Co to jest mięśniak macicy?
Mięśniaki to guzy mięśniowe w macicy (łac. uterus). Są one najczęstszymi łagodnymi nowotworami u kobiet. Mniejsze mięśniaki są zwykle bezobjawowe. U wielu kobiet mięśniaki macicy są wykrywane przypadkowo podczas badania ginekologicznego. Jeśli powodują one objawy, to najczęściej jest to wzmożone lub bolesne miesiączkowanie, uczucie ucisku w podbrzuszu lub problemy z oddawaniem moczu/wypróżnianiem. Badanie ultrasonograficzne potwierdza diagnozę.
Objawy
- Objawy zależą od wielkości i umiejscowienia mięśniaków.
- Połowa kobiet dotkniętych chorobą nie ma żadnych objawów.
- Typowe objawy związane z mięśniakami macicy to obfite krwawienia miesiączkowe oraz bóle menstruacyjne.
- U niektórych kobiet z powodu zwiększonego krwawienia miesiączkowego stopniowo rozwija się niedokrwistość (anemia).
- Ból podbrzusza i nieprzyjemne uczucie ucisku w podbrzuszu
- Ból przy oddawaniu moczu lub częste oddawanie moczu
- Rzadkie wypróżnienia/zaparcia
- Ból podczas stosunku płciowego
- Trudności z zajściem w ciążę lub przedwczesny poród
Przyczyny
- Sposób powstawania mięśniaków macicy nie został jeszcze w pełni wyjaśniony.
- Tempo wzrostu mięśniaków jest kontrolowane przez kilka hormonów, w tym estrogen i progesteron.
- Terapia estrogenowa po menopauzie może powodować dalszy wzrost mięśniaków zamiast ich regresji.
- Czynniki genetyczne odgrywają również pewną rolę; jeśli w rodzinie występowały mięśniaki, ryzyko ich wystąpienia jest zwiększone.
Częstość występowania
- Mięśniaki macicy są najczęstszymi łagodnymi nowotworami u kobiet.
- 80-90% wszystkich kobiet ma mięśniaki.
- U 25-30% wszystkich kobiet mięśniaki wywołują objawy.
- Mięśniaki macicy rosną tak długo, jak długo kobieta jest w wieku rozrodczym i mają tendencję do powiększania się w czasie ciąży.
- Po menopauzie wzrost zwykle ustaje, a mięśniaki stopniowo ulegają zmniejszeniu.
- Wiele ciąż zmniejsza ryzyko wystąpienia mięśniaków.
Badania dodatkowe
- Badanie ginekologiczne
- Do oceny narządów dolnej części jamy brzusznej używa się wziernika, a macicę bada się palpacyjnie.
- Badania krwi
- w celu wykluczenia niedokrwistości
- ponadto bada się parametry infekcji i stanu zapalnego
- Analiza moczu, w tym test ciążowy
- Badanie na obecność krwi w stolcu
- w celu wykluczenia innych chorób powodujących anemię
- Zazwyczaj zapewnia wiarygodną diagnozę.
- Umożliwia ocenę tempa wzrostu.
- USG przezpochwowe: Sonda ultrasonograficzna jest wprowadzana do pochwy.
- USG jamy brzusznej: Sonda ultrasonograficzna umieszczana jest na powierzchni brzucha.
- MRI
- rzadko wskazany
- Służy do lepszej oceny ilości, wielkości, lokalizacji i ukrwienia.
- Pobranie próbki tkanki
- W przypadku szybko rosnących lub nietypowo wyglądających mięśniaków pobiera się próbkę tkanki (biopsja), aby wykluczyć podejrzenie złośliwego nowotworu macicy.
Leczenie
- Mięśniaki, które nie powodują prawie żadnych dolegliwości, nie wymagają leczenia.
- Leki
- Dostępne są dwa różne preparaty: octan uliprystalu i leuprorelina.
- Leki te wpływają na działanie hormonów płciowych.
- Octan uliprystalu
- Lek ten może powodować poważne działania niepożądane, zwłaszcza dla wątroby.
- Odpowiedni tylko dla kobiet przed menopauzą i gdy inne terapie nie wchodzą w grę.
- Nieodpowiedni dla kobiet w ciąży i karmiących piersią.
- Leczenie trwa 3 miesiące i może być powtarzane.
- Leuprorelina
- Może zmniejszyć rozmiar mięśniaka.
- Stosowana np. przed planowaną operacją.
- Nie jest stosowana jako stała terapia ze względu na działania niepożądane.
- Dostępne są dwa różne preparaty: octan uliprystalu i leuprorelina.
- Operacja
- usunięcie mięśniaka
- Nnajczęściej jako operacja przez dziurkę od klucza (laparaskopowa) bez konieczności otwierania jamy brzusznej.
- Zalecana szczególnie dla kobiet pragnących mieć dzieci.
- Po zabiegu zwiększa się ryzyko pęknięcia macicy przy porodzie siłami natury.
- usunięcie całej macicy
- przy ukończonym planowaniu rodziny
- usunięcie mięśniaka
- Technologia zogniskowanych ultradźwięków sterowanych za pomocą rezonansu magnetycznego (MRgFUS)
- Polega na wykorzystaniu fal ultradźwiękowych o wysokiej częstotliwości w połączeniu z obrazowaniem metodą rezonansu magnetycznego (MRI). Fale dźwiękowe są kierowane na określone obszary mięśniaka.
- Wytworzone w ten sposób ciepło powoduje, że tkanka mięśniaka obumiera, a następnie jest rozkładana przez własny system obronny organizmu.
- Mięśniaki zmniejszają się, ale nie znikają całkowicie.
- Procedura ta jest oferowana tylko w niektórych specjalistycznych klinikach.
- Embolizacja tętnicy macicznej
- Cewnik jest wprowadzany przez główną tętnicę w pachwinie i przesuwany przez tętnicę doprowadzającą krew do macicy do małych naczyń tętniczych odpowiedzialnych za zaopatrywanie mięśniaka.
- Następnie wstrzykuje się specjalne mikrocząsteczki, które blokują małe naczynia krwionośne.
- Zabieg jest dobrą alternatywą w przypadku mnogich lub bardzo dużych mięśniaków oraz u pacjentek, które przeszły już kilka operacji jamy brzusznej.
Rokowanie
- Rokowanie jest dobre dla większości osób dotkniętych chorobą.
- Obecnie nadal nie wiadomo, czy mięśniaki macicy zwiększają ryzyko wystąpienia złośliwego guza macicy.
- Mięśniaki mogą być przyczyną powikłań.
- Jeśli mięśniak obumrze częściowo lub całkowicie (zawał mięśniaka), może pojawić się ból i gorączka (ryzyko jest większe zwłaszcza w ciąży lub podczas przyjmowania hormonalnych środków antykoncepcyjnych).
- W wyniku zmian w macicy może prowadzić do trudności z zajściem w ciążę.
- U kobiet w ciąży mięśniaki macicy mogą prowadzić do przedwczesnego pęknięcia błon płodowych, przedwczesnego porodu i skomplikowanych porodów.
Dodatkowe informacje
- Rak macicy (rak endometrium)
- Mięśniaki macicy – Informacje dla lekarzy
Autorzy
- Anna Zwierzchowska, lekarz, Kraków (recenzent)
- Dr n. med. Hannah Brand, Berlin
- Julia Trifyllis, dr n. med., specjalista w dziedzinie ginekologii i położnictwa, Münster/W.