Cukrzyca może prowadzić do różnych dolegliwości ze strony układu pokarmowego, które w dużej mierze są wynikiem uszkodzenia nerwów kontrolujących funkcje pokarmowe. Neuropatia cukrzycowa jest główną przyczyną tych problemów. Zmiany te są szczególnie zauważalne przy niewłaściwej regulacji stężenia glukozy we krwi.
Objawy
Osoby z cukrzycą mogą doświadczać różnych problemów z układem pokarmowym, w tym:
- Gastropareza cukrzycowa (osłabienie mięśni żołądka), objawiająca się trudnościami w opróżnianiu żołądka, co prowadzi do uczucia pełności, nudności, wymiotów i wzdęć.
- Zaburzenia jelitowe – biegunki, zaparcia, nietrzymanie moczu i stolca, które mogą wynikać z uszkodzenia układu nerwowego jelit.
- Zgaga i trudności w przełykaniu spowodowane osłabieniem funkcji mięśni przełyku.
- Nudności i uczucie pełności po posiłkach.
- Zaburzenia
wczynności wątroby (np. niealkoholowe stłuszczenie wątroby), choć nie zawsze są one bezpośrednio związane z cukrzycą.
Przyczyny
Dolegliwości układu pokarmowego w cukrzycy są głównie wynikiem:
- Neuropatii cukrzycowej, czyli uszkodzenia autonomicznego układu nerwowego, który kontroluje mięśnie żołądka i jelit. W wyniku tego uszkodzenia, perystaltyka (ruchy jelit i żołądka) jest osłabiona, co może powodować opóźnione opróżnianie żołądka i zaburzenia wchłaniania składników odżywczych.
- Zaburzenia metabolizmu glukozy – wysokie stężenie glukozy we krwi prowadzi do uszkodzenia nerwów, a tym samym do problemów z układem pokarmowym.
Uszkodzenie nerwów w cukrzycy ma również wpływ na wydzielanie soków trawiennych i motorykę przewodu pokarmowego, co może prowadzić do problemów z trawieniem i wchłanianiem składników odżywczych.
Dolegliwości związane z uszkodzeniem układu nerwowego
- Gastropareza cukrzycowa:
Zbytzbyt wolne opróżnianie żołądka, które prowadzi do uczucia pełności, nudności, wzdęć i bólów w nadbrzuszu. W rzadkich przypadkach może wystąpić również zbyt szybkie opróżnianie żołądka. - Neuropatia jelitowa:
Uszkodzenieuszkodzenie nerwów jelitowych może prowadzić do biegunek, zaparć, a w skrajnych przypadkach nietrzymania moczu lub stolca. - Zaburzenia przełyku:
Zwizwiązane z osłabieniem mięśni przełyku, co może prowadzić do trudności w połykaniu i zgagi. Dodatkowo, uszkodzenie zwieracza przełyku może wywołać refluks żołądkowo-przełykowy (zgaga).
Częstotliwostość występowania
- Neuropatia cukrzycowa występuje u około 30% pacjentów po 10–15 latach trwania cukrzycy.
- Gastropareza dotyczy około 50% pacjentów z cukrzycą typu 1 i 30% pacjentów z cukrzycą typu 2.
- Biegunka występuje u około 20% pacjentów z cukrzycą.
- Zaburzenia
wprzełyku – trudności z przełykaniem i zgaga występują z podobną częstością jak w populacji ogólnej, ale mogą być nasilone w cukrzycy.
Badania
Aby zdiagnozować problemy z układem pokarmowym, lekarze mogą zlecić następujące badania:
- Gastroskopia w celu oceny przełyku i żołądka.
- Pomiar ciśnienia w przełyku w celu oceny czynności mięśni przełyku.
- Badania krwi i USG narządów jamy brzusznej w celu wykrycia ewentualnych innych przyczyn dolegliwości.
- Scyntygrafia
(badania medycyny nuklearnej)pozwala na ocenę opróżniania żołądka. - Badanie stolca w przypadku biegunek oraz inne testy w celu wykluczenia innych schorzeń.
Postępowanie
Leczenie dolegliwości układu pokarmowego w cukrzycy polega na:
- Kontroli stężenia glukozy we krwi, co jest kluczowe w zapobieganiu dalszym uszkodzeniom nerwów i poprawie funkcji pokarmowych.
- Leczenie gastroparezy:
Stosowaniestosowanie leków prokinetycznych (przyspieszających opróżnianie żołądka), które pomagają złagodzić objawy. Często wymaga to również dostosowania dawki insuliny i odstępów czasowych między posiłkami. - Leczenie zgagi:
Preferowanepreferowane są inhibitory pompy protonowej (IPP), które zmniejszają wydzielanie kwasu żołądkowego. - Zaburzenia jelitowe:
Ww zależności od objawów (biegunka lub zaparcia), leczenie obejmuje odpowiednią dietę, przyjmowanie środków pęczniejących lub leków przeciwbiegunkowych (z ostrożnością).
Co można zrobić we własnym zakresie?
- Zmiana diety:
Spospożywanie mniejszych posiłków, ale częściej, oraz unikanie pokarmów o wysokiej zawartości tłuszczu, błonnika i alkoholu. - Picie dużych ilości płynów:
Wspomagawspomaga to opróżnianie żołądka i poprawia trawienie. - Aktywność fizyczna:
Regularnyregularny ruch poprawia motorykę przewodu pokarmowego i pomaga w utrzymaniu prawidłowej masy ciała. - Pozycja podczas jedzenia:
Jedzeniejedzenie w pozycji siedzącej i unikanie kładzenia się zaraz po posiłku, a także spacer po posiłku, mogą pomóc złagodzić objawy zgagi i gastroparezy.
Dodatkowe informacje
- Cukrzyca typu 1
- Cukrzyca typu 2
- Zgaga – dolegliwości związane z refluksem
- Polineuropatia
- Dolegliwości żołądkowo-jelitowe w cukrzycy – informacje dla lekarzy
Autorzy
- Kalina van der Bend, lekarz, recenzent
- Martina Bujard, dziennikarka naukowa, Wiesbaden