Co się dzieje po połknięciu ciała obcego?
W wielu przypadkach połknięte ciało obce (na przykład kawałek drewna lub plastikowa kulka) przechodzi przez przełyk do przewodu pokarmowego i jest wydalane bez żadnych komplikacji. Czasami może się jednak zdarzyć, że ciało obce utknie w przełyku. W rzadkich przypadkach problemy mogą wystąpić także w dolnej części przewodu pokarmowego. Większość przypadków połknięcia ciał obcych pozostaje niewykryta. W wielu sytuacjach małe dzieci, które połknęły ciało obce, nie wykazują żadnych objawów. Tak jest w przypadku około połowy dzieci, co do których wiadomo, że połknęły ciało obce.
Choć ryzyko powikłań w przypadku przedmiotów o ostrych krawędziach jest zwiększone, nawet one często przechodzą przez przewód pokarmowy bez problemów. Zwężenia przewodu pokarmowego, w których najczęściej grzęzną połknięte ciała obce, znajdują się w przełyku, u wylotu żołądka oraz w przejściu między jelitem cienkim i grubym.
Problemy mogą sprawiać duże ciała obce, jeśli się zaklinują, lub ostre, które mogą powodować urazy. Poza tym istnieją też drobne niebezpieczne przedmioty, które trzeba jak najszybciej usunąć, np. baterie w przełyku lub magnesy.
Ciało obce, które pokonuje przewód pokarmowy, przechodzi kolejno przez następujące narządy: gardło, przełyk, żołądek, dwunastnica, jelito cienkie, okrężnica i odbytnica.
Objawy
Ciała obce, które bez problemu przeszły przez przełyk, zwykle nie powodują żadnych objawów. Jeśli połknięty przedmiot utknie w przełyku, może spowodować takie objawy jak wymiotowanie, dławienie się, uporczywy ślinotok, zaburzenie połykania, trudności w oddychaniu lub ogólna drażliwość i problemy behawioralne.
Szczególnie dzieci z niepełnosprawnością umysłową często niepostrzeżenie połykają ciała obce, a potem nie potrafią wyjaśnić, co się stało. Dlatego trzeba pomyśleć o tej przyczynie w razie wystąpienia problemów takich jak zwiększony ślinotok, niepokój, zdenerwowanie itp. Starsze dzieci i młodzież sporadycznie celowo połykają ciała obce, ewentualnie także w zamiarach samobójczych.
Jeśli dziecko ma problemy z oddychaniem, kaszle lub nie może mówić, ciało obce prawdopodobnie przedostało się do tchawicy. Stanowi to zagrożenie dla życia; informacje na ten temat można znaleźć w artykule ciała obce w drogach oddechowych.
Diagnostyka
Wielu rodzajów ciał obcych nie widać na zdjęciu RTG, ponieważ nie odbijają one promieni rentgenowskich. Na przykład przedmioty z drewna, plastiku i szkła, jak również ości ryb i małe odłamki kości są na zdjęciach rentgenowskich często niewidoczne lub „ukryte” w resztkach jedzenia.
Diagnostyczne badanie rentgenowskie należy wykonać w przypadku ciał obcych, które mogą powodować problemy. Na przykład magnesy i baterie będą widoczne na zdjęciu rentgenowskim. W razie podejrzenia połknięcia ciała obcego, jeśli pacjent odczuwa dolegliwości, zwykle wykonuje się zdjęcia rentgenowskie szyi, klatki piersiowej i górnej części brzucha. Należy jednak wziąć pod uwagę ekspozycję na promieniowanie rentgenowskie, zwłaszcza u dzieci; dlatego lekarz starannie waży ryzyko badania w zestawieniu ze spodziewanymi korzyściami.
Endoskopia gardła, przełyku i żołądka pomaga jeszcze dokładniej zlokalizować ciało obce, a wiele ciał obcych można podczas tego badania usunąć. Dlatego endoskopię często stosuje się u dzieci, które połknęły ciała obce, zwłaszcza wtedy, gdy płaskie okrągłe baterie ugrzęzły w przełyku lub znalazły się w żołądku dziecka poniżej 5. roku życia.
Również tomografia komputerowa (TK) może pomóc wykryć połknięte przedmioty u osób dorosłych.
Leczenie
Jeśli dziecko coś połknęło, zawsze należy skonsultować się z lekarzem. Poniżej zamieszczono ogólne zalecenia; lekarz omawia z pacjentem procedurę w każdym indywidualnym przypadku. Jeśli dziecko ma wyraźne dolegliwości, takie jak silny ból, gwałtowne, uporczywe krztuszenie się lub podobne objawy, terapię trzeba wdrożyć natychmiast.
Ciała obce tkwiące w przełyku
W przypadku podejrzenia ciała obcego w przełyku, jeśli badanie rentgenowskie nic nie wykazało, wykonuje się endoskopię, o ile ta metoda badania jest dostępna.
Małe, płaskie, okrągłe bateryjki (np. z kalkulatora) i ostrokrawędziste przedmioty należy jak najszybciej usunąć z przełyku. Również magnesy, zwłaszcza jeśli jest ich kilka, mogą szybko spowodować trwałe uszkodzenia i należy je jak najszybciej usunąć. Większość innych ciał obcych również można usunąć lub poczekać, aż pod nadzorem lekarza przejdą przez jelita.
W przypadku tępokrawędzistych obiektów w przełyku przed podjęciem interwencji zwykle można odczekać kilka godzin. Jeśli obiekt sam z siebie nie przejdzie do żołądka, należy go usunąć przy użyciu endoskopu. Wśród przedmiotów często połykanych przez małe dzieci są monety. Metodą leczenia z wyboru jest w tym przypadku również endoskopia.
Ciała obce, które utkwiły poniżej przełyku
Mimo że bardzo wiele ciał obcych, które przedostały się przez przełyk, przechodzi bez przeszkód przez przewód pokarmowy i jest wydalane, specjaliści radzą, aby w miarę możliwości usuwać za pomocą endoskopu przynajmniej ostrokrawędziste przedmioty, zanim dotrą one do dwunastnicy. Inne ciała obce często są systematycznie obserwowane za pomocą kontroli rentgenowskiej. Jeśli w ciągu kilku dni ciało obce się nie przemieści, należy rozważyć jego chirurgiczne usunięcie, jeśli usunięcie za pomocą endoskopu nie jest (lub: już nie jest) możliwe. O tym, jak długo można poczekać, decydują jednak w dużej mierze objawy i rodzaj połkniętego obiektu.
Jeśli chodzi o większe przedmioty, które jeszcze nie przeszły przez dwunastnicę, lekarze zalecają, żeby usunąć je endoskopowo lub chirurgicznie, w zależności od wielkości obiektu i wieku dziecka.
Ostrożność należy zachować także w przypadku magnesów, których nie udało się usunąć endoskopowo. Pojedyncze magnesy można z reguły pozostawić do czasu ich wydalenia. Jeśli jednak w żołądku znalazło się więcej magnesów, zaleca się regularne kontrole w szpitalu lub chirurgiczne usunięcie magnesów.
Połknięte okrągłe, płaskie baterie, które już się przedostały do żołądka, należy jak najszybciej usunąć, jeśli ich rozmiar wynosi >2 cm u dzieci w wieku poniżej 5 lat. U starszych dzieci można odczekać od 24 do 48 godzin; dopiero kiedy okaże się, że bateria w dalszym ciągu jest w żołądku, należy ją usunąć.
Możliwe powikłania
Powikłania występują raczej rzadko. W nielicznych przypadkach jednak połknięte ciało obce może przebić (perforować) lub poparzyć ścianę przełyku. Jest to stan zagrożenia życia. Perforacje lub poparzenia mogą dotyczyć również żołądka i jelit. Typowe objawy to gorączka, ból brzucha i tkliwość. Ciało obce, które tkwi w przełyku przez dłuższy czas, może spowodować u dziecka trwałe uszkodzenie przełyku.
Większa ilość magnesów może wskutek swojej siły przyciągania poważnie uszkodzić ściany przewodu pokarmowego. Jeśli dwie baterie znajdą się blisko, może popłynąć prąd i uszkodzić tkanki. Ponadto z baterii mogą wyciekać elektrolity lub inne niebezpieczne substancje.
Ponowna kontrola
Często połknięte ciało obce, mimo dokładnego sprawdzania stolca przez rodziców, zostaje wydalone w sposób niezauważony. Z tego powodu czasami wykonuje się zdjęcie rentgenowskie, jeśli połknięty przedmiot nie został wydalony w ciągu tygodnia. U dzieci, które nie wykazują objawów i połknęły stosunkowo niegroźny przedmiot, z reguły nie jest to konieczne.
Dodatkowe informacje
- Ciała obce w drogach oddechowych
- Połknięte ciało obce — informacje dla lekarzy
Autor
- Marlies Karsch-Völk, dr n. med., lekarz rodzinny, Monachium