Compare with  
Legend:
inserted text deleted text

Uraz ciśnieniowy ucha

Streszczenie

  • Definicja: Uraz ciśnieniowy ucha środkowego i/lub ucha wewnętrznego (barotrauma ucha środkowego i/lub ucha wewnętrznego) spowodowany jest niewyrównaniem ciśnienia pomiędzy środowiskiem ucha środkowego a środowiskiem zewnętrznym. Czynnikami sprzyjającymi jest dysfunkcja trąbki słuchowej oraz niedrożność przewodu słuchowego zewnętrznego.
  • Epidemiologia: Rozpowszechnione zjawisko, występuje często po podróży lotniczej i nurkowaniu. Może dojść do niego podczas wybuchu, eksplozji lub nagłego uderzenia w okolicę ucha. Stwierdzono także uraz ciśnieniowy jako działanie niepożądane terapii w komorze hiperbarycznej.
  • Objawy: Objawy występują przy gwałtownych zmianach ciśnienia, np. podczas podróży samolotem. Obejmują bóle uszu, uczucie ucisku, upośledzenie słuchu oraz ewentualnie szumy uszne. W rzadszych przypadkach mogą wystąpić zawroty głowy i nudności oraz wyciek treści krwistej z ucha.
  • Badanie fizykalne: W badaniu otoskopowym wciągnięta błona bębenkowa z nagromadzeniem płynu lub krwi w uchu środkowym, w rzadkich przypadkach błona bębenkowa jest pęknięta.
  • Diagnostyka: Jako badania uzupełniające należy rozważyć test Webera i Rinnego. Przy silnych dolegliwościach z zawrotami głowy wskazane jest wykonanie badania słuchu.
  • Leczenie: Większość uszkodzeń spowodowanych urazem ciśnieniowym goi się samoistnie.

Informacje ogólne

Definicja

  • Uraz ciśnieniowy ucha środkowego i/lub ucha wewnętrznego (barotrauma ucha środkowego i/lub ucha wewnętrznego) spowodowany jest niewyrównaniem ciśnienia pomiędzy środowiskiem ucha środkowego a środowiskiem zewnętrznym. Czynnikami sprzyjającymi jest dysfunkcja trąbki słuchowej oraz niedrożność przewodu słuchowego zewnętrznego.1
  • W przypadku urazu ciśnieniowego duże różnice ciśnień bez odpowiedniej kompensacji prowadzą do znacznego napięcia błony bębenkowej, co może prowadzić do jej pęknięcia.
    • Występują one często podczas podróży lotniczych, a jeszcze częściej i dotkliwiej podczas nurkowania, z ostrą utratą słuchu i szumem w uszach jako objawami towarzyszącymi.

Epidemiologia

  • W zależności od wysokości lotu, typu samolotu i indywidualnych uwarunkowań.
  • U 10% wszystkich dorosłych i 22% wszystkich dzieci można otoskopowo stwierdzić uszkodzenia błony bębenkowej po podróży samolotem.2
  • Często zdarza się pęknięcie błony bębenkowej podczas nurkowania.
  • Do urazu ciśnieniowego może dojść podczas wybuchu, eksplozji lub nagłego uderzenia w okolicę ucha.1
  • Stwierdzono także uraz ciśnieniowy jako działanie niepożądane terapii w komorze hiperbarycznej.3

Anatomia i fizjologia kliniczna

  • Ucho środkowe to komora wypełniona powietrzem, którą od środowiska zewnętrznego oddzielają bocznie błona bębenkowa i przyśrodkowo trąbka Eustachiusza.4
  • Aby błona bębenkowa mogła prawidłowo drgać, umożliwiając w ten sposób wyraźne słyszenie dźwięków, musi następować wyrównanie ciśnienia w uchu środkowym i ciśnienia otoczenia.
  • W normalnych warunkach w uchu środkowym zachodzi powolne wchłanianie powietrza przez błonę śluzową i jego stała wymiana. Zwykle procesy te zachodzą podczas połykania lub ziewania. Wówczas trąbka słuchowa (trąbka Eustachiusza) otwiera się, umożliwiając dopływ i odpływ powietrza.
  • Dysfunkcje trąbki słuchowej skutkują różnicą ciśnień między uchem środkowym a otoczeniem. Taka różnica ciśnień może uszkadzać błonę bębenkową, powodować ból i niedosłuch.

Etiologia i patogeneza

  • Zmiana ciśnienia w otoczeniu, która oddziałuje na ucho środkowe podczas podróży lotniczych,5 gwałtowne zmiany wysokości, nurkowanie6 lub eksplozje.
  • Kiedy samolot obniża wysokość lotu, w samolocie powstaje podciśnienie (różnica ciśnień) w stosunku do ciśnienia w przewodzie słuchowym, które należy wyrównać.7-8
    • Zwężenie, stan zapalny lub dysfunkcje trąbki słuchowej uniemożliwiają niezbędny dopływ powietrza do ucha środkowego.
    • Pod wpływem rosnącej różnicy ciśnień błona bębenkowa wciągana jest do wewnątrz i napina się.
    • Może to doprowadzić do krwawienia w obrębie błony bębenkowej, tworzenia się płynnych wysięków, a w niektórych przypadkach – do pęknięcia błony bębenkowej.
  • W ciężkich przypadkach dochodzi do czuciowego ubytku słuchu i zawrotów głowy wskutek przerwania ciągłości okienka okrągłego lub owalnego (przetoka perylimfatyczna). Może do tego dojść np. podczas nurkowania ze względu na wyższe różnice ciśnień. Taki stan wymaga hospitalizacji w SOR i konsultacji laryngologa.9
  • Nudności są spowodowane dysfunkcją błędnika.
  • Może wystąpić krwawienie z zatok przynosowych.

Czynniki predysponujące

  • Dysfunkcje trąbki słuchowej, np. przy przeziębieniu lub nasileniu alergii.
  • Znaczne skrzywienie przegrody nosa.
  • Niedrożność przewodu słuchowego zewnętrznego (ciało obce, korek woszczynowy, zatyczki do uszu).1

ICD–10

  • T70 Skutki działania ciśnienia powietrza i wody.
    • T70.0 Uraz ucha wskutek działania zmian ciśnienia.

Diagnostyka

Kryteria diagnostyczne

  • Uraz ciśnieniowy w wywiadzie.
  • Otoskopia: wciągnięcie błony bębenkowej, zwiększone unaczynienie, płyn w uchu środkowym, krwiak błony bębenkowej lub jamy bębenkowej, perforacja błony bębenkowej.
  • Ubytek słuchu – w zależności od zaawansowania zmian w wyniku urazu ciśnieniowego: przewodzeniowy lub czuciowo-–nerwowy.10

Diagnostyka różnicowa

  • Choroba dekompresyjna (w tym zawroty głowy i nudności).
  • Złamanie kości skroniowej.
  • Ostre zapalenie ucha środkowego.
  • Przewlekłe wysiękowe zapalenie ucha środkowego.
  • Pęcherzykowe zapalenie ucha zewnętrznego.10

Wywiad lekarski

  • Ból w uchu, uczucie ucisku w uchu, szum w uszach.
  • Często występuje podczas podróży lotniczych, gwałtownych zmian wysokości lub podczas nurkowania.
  • Nurkowanie łączy się z największym zagrożeniem i zwykle wywołuje najsilniejsze dolegliwości.
  • Może wystąpić niedosłuch, nudności i ostre zawroty głowy. W ciężkich przypadkach może dojść do przerwania ciągłości okienka owalnego lub okrągłego z wyciekiem perylimfy.4
  • Typowy jest miejscowy ból powyżej zatok przynosowych.

Badanie fizykalne

  • Wciągnięcie błony bębenkowej.
  • Przesięk (nagromadzenie płynu) za błoną bębenkową.
  • Krwiak błony bębenkowej.
  • Pęknięcie błony bębenkowej (rzadziej).
  • W zależności od stopnia uszkodzenia ucha, przewodzeniowy lub czuciowo–nerwowy ubytek słuchu.

Badania uzupełniające 

Próba Webera i Rinnego

  • Próba Webera: lateralizacja
    • Jednostronny neurogenny ubytek słuchu powoduje lateralizację w kierunku zdrowego ucha (uszkodzenie ucha wewnętrznego).
    • W przypadku jednostronnego ograniczenia przewodzenia dźwięku występuje lateralizacja w stronę chorego ucha.
  • Próba Rinnego
    • Lepsze słyszenie dźwięków przenoszonych przez przewodnictwo powietrzne (próba Rinnego dodatnia) jest zjawiskiem normalnym lub wskazuje na niedosłuch neurogenny.
    • Lepsze słyszenie dźwięków przenoszonych przez przewodnictwo kostne (próba Rinnego ujemna) świadczy o uszkodzeniu błony bębenkowej lub kosteczek słuchowych, ewentualnie perforacji okienka okrągłego lub owalnego.

Wskazania do skierowania do specjalisty

  • Łagodne przypadki lub drobne pęknięcia błony bębenkowej goją się samoistnie i mogą być nadzorowane przez lekarza rodzinnego; w przypadku cięższych urazów należy niezwłocznie skierować pacjenta do laryngologa.

Leczenie

Cele leczenia

  • Złagodzenie objawów.
  • Zapobieganie.
  • Ocena kliniczna ubytku słuchu i zawrotów głowy pod kątem tympanotomii w celu zamknięcia przetoki perylimfatycznej (w ciągu 1–2 tygodni).

Ogólne informacje o leczeniu

  • Leczenie ma przede wszystkim charakter profilaktyczny.
  • Większość uszkodzeń spowodowanych urazem ciśnieniowym goi się samoistnie.
  • W leczeniu stosuje się leki zmniejszająca obrzęk błony śluzowej w obrębie nosa, nosogardła i trąbki słuchowej:
    • doustne preparaty pseudoefedryny (przy braku przeciwwskazań do podania)
    • donosowe preparaty ksylometazoliny
    • donosowe preparaty steroidowe
    • niesteroidowe leki przeciwzapalne (celem uśmierzania bólu).
  • W przypadku bardzo silnych objawów należy rozważyć paracentezę błony bębenkowej.
  • W przypadku podejrzenia barotraumy ucha wewnętrznego należy odbarczyć ucho środkowe (paracenteza) i unieruchomić pacjenta (zaleca się leżenie w łóżku); może być konieczna operacja zwiadowcza w zakresie jamy bębenkowej.10

Zalecenia dla podróżujących samolotem

  • Przełykanie, ziewanie, żucie gumy.
  • W razie występowania skłonności u pacjenta, można wypróbować środki zmniejszające obrzęk błony śluzowej
    • preparaty do stosowania miejscowego
      • obkurczający aerozol do nosa pół godziny przed lotem
      • w razie potrzeby powtórzyć w trakcie lotu.

Leczenie pęknięcia błony bębenkowej

  • W przypadku prostego, niewielkiego pęknięcia: badania kontrolne pacjenta aż do całkowitego wygojenia.
  • Nie stosować płynu do płukania uszu ani kropli do uszu ze względu na niebezpieczeństwo przedostania się drobnoustrojów do ucha środkowego.
  • Ochrona chorego ucha przed dostępem wody.
  • W przypadku nagłego wystąpienia objawów ogólnych należy wdrożyć antybiotykoterapię ogólnoustrojową ze względu na możliwość wystąpienia nadkażenia.
  • Jeżeli pęknięcie jest rozległe, brzegi błony bębenkowej mają tendencję do podwijania się. Konieczna jest jak najszybsza mikrootoskopia i współpraca z lekarzem laryngologiem. 

Inne metody leczenia

Podróż samolotem

  • Paracenteza prowadzi do natychmiastowego wyrównania ciśnienia w uchu środkowym.

Nurkowanie

Leczenie chirurgiczne

  • W przypadku ciężkiego uszkodzenia ucha wewnętrznego powodującego wyraźne zawroty głowy lub utratę słuchu, wskazana jest tympanoplastyka lub uszczelnienie okienka okrągłego lub owalnego za pomocą folii (przetoka perylimfatyczna).

Zapobieganie

Podróż samolotem

  • Przełykanie i ziewanie podczas podchodzenia do lądowania.
  • Miejscowe środki obkurczające błony śluzowe należy stosować co najmniej pół godziny przed odlotem.

Nurkowanie

  • Powolne schodzenie w dół podczas nurkowania.
  • Pęknięta błona bębenkowa jest bezwzględnym przeciwwskazaniem do nurkowania.
  • W przypadkach jednostronnej głuchoty odradza się nurkowanie.
  • Należy unikać nurkowania w razie zakażeń górnych dróg oddechowych lub objawów alergii w obrębie nosa.

Przebieg, powikłania i rokowanie

Przebieg

  • Niezależnie od leczenia przebieg jest zwykle łagodny, jeśli w uchu środkowym znajduje się tylko płyn.

Powikłania

  • Przetoka perylimfatyczna z niedosłuchem i zawrotami głowy/szumami w uszach.

Rokowanie

  • W większości przypadków objawy ustępują samoistnie.
  • Przetoka perylimfatyczna często prowadzi do trwałego niedosłuchu, jeśli w ciągu 1–2 tygodni nie zostanie przeprowadzona operacja i włączone odpowiednie leczenie.
  • Zawroty głowy mogą ustąpić po zamknięciu przetoki.

Informacje dla pacjentów

Edukacja pacjenta

  • O środkach zapobiegawczych, zwłaszcza w przypadku pacjentów z grup ryzyka.
  • Specjalistyczne badania przed nurkowaniem (rekreacyjnym) przeprowadzone przez lekarza z odpowiednimi kwalifikacjami.

Materiały edukacyjne dla pacjentów

Źródła

Piśmiennictwo

  1. Chęciński P., Podgórska A. Zaburzenia nerwu twarzowego. W: Niemczyk K, Jurkiewicz D, Składzień J. (red.) Otorynolaryngologia kliniczna. T.2., 288, MediPage, Warszawa, 2015. 
  2. Ely J.W., Hansen M.R., Clark E.C. Diagnosis of Ear Pain, Am Fam Physician 2008, 77: 621-8, pmid:18350760, PubMed
  3. Narożny W., Kuczkowski J., Kot J. et al. Powikłania tlenowej terapii hiperbarycznej w otolaryngologii, Otolaryngol Pol 2009, 63 (1): 25-9, dostęp: 17.02.2024, www.sciencedirect.com
  4. Vernick D.M. Ear barotrauma, UpToDate, aktualizacja: 23.04.2015, UpToDate
  5. Rosenkvist L., Klokker M., Katholm M. Upper respiratory infections and barotraumas in commercial pilots: a retrospective survey, Aviat Space Environ Med 2008, 79: 960, PubMed
  6. Klingmann C., Praetorius M., Baumann I., Plinkert P.K. Barotrauma and decompression illness of the inner ear: 46 cases during treatment and follow-up, Otol Neurotol 2007, 28: 447, PubMed
  7. Janvrin S. Middle ear pain and trauma during air travel. In: Clinical Evidence, BMJ Publishing Group, 2000, 3: 245-7. 
  8. Mirza S., Richardson H. Otic barotrauma from air travel, J Laryngol Otol 2005, 119: 366, PubMed
  9. Zagor M., Carnecka P., Janoska- Jaździk M. Uraz ciśnieniowy ucha wewnętrznego, Medycyna Praktyczna, dostęp: 17.02.2024, www.mp.pl
  10. Probst R. Uszkodzenia pourazowe i niezapalne choroby ucha środkowego. W: Probst R., Grevers G., Iro H. Otorynolaryngologia, 258-9, Edra Urban & Partner, Wrocław, 2019. 

Opracowanie

  • Katarzyna Milewska (recenzent)
  • Sławomir Chlabicz (redaktor)
  • Caroline Beier (recenzent/redaktor)
trykkskade; Barotraume
Uraz ciśnieniowy; Uraz ciśnieniowy ucha; Dysfunkcja trąbki słuchowej; Trąbka Eustachiusza; Zmiana ciśnienia otoczenia; Różnica ciśnień; Napięcie błony bębenkowej; Pęknięta błona bębenkowa; Uraz błony bębenkowej; Krwotok z błony bębenkowej
Uraz ciśnieniowy ucha
document-disease document-nav document-tools document-theme
Definicja: Uraz ciśnieniowy ucha środkowego i/lub ucha wewnętrznego (barotrauma ucha środkowego i/lub ucha wewnętrznego) spowodowany jest niewyrównaniem ciśnienia pomiędzy środowiskiem ucha środkowego a środowiskiem zewnętrznym. Czynnikami sprzyjającymi jest dysfunkcja trąbki słuchowej oraz niedrożność przewodu słuchowego zewnętrznego.
Laryngologia
Uraz ciśnieniowy ucha
/link/168004119d2e41938879e0eac54523e8.aspx
/link/168004119d2e41938879e0eac54523e8.aspx
uraz-cisnieniowy-ucha
SiteDisease
Uraz ciśnieniowy ucha
K.Reinhardt@gesinform.de
m.parol@konsylium24.pl
pl
pl
pl