EKG
Elektrokardiogram (EKG) rejestruje aktywność elektryczną komórek mięśnia sercowego. Te impulsy elektryczne można mierzyć na powierzchni ciała, np. na rękach, nogach lub na klatce piersiowej. Dlatego, aby uzyskać zapis EKG do ramion, nóg i klatki piersiowej mocuje się elektrody. Gdyby EKG miało na celu jedynie zbadanie rytmu elektrycznego, pomiar w jednym punkcie byłby wystarczający. Jednak dzięki pomiarom w kilku miejscach lekarze mogą dość precyzyjnie określić, gdzie znajduje się uszkodzenie mięśnia sercowego.
EKG wysiłkowe służy przede wszystkim do wykrywania oznak choroby wieńcowej, która we wcześniejszych stadiach nie jest zauważalna w czasie spoczynku. W chorobie niedokrwiennej serca małe naczynia krwionośne zaopatrujące mięsień sercowy (naczynia wieńcowe) są zwężone, ale często mogą nadal transportować wystarczającą ilość krwi, gdy bicie serca jest stabilne. Dopiero gdy chory staje się aktywny fizycznie, a mięsień sercowy musi pracować ciężej, a zatem potrzebuje być zaopatrzony w większą ilość krwi, dopływ przez nieco zwężone naczynia wieńcowe jest już niewystarczający. Można to zaobserwować podczas badania EKG wysiłkowego, gdy podczas pomiaru pacjent np. jeździ na rowerze stacjonarnym.
Dwie główne choroby wieńcowe to dławica piersiowa (ucisk wokół serca spowodowany brakiem dopływu krwi) oraz zawał serca w przypadku ostrego zatrzymania dopływu krwi do mięśnia sercowego.
EKG w chorobie wieńcowej
Jeśli dławica piersiowa nie jest nasilona, pacjent na ogół nie odczuwa bólu w klatce piersiowej w spoczynku: nawet jeśli przepływ krwi przez zwężone tętnice wieńcowe jest zmniejszony, nadal wystarcza do zaopatrzenia serca w odpowiednią ilość tlenu, pod warunkiem braku wykonywania wysiłku fizycznego. Jednak w przypadku aktywności dopływ krwi staje się niewystarczający. W związku z tym EKG musi być wykonywane w warunkach obciążenia fizycznego, aby stwierdzić, czy występuje choroba wieńcowa.
Jeśli obszar mięśnia sercowego jest zbyt słabo ukrwiony, można zaobserwować zmiany w przebiegu krzywej EKG. Zmiany te są widoczne głównie w części krzywej EKG zwanej odcinkiem ST. Niedobór tlenu w komórkach mięśnia sercowego powoduje nieprawidłowości w przebiegu odcinka ST. Analizując, w którym z tzw. odprowadzeń EKG występuje obniżenie odcinka ST, lekarz może w przybliżeniu określić, w którym obszarze serca zlokalizowany jest problem, a także ewentualnie która tętnica wieńcowa jest zwężona.
Badanie
EKG wysiłkowe to badanie, podczas którego pacjent poddawany jest rosnącemu wysiłkowi fizycznemu przy jednoczasowym pomiarze EKG i monitorowaniu przez doświadczony personel i/lub lekarza. Obciążenie to prawie zawsze polega na jeździe na ergometrze rowerowym. Podczas pedałowania rejestruje się na bieżąco EKG i kilkakrotnie mierzy ciśnienie tętnicze krwi.
Jazda rozpoczyna się przy bardzo niskim obciążeniu. Stopniowo zwiększa się je w odstępach ok. 2–3 minut. Badanie trwa zazwyczaj około 10–12 minut. Kończy się ono wcześniej, jeśli pacjent jest wyczerpany, jeśli zostaną zarejestrowane pewne niezbędne wartości lub jeśli pacjent stwierdzi, że nie chce kontynuować. Kiedu wystąpią dolegliwości i/lub pojawią się pewne sygnały ostrzegawcze w EKG, badanie oczywiście również zostanie natychmiast przerwane.
Następnie personel będzie kontynuował obserwację jeszcze przez 5–10 minut i w tym czasie kilka razy zmierzy ciśnienie tętnicze.
Przygotowania
Badanie nie wymaga żadnych specjalnych przygotowań. Z racji tego, że na ergometrze rowerowym siedzi się z odkrytą klatką piersiową i wykonuje wysiłek fizyczny, warto zabrać ze sobą spodnie treningowe i odpowiednie buty. Przed obciążeniem zasadniczo rejestruje się i ocenia EKG w spoczynku.
Jakie mogą być wyniki?
Kardiolodzy koncentrują się na poszukiwaniu zmian w tak zwanym odcinku ST wykresu EKG jako wskaźnika obecności choroby wieńcowej. Jednak takie zmiany nie są jednoznaczne we wszystkich przypadkach. Dlatego wynik badania nie jest w 100% wiarygodny, ale zazwyczaj dostarcza ważnych informacji. Ponadto ważne jest, aby lekarz dokładnie znał dolegliwości pacjenta, jego sprawność fizyczną i ewentualne wcześniejsze choroby.
Zasadniczo uważa się, że prawdopodobnie nie u wszystkich pacjentów można wykryć chorobę wieńcową za pomocą EKG wysiłkowego. Jednocześnie w niewielkim odsetku przypadków (około 10%) EKG wysiłkowe wykazuje nieprawidłowe wyniki, chociaż nie występuje choroba wieńcowa. Tak więc jeśli nawet EKG wysiłkowe w konkretnym przypadku sugeruje chorobę wieńcową, pacjent niekoniecznie musi ją mieć. Dotyczy to zwłaszcza młodych, zdrowych osób. U pacjentów z wysokim prawdopodobieństwem choroby wieńcowej, EKG wysiłkowe z nieprawidłowymi wartościami można w większości przypadków uznać za właściwy wynik.
W sytuacji, gdy wyniki EKG wysiłkowego nie zawsze są tak jednoznaczne, lekarze przeprowadzający badanie sprawdzą również inne parametry, dopóki pacjent wykonuje wysiłek, np. wydolność fizyczną i wydolność serca: jak wysokie jest maksymalne tętno, jak zmienia się ciśnienie tętnicze i jak szybko tętno ponownie spada po zakończeniu obciążenia. Obserwacje te są również ważne dla wyciągnięcia odpowiednich wniosków diagnostycznych. Mogą również zostać przeprowadzone bardziej szczegółowe badania mięśnia sercowego, np. badanie ultrasonograficzne (echokardiografia) czy rezonans magentyczny (RM).
Oprócz diagnostyki choroby wieńcowej, wyniki wysiłkowego EKG dostarczają również wskazówek dotyczących wysokiego ciśnienia tętniczego lub zaburzeń rytmu serca, wywołanych wysiłkiem fizycznym. Lekarz może również wykorzystać badanie do oceny stopnia znanej niewydolności serca, skuteczności leczenia po zawale serca lub operacji wszczepienia bypassów.
EKG wysiłkowe jest również przydatne do oceny wydolności fizycznej i zdrowia serca, na przykład u osób, które chcą wrócić do sportu po długiej przerwie, w przypadku chorób przewlekłych, lub u sportowców, na przykład po przerwie spowodowanej chorobą.
Czy EKG wysiłkowe jest niebezpieczne?
Nie, dla zdecydowanej większości osób badanie jest całkowicie nieszkodliwe. Jednak w rzadkich przypadkach u pacjentów z poważną chorobą serca wysiłek może spowodować zawał serca. Jeśli takie schorzenia są znane (ciężka niewydolność serca, zwężenie zastawki aortalnej, zaburzenia rytmu serca, zapalenie mięśnia sercowego itp.), lekarz nie będzie wykonywał EKG wysiłkowego. Dotyczy to również ciężkich chorób płuc lub innych poważnych schorzeń, takich jak ostra zakrzepica lub inne choroby naczyń krwionośnych. W indywidualnych przypadkach lekarz dokładnie rozważy, czy ewentualne ryzyko jest uzasadnione w przypadku istniejącej choroby i czy nadal można wykonać EKG wysiłkowe.
Jeśli u pacjenta występuje poważna choroba, która nie została rozpoznana, podczas obciążenia mogą oczywiście wystąpić problem, ale rzadko są one poważne. Niemniej jednak wszystkie osoby wykonujące takie badania są zawsze przygotowane do radzenia sobie z takimi nieoczekiwanymi zdarzeniami / sytuacjami awaryjnymi. Podczas badania lekarz, albo jesr obecny, albo może zostać natychmiast wezwany, jeśli nastąpią powikłania.
Dodatkowe informacje
- Dławica piersiowa
- Zawał serca
- EKG
- EKG przy dławicy piersiowej i zawale serca
- EKG wysiłkowe — informacje dla lekarzy
Autorzy
- Susanne Meinrenken, dr n.med., Brema
- Aleksandra Kucharska-Janik, lekarz rezydent, Oddział Okulistyczny, Międzyleski Szpital Specjalistyczny w Warszawie (edytor)