Alergie na warzywa często wynikają z reakcji krzyżowych, zwłaszcza z pyłkami.1
Roślinne niespecyficzne białka transportujące lipidy (non-specyfic lipid transfer proteins - nsLTP) są ważnymi alergenami pokarmowymi2 i po uczuleniu na nie alergie mogą również wystąpić bez związku z pyłkami.1
Białka nsLTP znajdują się m.in. w skórce owoców i warzyw.
ICD-10
T78.1 Inna reakcja na pokarm, niesklasyfikowana gdzie indziej.
Objawy i leczenie
Objawy alergii na warzywa, które występują kilka minut do godzin po zjedzeniu wywołującego je produktu spożywczego przypominają dolegliwości typowe dla innych nietolerancji pokarmowych i alergii pokarmowych1:
Częstą reakcją jest zaczerwienienie, obrzęk i świąd w obrębie jamy ustnej, tzw. zespół alergii jamy ustnej (oral allergy syndrome - OAS).
Po spożyciu mogą wystąpić dolegliwości żołądkowo-jelitowe, takie jak nudności i bóle brzucha.
Na skórze reakcja alergiczna może objawiać się swędzącą wysypką oraz pokrzywką.
Istniejący wcześniej stan zapalny skóry może ulec zaostrzeniu.
W przypadku ciężkiej reakcji mogą wystąpić trudności w oddychaniu i zawroty głowy.
Reakcja alergiczna może powodować zaburzenia układu krążenia.
W najgorszym wypadku istnieje ryzyko wystąpienia ciężkiej, nawet zagrażającej życiu reakcji całego organizmu ze wstrząsem anafilaktycznym.
Podobnie jak w przypadku innych alergii lub nietolerancji pokarmowych, najważniejszym krokiem jest unikanie wywołującego ją pokarmu.
Należy uważnie czytać skład przetworzonej żywności.
W zależności od czynnika wyzwalającego i nasilenia alergii lub nietolerancji, zasadne mogą być porady dietetyczne.
Istnieje możliwość odczulania (immunoterapii swoistej) w przypadku alergii zależnych od immunoglobuliny E (IgE) lub stopniowego przyzwyczajania się poprzez wielokrotne próby spożycia odpowiedniego alergenu pod nadzorem specjalistów z zakresu alergologii, dermatologii, pediatrii lub gastroenterologii.
Farmakoterapia rzadko jest konieczna.
W razie wystąpienia ostrej reakcji alergicznej należy doraźnie stosować leki przeciwhistaminowe, np. w postaci tabletek.
Ciężka reakcja alergiczna z ryzykiem wstrząsu anafilaktycznego, wymaga szybkiego leczenia.
Adrenalina, a ponadto leki przeciwhistaminowe i glikokortykosteroidy, tlen i inne specjalistyczne środki medyczne.
Alergie na różne warzywa
Alergia na groch
Groch może powodować reakcje alergiczne i jest jedną z głównych przyczyn alergii pokarmowych w Europie.
Według badań botanicznych istnieje związek między grochem a soją, orzechami ziemnymi i innymi roślinami strączkowymi.
Możliwe są reakcje krzyżowe.
Osoby z alergią na groch często mają alergie na inne pokarmy.
Profiliny są rodziną białek (wiążą aktynę), które mają bardzo podobną do siebie budowę i znajdują się w różnych gatunkach roślin. W związku z tym mogą powodować liczne reakcje krzyżowe i prowadzić do OAS (oral allergy syndrome; zespół alergii jamy ustnej).
Do 86% pacjentów z alergią na pyłki zgłasza izolowane objawy z obszaru jamy ustnej i gardła po zjedzeniu grochu.
Alergen grochu i brzoskwini nsLTP (Pru p 3) może powodować ciężkie reakcje anafilaktyczne u pacjentów bez alergii na pyłki.3
Nasilenie alergii może się różnić ze względu na szerokość geograficzną oraz różnice kulturowe w składzie żywności.
Nietolerancja pomidorów i koncentratu pomidorowego
Pomidory mogą powodować reakcje u dorosłych i dzieci.
Są to głównie reakcje nietolerancji.
Pacjenci reagujący na ketchup mogą na próbę spożyć produkty bez konserwantów.
Jeśli pacjenci również silnie reagują na te produkty, jest to prawdopodobnie spowodowane nietolerancją samych pomidorów, a nie dodatkiem konserwantów.
Alergia na marchew
Przeciwciała IgE swoiste dla marchwi mogą prowadzić do reakcji krzyżowych z selerem, arbuzem, koprem włoskim, kolendrą oraz pyłkami brzozy i bylicy.
Odpowiedzialnymi alergenami są Dau c 1, profilina marchwi i reagujące krzyżowo łańcuchy boczne węglowodanów.4
Alergia na soję
Soja jest częstą przyczyną ogólnoustrojowych alergii pokarmowych u dzieci.
Soja może być lepiej tolerowana po ugotowaniu.
Pacjenci z alergią na pyłki mogą wykazywać reakcje krzyżowe na warzywa.
U osób dorosłych soja poza OAS może powodować reakcję ogólnoustrojową.
Testy IgE swoiste dla alergenów w przypadku alergii na orzechy ziemne są zwykle trudne do zinterpretowania ze względu na alergię krzyżową między orzechami a innymi alergenami roślinnymi (pyłkami brzozy).
25–50% osób z alergią na orzechy ziemne ma również alergię na orzechy włoskie.
Wczesne narażenie
Udowodniono możliwy efekt zapobiegawczy regularnego podawania orzechów ziemnych dzieciom z wysokim ryzykiem alergii na orzechy ziemne.
Wczesna ekspozycja na orzechy ziemne może wykazywać korzystne rezultaty nawet po czasowym zaprzestaniu spożywania orzechów.6
Dzieciom ze zwiększonym ryzykiem alergii na orzechy ziemne zaleca się wczesne podawanie białka orzechów ziemnych (w wieku 6–11 miesięcy), zgodnie z wynikami przeglądu systematycznego kilku randomizowanych badań.7
Immunoterapia w przypadku alergii na orzechy ziemne
Immunoterapia podskórna (subcutaneous immunotherapy — SCIT): obecne dane na temat skuteczności SCIT w leczeniu alergii pokarmowej są ograniczone. Ta forma leczenia pierwotnych alergii pokarmowych została zarzucona dekady temu z powodu poważnych ogólnoustrojowych reakcji niepożądanych (anafilaktycznych) i dlatego mamy niewiele aktualnych danych jej dotyczących.
Immunoterapia podjęzykowa (sublingual immunotherapy — SLIT): codzienne podawanie pod język płynnych ekstraktów alergenowych.
W przypadku alergii na orzechy ziemne istnieje kilka badań, zwłaszcza u dzieci/młodzieży, w których wykazano skuteczność kliniczną immunoterapii przy dobrej tolerancji.8
Immunoterapia doustna (oral immunotherapy — OIT): w przypadku alergii na orzechy ziemne wykazano skuteczność OIT w zwiększaniu progu reakcji na orzechy ziemne, zmniejszaniu częstości występowania reakcji i poprawie jakości życia.9
Díaz-Perales A, Lombardero M, Sánchez-Monge R, et al. Lipid-transfer proteins as potential plant panallergens: cross-reactivity among proteins of Artemisia pollen, Castanea nut and Rosaceae fruits, with different IgE-binding capacities. Clin Exp Allergy. 2000 Oct;30(10):1403-10. doi: 10.1046/j.1365-2222.2000.00909.x. PMID: 10998016. pubmed.com. onlinelibrary.wiley.com
Ballmer-Weber BK, Wüthrich B, Wangorsch A, et al. Carrot allergy: double-blinded, placebo-controlled food challenge and identification of allergens. J Allergy Clin Immunol. 2001 Aug;108(2):301-7. doi: 10.1067/mai.2001.116430. PMID: 11496252. pubmed.com. www.jacionline.org
Lack GT, Fox D, Northstone K, Golding J. Factors associated with the development of peanut allergy in childhood. N Engl J Med 2003; 348: 977-85. pmid:12637607 PubMed
Toit GD, Sayre PH, Roberts G, et al. Effevt of avoidance on peanut allergy after early peanut consumption. N Engl J Med 2016. doi:10.1056/NEJMoa1514209 DOI
Greenhawt M. The Learning Early About Peanut Allergy Study: The Benefits of Early Peanut Introduction, and a New Horizon in Fighting the Food Allergy Epidemic. Pediatr Clin North Am 2015 Dec; 62(6): 1509-21. doi:10.1016/j.pcl.2015.07.010 DOI
Burks AW, Wood RA, Jones SM, et al. Consortium of Food Allergy Research. Sublingual immunotherapy for peanut allergy: Long-term follow-up of a randomized multicenter trial. J Allergy Clin Immunol. 2015; 135: 12401248.e1-3. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
Soller L, Abrams EM, Carr S, et al. First real-world effectiveness analysis of preschool peanut oral immunotherapy. J Allergy Clin Immunol Pract. 2021; 9: 13491356.e1. ww.jaci-inpractice.org. www.jaci-inpractice.org
AutorzyOpracowanie
Joanna Dąbrowska-Juszczak, (redaktor)
Anna Pachołek (recenzent)
Tomasz Tomasik (redaktor)
Moritz Paar (recenzent/redaktor)
T781
intoleranse; belgfrukter; erter; Allergi
Alergia pokarmowa; Nietolerancja pokarmowa; Alergia na warzywa; Nietolerancja warzyw; Niespecyficzne białka przenoszące lipidy (nsLTP); Zespół alergii jamy ustnej; Reakcja krzyżowa; Alergia na pyłki; Alergia na orzeszki ziemne; Alergia na groch; Alergia na pomidory; Alergia na soję; Alergia na marchewkę; Alergia na marchew; Alergia na seler
niespecyficzne bialka przenoszace lipidy; zespol alergii jamy ustnej; reakcja krzyzowa; alergia na pylki; alergia na soje; alergia na marchewke
Alergie na warzywa często wynikają z reakcji krzyżowych, zwłaszcza z pyłkami.1 Roślinne niespecyficzne białka transportujące lipidy (non-specyfic lipid transfer proteins - nsLTP) są ważnymi alergenami pokarmowymi2 i po uczuleniu na nie alergie mogą również wystąpić bez związku z pyłkami.1