Laktoza to dwucukier (glukoza + galaktoza, połączone wiązaniem glikozydowym), określany mianem cukru mlecznego.
Nietolerancja laktozy jest spowodowana niedoborem enzymu laktazy, który rozkłada cukier mleczny w jelitach.
Leczenie nietolerancji laktozy polega głównie na zmniejszeniu lub eliminacji laktozy z diety do mementu ustąpienia objawów, a także na uzupełnianiu niedoborów laktazy i indukowaniu adaptacji mikrobiomu jelitowego za pomoca probiotyków.1
Epidemiologia
W niektórych grupach ludności świata (zwłaszcza w Azji, Afryce i Europie Południowej) nietolerancja laktozy występuje częściej niż w Europie Środkowej i Północnej.
Strategia leczenia
Na początku należy zastosować dietę całkowicie bezlaktozową.
Po ustąpieniu objawów nietolerancji zaleca się stopniowe zwiększanie zawartości laktozy w diecie, aż do wystąpienia tych objawów. Pozwala to na określenie ilości laktozy tolerowanej przez chorego.
Dieta bez laktozy w porównaniu z dietą bez białka mleka krowiego
Jeśli pacjent chce stosować dietę całkowicie bez laktozy, zalecenia dietetyczne są bardzo podobne do tych dla diety bez białka mleka krowiego.
Różnica polega na tym, jakiego zamiennika mleka można użyć.
Ponadto w diecie bezlaktozowej można jeść sery twarde i miękkie (zawierają niewielkie ilości laktozy).
w serach twardych i dojrzałych bakterie kwasu mlekowego zużywaja laktozę1
Napoje
W przypadku dzieci poniżej trzeciego roku życia, które nie są karmione piersią, ważne jest stosowanie mleka bezlaktozowego, nawet jeśli okres stosowania diety bezlaktozowej jest krótki.
Dostępne są bezlaktozowe produkty przeznaczone dla niemowląt.
W przypadku podejrzenia, że nietolerancja laktozy powstała w wyniku alergii na białko mleka krowiego, konieczne jest zastosowanie innego mleka modyfikowanego.
W przypadku starszych dzieci i dorosłych, alternatywą mogą być mleka roślinne (ryżowe, sojowe, owsiane, itp).
Zawartość składników odżywczych w tych napojach jest niższa niż w zwykłym mleku i jego substytutach.
Kaszka
Można samodzielnie przygotować kaszkę lub kleik bezmleczny dla niemowląt (na przykład kleik z prosa lub z mąki pełnoziarnistej wzbogaconej żelazem).
Kleik należy przygotować na mleku bezlaktozowym lub na wodzie.
Kleik na wodzie nie jest zalecany dla małych dzieci, ponieważ ma znacznie mniejszą zawartość składników odżywczych.
Owsianka bezlaktozowa jest również dostępna w postaci proszku.
Owsiankę bezlaktozową można przygotować samodzielnie w taki sam sposób, jak kleik.
Chleb i mieszanki zbożowe
Należy wybrać chleb, który został przygotowany na bazie wody.
Margaryna w cieście chlebowym jest nieszkodliwa.
Należy zwrócić uwagę na dodatki znajdujące się w pieczywie (serwatka), któe moga zawierać laktozę.
Masło/margaryna
Do smarowania kromek chleba należy używać tłuszczu niezawierającego mleka.
Produkty na kanapki
Można jeść sery miękkie i półtwarde i twarde, ponieważ zawierają śladowe ilości laktozy.
Inne propozycje dodatków do kanapek to bezmleczna wątrobianka, pasta warzywna, wędliny z samego mięsa, takie jak szynka, mielona wieprzowina, salami i pierś z indyka.
Możliwe jest też spożywanie kanapek z mięsem, jajkiem, dżemem i owocami.
Nie należy spożywać serów serwatkowych, ponieważ zawierają dużo laktozy.
Posiłek główny
Mięso i ryby
Mięso i ryby w „czystej” postaci nie zawierają mleka ani laktozy.
Dania składające się z kilku produktów — takie jak kiełbaski, hamburgery, paluszki rybne, zapiekanki — mogą zawierać laktozę.
Dania przygotowywane samodzielnie można wykonać z mleka bez laktozy.
Ziemniaki i ryż
Ryż i gotowane, duszone, pieczone lub smażone ziemniaki nie zawierają laktozy.
Produkty gotowe do przyrządzania puree ziemniaczanego i zapiekanki ziemniaczanej zawierają laktozę.
Dostępne są bezmleczne proszki do puree ziemniaczanego.
Domowe wersje zapiekanki ziemniaczanej i puree ziemniaczanego można przygotować z wodą lub mlekiem bez laktozy.
Makaron
Nie zawiera laktozy.
Sosy i dressingi
Osoby, które muszą przestrzegać diety całkowicie bezlaktozowej, muszą zwrócić uwagę na sosy niezawierające mleka.
Sosy bezmleczne można przygotować samodzielnie z bulionu i ewentualnie odrobiny margaryny bezmlecznej.
Jako baza do sosów bezmlecznych mogą być używane również mleko bez laktozy, mleko owsiane, mleko ryżowe lub mleko sojowe.
Alternatywą są również domowe lub gotowe sosy pieczeniowe bez mleka.
Dressingi są dostępne w wersji z laktozą i bez laktozy.
Sos sałatkowy z octu i oleju (winegret) nie zawiera laktozy.
Tłuszcz jadalny
Zwykłe masło i margaryna zawierają laktozę i nie powinny być spożywane.
Do smażenia zaleca się olej roślinny, a do pieczenia margarynę płynną lub bezlaktozową.
Desery i inne
Niektóre desery i ciasta mogą zawierać dużą ilość laktozy, lecz jest ona różna w zależności od użytych składników.
Jako alternatywa dla śmietany dostępna jest śmietana bezlaktozowa.
Lody i jogurtjogurty
Osoby z nietolerancją laktozy nie mogą jeść lodów śmietankowych ani mlecznych.
Domowe lody ze śmietanki bez laktozy, lody sojowe i sorbety to możliwe alternatywy.
Zamiast jogurtu naturalnego można użyć jogurtu sojowego lub bezlaktozowego.
Lody sojowe i jogurty sojowe są dostępne w dobrze zaopatrzonych supermarketach i sklepach ze zdrową żywnością.
Owoce
Owoce dobrze nadają się na desery i przekąski.
Czekolada
Czekolada do rozpuszczania i inne ciemne czekolady nie zawierają laktozy i dlatego nadają się do spożycia.
Czekolada mleczna jest zabroniona.
Napoje alkoholowe
Tylko likiery typu Irish Cream zawierają laktozę.
Produkty gotowe i półprodukty/gotowe dania
Ocena zawartości laktozy w różnych produktach na podstawie samej listy składników może być trudna.
Wszystkie produkty spożywcze, które zawierają mleko, na pewno zawierają laktozę.
Produkty spożywcze zawierają laktozę, jeśli na liście składników znajduje się którykolwiek z poniższych:
masło, maślanka, maślanka w proszku, crème fraîche, jogurt, jogurt w proszku, mleko skondensowane, laktoza, odtłuszczone mleko w proszku, margaryna, mleko, mleko w proszku, cukier mleczny, serwatka, serwatka w proszku, śmietanka, śmietana, kwaśna śmietana, lody, proszek mleczny.
Producent nie ma obowiązku podawania dokładnej zawartości laktozy, jeśli produkt nie jest odpowiednio oznakowany i wprowadzony do obrotu jako wyrób o obniżonej zawartości laktozy lub bezlaktozowy.
Bułka tarta może zawierać mleko.
„Tłuszcze rafinowane” i „ tłuszcze zwierzęce” mogą zawierać masło.
Konsekwencje dla chorych
Jedzenie poza domem
Osoby, które muszą przestrzegać diety całkowicie bezlaktozowej, powinny zwrócić na to szczególną uwagę, jeśli spożywają posiłki poza domem.
Konsekwencje żywieniowe
Konsekwencje żywieniowe diety bezlaktozowej zależą od tego, czy stosowane są bezlaktozowe substytuty mleka oraz od pozostałego składu diety.
Jeśli nie używa się mleka bezlaktozowego, szybko może dojść do niedoborów wapnia.
W przypadku małych dzieci, którym nie podaje się mleka bezlaktozowego, należy postępować zgodnie z informacjami zawartymi w artykule Dieta bez białka mleka krowiego.
W przypadku starszych dzieci i dorosłych zapotrzebowanie na wapń można zaspokoić poprzez codzienne spożywanie serów twardych, warzyw i w razie potrzeby orzechów, owoców suszonych i różnego rodzaju ziaren.
Zawartość wapnia w dwóch plastrach sera półtwardego (20 g) odpowiada zawartości wapnia w szklance mleka (150 ml).
Niemniej jednak konieczne może być dodatkowe przyjmowanie wapnia w postaci proszku, tabletek do rozgryzania i żucia lub tabletek musujących.
Aby uzyskać pełną ocenę spożycia wapnia, pacjent może skorzystać z konsultacji dietetycznej.
Hauner H, Beyer-Reiners E, Bischoff G, et al. Leitfaden Ernährungstherapie in Klinik und Praxis (LEKuP). Aktuel Ernahrungsmed 2019; 44: 384–419. DOI: 10.1055/a-1030-5207DOI
Shaukat A. Lactase deficiency. BMJ Best Practice. Last reviewed: 10 May 2022; last updated: 26 Apr 2022.bestpractice.bmj.com
OpracowanieAutorzy
Honorata Błaszczyk (recenzent)
Tomasz Tomasik (redaktor)
Nils E Eriksson (recenzent/redaktor)
Terje Johannessen (recenzent/redaktor)
Facioni MS., Raspini B., Pivari F., et al. Nutritional management of lactose intolerance: the importance of diet and food labelling. J Transl Med 2020;18:260 pmc.ncbi.nlm.nih.gov
intoleranse; mjölkprotein
Nietolerancja laktozy; Białko mleka; Laktoza; Dieta bez laktozy; Laktaza; Dieta bez laktozy; Mleko bez laktozy; Alternatywy dla mleka
Laktoza to dwucukier (glukoza + galaktoza, połączone wiązaniem glikozydowym), określany mianem cukru mlecznego. Nietolerancja laktozy jest spowodowana niedoborem enzymu laktazy, który rozkłada cukier mleczny w jelitach.