Informacje ogólne
Definicja
- Drakunkuloza (synonimy: robaczyca gwinejska, ang. guinea worm infection, dracunculiasis, dracontiasis) to przenoszona przez wodę choroba zakaźna wywoływana przez pasożyta Dracunculus medinensis.
- Larwy połknięte wraz z wodą pitną rozwijają się w jelitach, a następnie przenikają przez ścianę jelita do skóry w postaci długich, nitkowatych robaków1.
- Chorobie można zapobiec, podejmując działania mające na celu poprawę higieny wody.
Częstość występowania
- Obecnie na całym świecie dotkniętych tą chorobą jest już tylko kilkuset pacjentów.
- Zapadalność nadal spada dzięki programowi zwalczania, prowadzonym przez WHO.
- Choroba jest endemiczna w Afryce, Arabii, Iranie, Iraku, Turcji, Afganistanie, Indiach, Birmie, Rosji, na Wyspach Karaibskich i w Ameryce Południowej;
- obecnie najprawdopodobniej jeszcze w Sudanie Południowym
- Szacuje się, że w 1986 roku było 3,5 miliona chorych na drakunkulozę, w 2018 r. odnotowano tylko 28 przypadków (1 w Angoli, 17 w Czadzie i 10 w Sudanie Południowym)1.
Etiologia i patogeneza
- Woda pitna jest zanieczyszczona przez muchówki z rodziny ephydridae, które przenoszą niedojrzałą formę pasożyta.
- Dracunculus medinensis to nicień (pasożyt/Nematoda), który uwalnia dużą liczbę larw infekujących mikroskopijne skorupiaki żyjące w wodach słodkich.
- Kiedy skorupiaki te zostaną połknięte, rozpuszczają się, a larwy są uwalniane do jelit człowieka.
- Larwy mogą przenikać przez ścianę jelita i rozprzestrzeniać się po całym organizmie; dojrzewają i rozwijają się w robaki.
- Zapłodnione samice robaków migrują do tkanki podskórnej i ostatecznie docierają do powierzchni skóry.
- Robak o długości 70–130 cm ostatecznie przebija się przez skórę po ok. 1 roku po powstaniu miejscowego owrzodzenia.
- Wrzody tworzą się najczęściej na stopach.
- Jeśli samica robaka wejdzie w kontakt z wodą, zrzuca dużą liczbę larw; proces ten można powtarzać.
czynniki predysponujące
- Picie skażonej wody na obszarach endemicznego występowania robaka gwinejskiego.
ICD-10
- B65-B83 Robaczyce
- B72 Drakunkuloza
- W tym: Zakażenie wywołane przez Dracunculus medinensis
Zakażenie wywołane przez robaka medyńskiego
- W tym: Zakażenie wywołane przez Dracunculus medinensis
diagnostyka
Kryteria diagnostyczne
- Długi, biały robak („jak spaghetti”), który wyłania się ze skóry z pęcherza tworzącego się w owrzodzeniu.
- Wygląd wrzodu i robaka są typowe.
- Na obszarach endemicznych pojawienie się choroby jest rozpoznawane zarówno przez laików, jak i lekarzy.
wywiadzie lekarskim
- Od zarażenia do migracji robaka bezpośrednio pod powierzchnię skóry (czas trwania ok. 1 rok) zwykle nie występują żadne objawy.
- Początkowo tworzą się miejscowe pęcherze, głównie na stopie
- W tej fazie pacjenci mogą również wykazywać objawy ogólne i gorączkę.
- Pęcherze powodują piekący ból.
- Po 1–3 dniach pęcherz pęka i tworzy się często zapalny i bolesny wrzód.
- Okres całkowitego przebicia się przez skórę może trwać od kilku dni do tygodni i wiąże się z dużym bólem.
Badanie fizykalne
- Początkowo pęcherze tworzą się na skórze, w ponad 90% przypadków na nogach lub stopach.
- Ostatecznie powstaje wrzód, a w ranie widoczny staje się biały, nitkowaty robak.
- U pacjentów mogą występować następujące objawy: dreszcze, gorączka, nudności, uogólnione reakcje alergiczne (obrzęk okołooczodołowy, napady astmy, swędzenie) i objawy ze strony przewodu pokarmowego.
- Wtórne infekcje bakteryjne mogą prowadzić do zapalenia tkanki łącznej.
Dalsza diagnostyka
- Nie ma testów serologicznych.
- Robak gwinejski wydziela płyn, w którym mikroskopowo można wykryć duże ilości larw.
leczenie
Cele terapii
- Zapobieganie infekcjom
- Złagodzenie dyskomfortu
Ogólne informacje o leczeniu
- Nie istnieją ani leki do leczenia przyczynowego choroby, ani szczepionki zapobiegające zarażeniu.
Środki zewnętrzne
- Obrazowanie kontrastowe w celu zlokalizowania robaka, a następnie chirurgiczne usunięcie robaka za pomocą kilku nacięć
- Miejscowe stosowanie maści tiabendazolowej 5–10% (np. kremu tiabendazol 10% betametazon 0,1%) może ułatwić usunięcie robaka.
- W niektórych obszarach tropikalnych wystającą poza skórę część robaka, który może osiągnąć długość >1 metra, powoli nawija się za pomocą zapałki, coraz bardziej go wyciągając, przez kilka dni do 2 tygodni.
- Zbyt szybkie wyciąganie robaka grozi przerwaniem go — pozostała część robaka nie będzie już dostępna z zewnątrz. Jeśli pod skórą pozostaną resztki, należy je usunąć chirurgicznie. „Nawijanie na zapałkę” często prowadzi do wtórnych zakażeń, które mogą wymagać ogólnoustrojowej antybiotykoterapii (po wykonaniu antybiogramu).
Leczenie układowe
- Doustne podawanie metronidazolu 2 razy dziennie w dawce 5 mg/kg m.c. przez 10–20 dni lub tiabendazolu (mintezolu) 2 razy dziennie w dawce 25 mg/kg m.c. przez 3 dni ułatwia usunięcie robaka.
Objawowe leczenie bólu
- Na przykład doustnie ibuprofenem 600 mg 2–3 razy dziennie lub nowaminsulfonem 500 mg 4-6 razy dziennie. (Stosować zgodnie z odpowiednim oznakowaniem produktu i tylko w przypadku braku przeciwwskazań)
Profilaktyka
- Chorobie tej można skutecznie i całkowicie zapobiegać, poprawiając higienę wody pitnej.
- Woda pitna powinna pochodzić ze źródeł gruntowych, odwiertów lub studni, które nie są zanieczyszczone.
- Zarażone osoby z otwartymi ranami nie powinny zbliżać się do źródeł wody pitnej.
- Należy filtrować wodę pitną przez filtr tkaninowy, aby usunąć ewentualne skorupiaki.
- Potencjalnie skażone źródła wody pitnej należy oczyszczać środkami dezynfekującymi, które zabijają zarówno małe skorupiaki, jak i larwy.
- Np. środkiem larwobójczym Temephos
- Ponadto zaleca się czystą pielęgnację rany i stosowanie ciasnych opatrunków, aby zapobiec rozprzestrzenianiu się infekcji.
- Należy zapewnić aktualną ochronę przeciwtężcową.
Przebieg, powikłania i rokowanie
przebieg
- Przebieg choroby jest łagodny, ale zazwyczaj bardzo bolesny.
- W fazie otwartego owrzodzenia pacjenci są często bardzo zestresowani i niezdolni do pracy.
- Infekcja nie prowadzi do uodpornienia.
- Wielokrotne infekcje są powszechne na obszarach endemicznych.
powikłań
- Wtórne zakażenia ran mogą prowadzić do ogólnych chorób zakaźnych, a nawet sepsy, zapalenia stawów i trwałej niepełnosprawności.
rokowania
- W większości przypadków rokowanie jest dobre.
informacje dla pacjentów
Informacje dla pacjentów w Deximed
Illustrationen
Typischer Durchbruch des Wurmes am Fuß bei Drakunkulose (mit freundlicher Genehmigung CDC, PHIL)
Extraktion des Guineawurmes (mit freundlicher Genehmigung CDC, PHIL)
Drakunkulose an beiden Kniekehlen (mit freundlicher Genehmigung CDC, PHIL)
Quellen
Literatur
- WHO. Dracunculiasis (guinea-worm-disease), Key facts. (Last updated 20 March 2019. www.who.int
Autor*innen
- Moritz Paar, Dr. med., Facharzt für Allgemeinmedizin, Münster