Czym jest moczówka prosta?
Moczówka prosta to rzadka choroba metaboliczna objawiająca się wzmożonym uczuciem pragnienia oraz zwiększonym wytwarzaniem moczu. Jest ona spowodowana niedoborem lub nieodpowiednim działaniem hormonu antydiuretycznego (ADH). Ten hormon jest wytwarzany przez przysadkę mózgową. ADH reguluje między innymi gospodarkę wodną organizmu, kontrolując wydalaną przez nerki ilość płynu. W zależności od przyczyny zaburzenie można ogólnie podzielić na dwie grupy: neurogenną moczówkę prostą i nefrogenną moczówkę prostą.
Neurogenna moczówka prosta
Neurogenny oznacza w tym przypadku „pochodzący z mózgu”. Choć przyczyny neurogennej (lub centralnej) moczówki prostej nie są często znane, często ma ona podłoże genetyczne. W przypadku tej choroby przysadka mózgowa wytwarza niewystarczającą ilość ADH lub wcale go nie wytwarza. Nie jest przy tym widoczne uszkodzenie tego gruczołu (pierwotna ośrodkowa moczówka prosta).
To zaburzenie wytwarzania ADH może także spowodować uszkodzenie przysadki lub sąsiednich części mózgu, jak w przypadku histiocytozy z komórek Langerhansa (wtórna ośrodkowa moczówka prosta).
Nefrogenna moczówka prosta
Nefrogenna oznacza „pochodząca z nerek” Choć w tym przypadku stężenie ADH jest prawidłowe, nerki nie reagują jednak na ten hormon w odpowiedni sposób.
Moczówka nefrogenna może mieć podłoże dziedziczne. Znacznie częściej wywołują ją jednak urazy lub przewlekłe choroby nerek.
Szczególna postać moczówki prostej w ciąży
Oprócz obydwu głównych postaci moczówka prosta może się także rozwijać w ciąży. Po porodzie gospodarka wodna stabilizuje się jednak samoczynnie w ciągu 1–2 dni.
Objawy
Początkowym objawem tej choroby jest pojawiające się stosunkowo często wzmożone pragnienie. Powoduje ono zwiększone przyjmowanie płynów, często w objętości wielu litrów dziennie (niektórzy pacjenci wypijają nawet 20 litrów), a wskutek tego także częstsze oddawanie moczu. Zwiększone przyjmowanie płynów może spowodować zaburzenia gospodarki solnej we krwi, powodując skurcze lub drgawki.
Diagnostyka
Ewentualne wątpliwości pozwala zazwyczaj rozwiać wywiad. Lekarz rodzinny może także skierować pacjenta na specjalistyczne badania. W ramach nich w ciągu jednego lub kilku dni przeprowadzone zostaną różne pomiary wytwarzania moczu i jego stężenia. Dodatkowo wykonuje się również kilka badań krwi. W razie podejrzenia przyczyn neurogennych przeprowadza się także rezonans magnetyczny mózgu.
Test pragnienia
Jeżeli na podstawie wcześniejszych badań podejrzewa się cukrzycę, można przeprowadzić tak zwany test pragnienia. Rozpoczyna się od możliwie długiego okresu bez przyjmowania płynów, np. przez noc. Zmierzone później parametry krwi i moczu pozwalają nie tylko stwierdzić, czy u pacjenta występuje moczówka prosta, ale także określić jej postać.
Postępowanie
Leczenie zależy od przyczyny choroby, w niektórych przypadkach może być konieczna operacja. Należy zadbać o wystarczające nawodnienie organizmu oraz ograniczyć ilość soli i białka w diecie. W przypadku farmakoterapii brakujący hormon ADH zastępuje się sztucznie wytwarzanym preparatem, który pod względem swojego składu jest niemal identyczny z ADH. Najłatwiej jest go podawać w formie sprayu do nosa lub tabletki do ssania. Choć leczenie trwa całe życie, jest proste i nie ma praktycznie żadnych działań niepożądanych.
Jeżeli przyczynę choroby stanowi schorzenie nerek, wskazane są inne leki. Zostanie to jednak ustalone wspólnie ze specjalistą ds. chorób nerek (nefrologiem).
Kartka z informacją o chorobie
Ogólnie rzecz biorąc, pacjenci chorujący na moczówkę prostą powinni nosić ze sobą kartkę z informacją o chorobie na wypadek zagrażającej życiu sytuacji, w przypadku której nie będzie możliwe doustne podanie płynów.
Rokowanie
Choć rokowania są zazwyczaj dobre, zależą od przyczyny choroby i możliwości jej leczenia. Przyjmując leki i pozostając pod odpowiednią opieką lekarską, większość pacjentów może prowadzić normalne życie.
Dodatkowe informacje
- Histiocytoza z komórek Langerhansa
- Moczówka prosta – informacje dla lekarzy
Autorzy
- Markus Plank, mgr, dziennikarz medyczny i naukowy, Wiedeń
- Lek. Kalina van der Bend, recenzent