Czym jest ukąszenie/użądlenie przez owada?
Definicja
W Europie Środkowej użądlenia przez owada są powodowane prawie wyłącznie przez pszczoły, osy i szerszenie.
Owady gryzące to komary, pchły, pluskwy i meszki. Kleszcze wprawdzie również gryzą, ale nie należą do owadów, lecz do pajęczaków.
Objawy
- Typowymi objawami są zaczerwienienie, obrzęk oraz ból/swędzenie wokół miejsca ukąszenia lub użądlenia. Szczególnie po ugryzieniach meszek mogą wystąpić silne reakcje skórne z tworzeniem się pęcherzy.
- Przy intensywnych reakcjach skórnych obszar objęty stanem zapalnym może osiągnąć średnicę powyżej 10 cm i być silnie obrzęknięty oraz zaczerwieniony przez 1–2 dni.
- W rzadkich przypadkach, szczególnie po użądleniach owadów, może dojść do reakcji anafilaktycznej: zagrażających życiu problemów z oddychaniem i zaburzeń krążenia, które mogą prowadzić do wstrząsu. Jest to stan nagły, wymagający natychmiastowej pomocy lekarskiej!
Przyczyny
Użądlenia przez owady
- Cel owadów: obrona przed podejrzewanym zagrożeniem
- Wstrzyknięcie toksyny, która sama w sobie jest nieszkodliwa dla człowieka, ale w rzadkich przypadkach może prowadzić do groźnych dla życia reakcji anafilaktycznych.
Ukąszenia przez owada
- Cel owadów: pobranie składników krwi
- Wstrzyknięcie śliny do rany. Ślina zawiera substancje, które mogą wywołać reakcję obronną (reakcje skórne).
- Reakcje anafilaktyczne występują rzadko.
Częstotliwość występowania
Użądlenia i ugryzienia owadów są powszechne, szczególnie w miesiącach letnich, głównie podczas przebywania na świeżym powietrzu w lekkiej odzieży, która odsłania dużą część skóry.
Silna, miejscowa reakcja skórna (zaczerwienienie, obrzęk, swędzenie) pojawia się u około 10% osób użądlonych lub ugryzionych. Reakcje anafilaktyczne są znacznie częstsze po użądleniach niż po ugryzieniach i występują w nawet 3% wszystkich przypadków użądleń owadów.
Badania dodatkowe
- Podczas wizyty w gabinecie lekarz może zadać następujące pytania:
- Czy w przeszłości występowała reakcja anafilaktyczna po ukąszeniu przez owada? Czy jest Pan/Pani uczulona na jad owadów błonkoskrzydłych?
- Jaki owad użądlił/ukąsił i kiedy?
- Jeśli nie da się zidentyfikować owada: Czy doszło do kontaktu ze zwierzętami? Czy coś wskazuje na obecność pcheł lub innych pasożytów?
- W przypadku zakwaterowania o niskim standardzie higienicznym/ przebywania w hostelach podczas podróży: Czy istnieją wskazówki sugerujące obecność pluskiew?
- Czy podjęto już jakieś działania, podano leki?
Leczenie
Informacje ogólne
- W przypadku oznak wstrząsu anafilaktycznego: natychmiastowe leczenie!
- Miejsce ukąszenia/ugryzienia przemyć wodą i mydłem, a następnie schłodzić.
- Jeśli ukąszenie nastąpiło w nogę, należy ułożyć ją wyżej.
- W razie potrzeby można podać lek przeciwbólowy (np. ibuprofen).
- W przypadku silnego świądu lek przeciwhistaminowy (środek łagodzący objawy alergii).
Ukąszenia przez owada
- Jak najszybciej usunąć żądło.
- W razie opuchlizny można zastosować krem z kortyzonem.
- Jeśli trzeba, można też podać glikokortykosteroidy doustnie.
Ukąszenia przez owada
- W przypadku silnego świądu i/lub obrzęku można zastosować maść z kortyzonem.
- W ciężkich przypadkach można podać glikokortykosteroidy doustnie.
Co możesz zrobić sam?
- W miarę możliwości i warunków pogodowych należy zakładać odpowiednią odzież na czas przebywania na świeżym powietrzu czy spacery po lesie: zakładać długie rękawy, długie spodnie oraz skarpetki, aby minimalizować odsłonięcie skóry.
- Na odkryte części ciała można nałożyć repelenty - środki odstraszające owady.
- Owoce, słodkie napoje, perfumy oraz intensywnie pachnące kosmetyki mogą przyciągać owady, dlatego warto ich unikać podczas przebywania na świeżym powietrzu.
- Po ugryzieniu/użądleniu przez owada należy sprawdzić odzież i skórę pod kątem obecności innych owadów i w razie potrzeby je usunąć.
- W przypadku ugryzienia przez kleszcza i samodzielnego usunięcia pajęczaka należy obserwować skórę pod kątem ewentualnego wystąpienia tzw. rumienia wędrującego.
- W razie niepokojących objawów - pilny kontakt z lekarzem!
Rokowania
Rokowanie jest bardzo dobre, zwykle występują tylko miejscowe dolegliwości, które samoistnie ustępują.
Dodatkowe informacje
- Pchły
- Pluskwy
- Użądlenia i ukąszenia przez owady — informacje dla lekarzy
Ilustracje
Ukąszenie przez wesz
Ukąszenia pluskwy z typową drogą kąsania (źródło: Wikimedia Commons:
Ugryzienia przez pchłę ptasią
Autor
- Ulrike Boos, redaktor Deximed, Freiburg
- Magda Łabęcka, lekarz, Kraków (recenzent)