Document version compare

informacje ogólne

Definicja

kość piętowa (łac. calcaneus)

Anatomia

Największa kość stępu
Cztery powierzchnie stawowe:
- trzy powierzchnie stawowe górne tworzące staw z kością skokową
- jedna powierzchnia stawowa przednia tworząca staw z kością sześcienną

Częstość występowania

Złamania kości piętowej są częste¹.
- 2% wszystkich złamań u ludzi
- >60% wszystkich złamań kości stępu
Ta choroba częściej dotyka mężczyzn.

Etiologia i patogeneza

Mechanizm urazu: upadek z dużej wysokości (>1,80 m) z lądowaniem na stopach
- Kość skokowa zostaje wciśnięta w kość piętową z dużą siłą działającą osiowo.
  - w ok. 75% przypadków złamanie śródstawowe obejmujące powierzchnie stawu skokowego dolnego¹
  - Najczęstszą formą są złamania z wgłobieniem („joint depression fracture“).
Złamaniom kości piętowej w wyniku upadku z dużej wysokości często towarzyszą następujące urazy²:
- 10% przypadków z urazem obustronnym
- 10% przypadków z towarzyszącym kompresyjnym złamaniem kręgosłupa
- 10% z powikłaniem w postaci zespołu ciasnoty przedziałów powięziowych
- 25% z innymi złamaniami w okolicach kostki
Złamanie awulsyjne kości piętowej
- rzadki typ złamania z awulsyjnym oderwaniem przyczepu ścięgna Achillesa wskutek pośredniego oddziaływania siły

ICD-10

S92 Złamanie stopy z wyjątkiem stawu skokowego
- S92.0 Złamanie kości piętowej

Diagnostyka

Kryteria diagnostyczne

Typowy wywiad lekarski i potwierdzenie złamania w badaniu RTG/TK

Diagnostyka różnicowa

Inne złamania stopy

Wywiad lekarski

Z reguły złamanie jest efektem urazu osiowego.
- skok lub upadek z dużej wysokości
- wypadek drogowy, zderzenie z dużą siłą przy stopach ustawionych na podłodze
Pacjent nie może obciążyć stopy/nie może chodzić.

Badanie przedmiotowe

Wyraźna opuchlizna stępu, niekiedy tworzą się pęcherze.
Poszerzona pięta
Płaskostopie (obniżony łuk stopy)
Kontrola czynnościowa więzadeł i ścięgien
Udokumentowanie zakresów ruchu
Kontrola ukrwienia, ruchomości i czucia na obwodzie

Diagnostyka u specjalisty

Często zdarzają się złamania wieloodłamowe z przemieszczeniem odłamów.
- Na podstawie zwykłych zdjęć rentgenowskich trudno jest ocenić wzajemną pozycję poszczególnych odłamów².
TK
- preferowane badanie, szczególnie w przypadku złamań śródstawowych
- Umożliwia dokładne uwidocznienie odłamów i przemieszczeń.
  - klasyfikacja według Sandersa (zob. poniżej)
Rutynowe badania rentgenowskie w co najmniej 2 projekcjach
- pomiar kąta Böhlera na zdjęciu w projekcji bocznej
  - punkt przecięcia 2 linii
    - linia łącząca powierzchnię tylną stawu skokowego dolnego i wyrostek przedni kości piętowej
    - linia łącząca powierzchnię tylną stawu skokowego dolnego i guzowatość tylną kości piętowej
  - fizjologicznie: 20–40 stopni
  - W złamaniach kości piętowej kąt Böhlera jest zmniejszony.
RM
- Szczególnie przydatny do obrazowania urazów ścięgna strzałkowego.
Scyntygrafia
- Scyntygrafia umożliwia rozpoznanie złamań utajonych (złamań zmęczeniowych) kilka tygodni wcześniej niż w badaniu rentgenowskim³.

Klasyfikacja

Klasyfikacja według Sandersa w badaniu TK⁴
- podział trzonu kości piętowej na 3 kolumny (przyśrodkową, środkową, boczną)
  - typ I: bez przemieszczenia
  - typ II: uszkodzenie 1 kolumny, złamanie dwufragmentowe
  - typ III: uszkodzenie 2 kolumn, złamanie trzyfragmentowe
  - typ IV: złamanie czterofragmentowe/wieloodłamowe

Wskazania do skierowania

W przypadku podejrzenia złamania

Leczenie

Cele leczenia

Odtworzenie prawidłowych powierzchni stawowych stawu skokowego dolnego
Ustawienie kości piętowej na prawidłowej wysokości i w osi
Przywrócenie możliwie pełnej funkcjonalności stopy

Ogólne informacje o leczeniu

Pierwsza pomoc zgodnie z protokołem RICE:
- Rest (odpoczynek)
- Ice (chłodzenie)
- Compression (ucisk)
- Elevation (uniesienie)
Złamania pozastawowe i bez przemieszczenia (typ i w klasyfikacji Sandersa) leczy się zachowawczo.
W przypadku złamań śródstawowych zwykle zaleca się otwarte nastawienie złamania i zespolenie⁵.

Terapia zachowawcza

Wskazania
- złamania pozastawowe
- złamania stabilne, bez przemieszczenia
- Ciężkie złamania śródstawowe (typu IV w klasyfikacji Sandersa), których prawdopodobnie nie da się prawidłowo zrekonstruować chirurgicznie⁶.
Postępowanie¹
- gips na podudzie przez 2 tygodnie z odciążeniem
- stopniowe obciążanie, zależnie od bólu
- pełne obciążenie po 12 tygodniach

Leczenie chirurgiczne

Wskazania
- złamania śródstawowe
- złamania z przemieszczeniem, niestabilne
Moment zabiegu operacyjnego
- 10–14 dni po urazie, gdy ustąpi obrzęk tkanek miękkich⁷.
- wyjątki: zespół ciasnoty przedziałów powięziowych, złamania otwarte
Cel
- odtworzenie prawidłowych powierzchni stawowych
- profilaktyka choroby zwyrodnieniowej stawów w obrębie stawu skokowego dolnego
Postępowanie
- anatomiczna rekonstrukcja kości piętowej
Postępowanie pooperacyjne¹
- Przez 72 godziny układać stopę wyżej, aby zapobiec obrzękowi.
- Po 10–12 dniach należy rozpocząć mobilizację.
- W zależności od ciężkości początkowego urazu obciążanie jest możliwe najpóźniej po 12 tygodniach.

Przebieg, powikłania i rokowanie

Przebieg

Może wystąpić ból promieniujący ze stawu skokowego dolnego (choroba zwyrodnieniowa stawu skokowego dolnego).
- zwiększone ryzyko w złamaniach śródstawowych wieloodłamowych
- utrudniona rekonstrukcja anatomiczna
  - W takich przypadkach czasami konieczna jest artrodeza stawu skokowo-piętowego.

powikłań

Ból, zmiany zwyrodnieniowe
- w przypadku nieprawidłowych powierzchni stawowych stawu skokowego dolnego lub piętowo-sześciennego⁸
Staw rzekomy
Uwięźnięcie boczne ścięgien strzałkowych przy zredukowanej wysokości kości piętowej¹
Zakrzepica żył głębokich spowodowana unieruchomieniem

Rokowanie

Rokowanie zależy od ciężkości i rodzaju urazu.
Dobre lub doskonałe efekty można osiągnąć u około 70% pacjentów².
Niekorzystne rokowanie w przypadku złamań śródstawowych, w których nie można uzyskać prawidłowej anatomicznie rekonstrukcji².

Informacje dla pacjentów

Informacje dla pacjentów w Deximed

Złamanie kości piętowej

Ilustracje

Więzadła boczne w kostce

Kości stopy od tyłu

Kości stopy od góry

Staw skokowy od boku: 1. Kość strzałkowa (fibula), 2. Kość piszczelowa (tibia), 3. Kość skokowa (talus), 4. Kość łódkowata (os naviculare), 5. Kość klinowata (os cuneiforme), 6. Kość piętowa (calcaneus)

Ukośne zdjęcie RTG stawu skokowego: 1. Kość łódkowata (os naviculare), 2. Kość skokowa (talus), 3. Kość piszczelowa (tibia), 4. Kość strzałkowa (fibula), 5. Kość piętowa (calcaneus)

Quellen

Literatur

Nicklebur S. Calcaneus Fractures. Medscape, last updated Aug 30, 2018. emedicine.medscape.com
Khan AN. Calcaneus fracture imaging. Medscape, last updated Mar 19, 2017. emedicine.medscape.com
Spitz DJ, Newberg AH. Imaging of stress fractures in the athlete. Radiol Clin North Am. 2002 Mar. 40(2):313-31. www.ncbi.nlm.nih.gov
Sanders R, Fortin P, DiPasquale T, et al. Operative treatment in 120 displaced intraarticular calcaneal fractures. Results using a prognostic computed tomography scan classification. Clin Orthop Relat Res 1993; 290: 87-95. www.ncbi.nlm.nih.gov
Rammelt S, Sangeorzan BJ, Swords MP. Calcaneal Fractures - Should We or Should We not Operate?. Indian J Orthop 2018; 52(3): 220-30. www.ncbi.nlm.nih.gov
Pozo JL, Kirwan EO, Jackson AM. The long-term results of conservative management of severely displaced fractures of the calcaneus. J Bone Joint Surg Br 1984; 66(3): 386-90. www.ncbi.nlm.nih.gov
Varela CD, Vaughan TK, Carr JB, et al. Fracture blisters: clinical and pathological aspects. J Orthop Trauma 1993; 7(5): 417-27. www.ncbi.nlm.nih.gov
Reddy V, Fukuda T, Ptaszek AJ. Calcaneus malunion and nonunion. Foot Ankle Clin 2007; 12(1): 125-35. www.ncbi.nlm.nih.gov

Autoren

Lino Witte, Dr. med., Arzt in Weiterbildung, Innere Medizin, Frankfurt

Złamanie kości piętowej

Streszczenie