Czym jest ostre zapalenie narządów miednicy mniejszej?
W ostrym zapaleniu narządów miednicy mniejszej dochodzi do zakażenia macicy, jajowodów i ewentualnie jajników. Zazwyczaj stan zapalny obejmuje oba jajowody. Choroba ta bywa określana angielskim skrótem PID (od „pelvic inflammatory disease”). Może być wywołana przez wiele różnych bakterii. W większości przypadków jest to jednak infekcja bakteryjna z gatunku Chlamydia trachomatis. W przeszłości częstą przyczyną była rzeżączka.
Objawy mogą wahać się od łagodnych do ciężkich z zaburzeniami stanu ogólnego. Do najczęstszych objawów należą bóle podbrzusza, dreszcze, gorączka i zwiększona ilość wydzieliny z pochwy (upławy). Możliwe są również krwawienia.
W latach 80-tych zapalenie jajowodów nadal wymagało hospitalizacji. W latach 90-tych liczba przypadków choroby spadła. Częstość przyjęć do szpitala z powodu ostrego zapalenia narządów miednicy zmniejszyła się w tym okresie o około 75%. Obecnie częstotliwość występowania zapalenia jajowodów szacuje się na jedną do dwóch na 1000 kobiet. Najczęściej chorują młode, aktywne seksualnie kobiety, mające licznych partnerów seksualnych.
Odpowiednio wczesne rozpoznanie i leczenie są ważne, aby uniknąć trwałego uszkodzenia jajowodów.
Przyczyna
Ostre zapalenie narządów miednicy mniejszej często wynika z zakażenia przenoszonego drogą płciową. Najczęściej bakterie pozostają w pochwie i szyjce macicy. Jeśli zakażenie pochwy nie jest leczone, u około 10% zakażonych chlamydią rozwija się zapalenie narządów miednicy mniejszej. Zakażenie rozprzestrzenia się z pochwy i szyjki macicy do macicy. Stamtąd może przedostać się do jajowodów. Rozprzestrzenia się na jajniki i inne obszary miednicy.
Rozprzestrzenianiu się bakterii może też sprzyjać aborcja. Po takim zabiegu może wystąpić zapalenie narządów miednicy mniejszej. To jednak zdarza się stosunkowo rzadko. Po zabiegu łyżeczkowania szyjki macicy lub macicy istnieje także ryzyko zapalenia narządów miednicy mniejszej. W rzadkich przypadkach takie zapalenie może również wystąpić po porodzie.
Istnieje również nieznacznie zwiększone ryzyko związane z antykoncepcją wewnątrzmaciczną. Jeśli zapalenie narządów miednicy mniejszej występowało już w przeszłości, ryzyko powtórnych (nawracających) zachorowań jest zwiększone.
Najczęstsze przyczyny choroby obejmują zakażenie chlamydią, które jest wykrywane w co najmniej jednej trzeciej przypadków. Ostre zapalenie narządów miednicy mniejszej może być również wywołane przez bakterie inne niż chlamydie i gonokoki (wywołujące rzeżączkę) i niekoniecznie musi być przenoszone drogą płciową. Nierzadko występują infekcje mieszane, wywołane przez różne mikroorganizmy.
Diagnostyka
W pochwie może również występować bezobjawowe zakażenie chlamydiami. Dlatego, jeśli podejrzewa się takie zakażenie, szczególnie ważne jest wykonanie testu. W przypadku zakażenia gonokokami (rzeżączka) bardziej prawdopodobne jest wystąpienie takich objawów jak: upławy o nieprzyjemnym zapachu.
Gdy tylko zakażenie w pochwie rozprzestrzeni się na macicę i jajowody, objawy stają się bardziej wyraźne. Objawy mogą być zróżnicowane. Zakażenie chlamydią powoduje łagodny lub umiarkowanego dyskomfort. W przypadku rzeżączki może wystąpić silny ból i pogorszenie stanu ogólnego.
Typowe objawy zapalenia narządów miednicy mniejszej to:
- Dolegliwości w obrębie narządów miednicy mniejszej
- Dreszcze i gorączka. Gorączka wzrasta do ponad 38°C tylko w około 20% przypadków.
- Ból podczas stosunku płciowego
- Upławy, szczególnie w przypadku rzeżączki
- Możliwe zaburzenia miesiączkowania
- Uczucie pieczenia przy oddawaniu moczu
- Ewentualny obrzęk i bolesność stawów
- Czasami występuje ból w prawej górnej części brzucha w przebiegu jednoczesnego łagodnego zapalenia wątroby.
Podczas badania ginekologicznego macica i przyległe obszary są bolesne, gdy lekarz wyczuwa szyjkę macicy od wewnątrz i dotyka trzonu macicy od strony jamy brzusznej. Lekarz może również wykonać przezpochwowe badanie ultrasonograficzne. Pobiera wymaz z szyjki macicy (cervix uteri), a w razie potrzeby wykonuje badanie krwi i test ciążowy w celu wykluczenia ciąży. W przypadku poważnej choroby lub niepewnego rozpoznania może być wymagana hospitalizacja.
Leczenie
Odpowiednio wczesna diagnoza i leczenie są ważne, aby zapobiec późnym skutkom, takim jak zrosty i blizny. Mogą one utrudniać zajście w ciążę w późniejszym okresie życia. Z tego powodu lekarze zazwyczaj rozpoczynają leczenie przed uzyskaniem wszystkich wyników badań. Większość pacjentek można leczyć ambulatoryjnie. Jeśli leczenie nie przyniesie rezultatów po jednym lub dwóch dniach, konieczna może być hospitalizacja.
Terapię przeprowadza się za pomocą antybiotyków. Czas trwania leczenia wynosi zwykle co najmniej dwa tygodnie. Odpoczynek fizyczny jest zalecany tak długo, jak długo utrzymuje się gorączka i ból. Stosunki płciowe można odbywać dopiero po całkowitym wyzdrowieniu. Ewentualną wkładkę wewnątrzmaciczną należy usunąć. W niektórych przypadkach w jajowodach lub na jajniku rozwija się tak zwany ropień, czyli zamknięty zbiór ropy. Może być wymagane chirurgiczne usunięcie ropy.
W przypadku zakażenia chlamydiami lub rzeżączką należy również przebadać partnera i w razie potrzeby poddać go leczeniu.
Zapobieganie
W celu ochrony przed zapaleniem narządów miednicy mniejszej należy profilaktycznie stosować prezerwatywy.
W ramach profilaktyki warto też prowadzić badania przesiewowe w kierunku chlamydii u młodych kobiet (< 25 lat). W badaniach przesiewowych test na chlamydię jest rutynowo przeprowadzany podczas badania ginekologicznego, nawet jeśli nie ma podejrzenia takiego zakażenia. Jak pokazują wyniki międzynarodowych badań, ukierunkowane badania przesiewowe (prowadzone w grupach wysokiego ryzyka) mogą zmniejszyć liczbę przypadków PID.
Rokowanie
Większość pacjentek wraca do zdrowia po antybiotykoterapii. U około 25% kobiet jajowody ulegają uszkodzeniu w wyniku zakażenia. Zwiększa to ryzyko nowych infekcji, przewlekłego bólu narządów miednicy mniejszej, bólu podczas stosunku płciowego oraz ciąży pozamacicznej.
U 10–15% pacjentek po przebytym zapaleniu narządów miednicy mniejszej dochodzi do niepłodności, tj. nie mogą one zajść w ciążę w zwykły sposób. Odsetek ten wzrasta po kilku epizodach.
Dodatkowe informacje
Autorzy
- Magda Łabęcka, lekarz, Kraków (recenzent)
- Julia Trifyllis, dr n. med., specjalistka w dziedzinie ginekologii i położnictwa, Münster/W