Co to jest zakażenie Clostridioides difficile?
Definicja
Zakażenie jelitowe Clostridioides difficile to choroba biegunkowa wywołana przez bakterię Clostridioides difficile (C. difficile). W większości przypadków zakażenie następuje po antybiotykoterapii i często dotyczy osób starszych i osłabionych, przebywających w szpitalach i placówkach opiekuńczych. Choroby zapalne jelit zwykle prowadzą do biegunki, bólu brzucha i gorączki. Jednak objawy mogą przyjmować bardzo różne postaci. Ponieważ choroba ta często występuje w szpitalu, może być dużym dodatkowym obciążeniem i prowadzić do dłuższych hospitalizacji.
Objawy
Choroba biegunkowa zwykle zaczyna się od 2 do 4 tygodni po rozpoczęciu antybiotykoterapii, ale może pojawić się wcześniej lub później. Objawy pojawiają się zwykle nagle wraz z wodnistą biegunką o nieprzyjemnej woni. W rzadkich przypadkach w stolcu może również pojawić się krew. Biegunce często towarzyszy ból brzucha i znużenie. Ponadto zakażenie często powoduje gorączkę, a utrata płynów może prowadzić do odwodnienia. W ciężkim przebiegu choroby w rzadkich przypadkach może dojść do niedrożności jelit. Jest to stan nagły, który wymaga natychmiastowego leczenia!
Przyczyny
Patogenem wywołującym zakażenie w jelicie jest pałeczka Clostridioides difficile. Bakteria ta występuje na całym świecie w środowisku naturalnym oraz u ludzi i zwierząt. Około 3% populacji jest bezobjawowymi nosicielami tej bakterii. Ponieważ bakteria ta tworzy zarodniki, może przetrwać przez długi czas na powierzchniach i przedmiotach, np. w szpitalach. Wykazuje również dużą tolerancję na wiele środków dezynfekcyjnych.
Ponadto C. difficile tworzy tzw. toksyny, czyli trujące substancje, które powodują zwiększone wydzielanie płynów i niszczenie komórek błony śluzowej jelit.
Patogen ten jednak zazwyczaj prowadzi do biegunki dopiero po wcześniejszej antybiotykoterapii z innych powodów. Działanie antybiotyków tłumi prawidłową florę bakteryjną jelita i stwarza przestrzeń do namnażania się Clostridioides difficile. Największe ryzyko zakażenia C. difficile występuje w pierwszych 4 tygodniach po antybiotykoterapii.
Czynniki ryzyka
ntybiotykoterapiaantybiotykoterapia- leki hamujące wydzielanie kwasu (inhibitory pompy protonowej)
- podeszły wiek
- hospitalizacja
- leki tłumiące siłę układu odpornościowego (leki immunosupresyjne)
- chemioterapia
- przewlekłe choroby lub operacje w obrębie przewodu pokarmowego.
Częstość występowania
- Biegunka występuje u ok. 5 do 25% pacjentów przyjmujących antybiotyki. Od 15% do 20% z tych przypadków jest spowodowanych przez C. difficile.
- Częstość występowania zakażeń Clostridioides difficile wzrasta na całym świecie.
Badania
- Chorobę biegunkową rozpoznaje się przede wszystkim na podstawie opisanych objawów i badania lekarskiego. Decydującym czynnikiem wskazującym, że doszło do zakażenia jelitowego Clostridioides difficile jest
- Badanie krwi może wykazać podwyższone stężenie parametrów stanu zapalnego.
- Najpewniejszą metodą wykrycia bakterii jest posiew bakteryjny z próbki kału z badaniem na wytwarzanie toksyn.
- Często najpierw wykonuje się szybki test antygenowy, za pomocą którego można bezpośrednio wykryć składniki komórek bakterii. Jest on jednak niedokładny, dlatego w przypadku wyniku dodatniego konieczne jest wykonanie kolejnego badania.
- Bardzo ciężkie przypadki zakażenia można dalej badać za pomocą kolonoskopii, prześwietlenia rentgenowskiego lub tomografii komputerowej.
Leczenie
- W łagodnych postaciach wystarczające może być odstawienie antybiotyku powodującego chorobę. Choroba wtedy minie samoistnie po upływie od 2 do 3 dni.
- Ponadto należy dostarczać organizmowi wystarczającą ilość płynów, aby zapobiec odwodnieniu.
- Ważne jest również zapobieganie zakażeniu innych osób poprzez stosowanie środków higienicznych i ochronnych.
Leki
- W przypadku pacjentów z ciężkimi objawami lub czynnikami ryzyka zaleca się leczenie antybiotykami, konkretnie antybiotykiem zwalczającym Clostridioides difficile, takim jak metronidazol lub wankomycyna.
- W ciężkich przypadkach pacjent jest zwykle kierowany do szpitala, jeśli nie jest tam już leczony. Tutaj można również podawać dożylnie płyny i składniki mineralne.
- Od pewnego czasu, jeśli istnieje duże ryzyko nawrotu choroby, oprócz antybiotykoterapii można podawać przeciwciała działające przeciwko toksynom tej bakterii.
Dalsze metody leczenia
- W rzadkich przypadkach konieczna jest operacja usunięcia uszkodzonych odcinków jelita.
- U pacjentów z nawrotami lub powtarzającymi się zakażeniami Clostridioides difficile możliwy jest przeszczep kału (przeszczep mikroflory jelitowej). W tym procesie przetworzony stolec zdrowej osoby trafia do chorego jelita za pomocą endoskopii lub poprzez zażycie kapsułek.
Profilaktyka
- Częste zakażenia jelitowe wywołane przez Clostridioides difficile są jednym z wielu powodów, dla których należy starać się jak najbardziej ograniczyć stosowanie antybiotyków w szpitalu i poza nim. Antybiotyki są niezbędne przy wielu poważnych zakażeniach i często ratują życie. Jednak ich nieprzemyślane stosowanie może mieć poważne działania niepożądane.
- Aby zapobiec rozprzestrzenianiu się bakterii Clostridioides difficile, w placówkach medycznych należy przestrzegać środków higienicznych, takich jak mycie rąk mydłem oraz używanie rękawiczek i fartuchów ochronnych.
- Probiotyki mogą zapobiec biegunce po antybiotykoterapii. Probiotyki to suplementy diety, które zawierają żywe mikroorganizmy, w szczególności bakterie kwasu mlekowego. Jednak ich działanie i działania niepożądane nie zostały jeszcze dostatecznie zbadane.
Rokowanie
W łagodniejszych przypadkach choroba mija samoistnie po odstawieniu wywołującego ją antybiotyku. W cięższych przypadkach choroba potencjalnie zagraża życiu i wymaga intensywnej terapii w szpitalu. Podaje się, że ryzyko powtórnego zakażenia jelitowego wywołanego C. difficile wynosi około od 20 do 30% przypadków.
Dodatkowe informacje
- Ostra biegunka, rozwolnienie
- Antybiotykoterapia
- Zakażenie jelitowe wywołane przez Clostridium difficile — informacje dla personelu medycznego
- Biegunka wywołana antybiotykami — informacje dla personelu medycznego
Autorzy
- Martina Bujard, dziennikarka naukowa, Wiesbaden
- Jonas Klaus, lekarz, Fryburg Bryzgowijski
- Lek. Kalina van der Bend, lekarz