Informacje ogólne
Nerki
- Nerki pełnią bardzo istotną rolę w organizmie, ponieważ nie tylko oczyszczają krew z różnych produktów przemiany materii, ale także regulują równowagę wodno-elektrolitową:
- Spożywanie dużej ilości płynów sprzyja zwiększonej aktywności nerek, co pozwala na skuteczniejsze usuwanie niepotrzebnych substancji z organizmu.
- W przypadku niewielkiego spożycia płynów lub znacznej utraty płynów, na przykład poprzez intensywne pocenie się, funkcja wydalnicza nerek może ulec osłabieniu, co może prowadzić do zmniejszenia ilości wydalanego moczu.
- Proces wydalania moczu rozpoczyna się w nerkach, skąd mocz przemieszcza się przez miedniczki nerkowe, następnie przez moczowody do pęcherza moczowego i ostatecznie trafia do cewki moczowej, z której jest wyprowadzany na zewnątrz organizmu. Dzięki temu procesowi organizm może pozbywać się zbędnych produktów przemiany materii oraz regulować swoją równowagę wodno-elektrolitową.
Definicja
Wielomocz to stan, w którym doba objętość wydalanego moczu przekracza 2,5 litra u dorosłych.
Przyczyny
Przyczyny wielomoczu są różnorodne i mogą wynikać z wielu czynników, takich jak nadmierne spożycie płynów, stosowanie niektórych leków oraz obecność chorób, w tym zaburzeń gospodarki hormonalnej. Warto zauważyć, że często ludzie są przekonani, że spożywanie dużej ilości płynów jest korzystne dla zdrowia, jednak nadmiar może prowadzić do zwiększonego wydalania moczu.
W przypadku wielomoczu istotną rolę może odgrywać nieprawidłowe zagęszczanie moczu w nerkach, co może być związane z różnymi schorzeniami nerek. Ważne jest również zauważenie, że wielomocz może stanowić wczesny sygnał alarmowy w przypadku różnych chorób układu hormonalnego, takich jak cukrzyca, a także niewydolność nadnerczy.
Najczęstsze przyczyny
Do najczęstszych przyczyn wymagających leczenia należą:
Cukrzyca typu 1 lub cukrzyca typu 2
- W przypadku nieleczonych wczesnych stadiów cukrzycy często występują objawy takie jak silne pragnienie oraz znużenie, jak również częste parcie na mocz. To ostatnie można tłumaczyć zwiększoną zawartością cukru w moczu, co powoduje zwiększone wydalanie wody.
- Po rozpoczęciu leczenia, częste oddawanie moczu może stanowić sygnał, że choroba nie jest odpowiednio kontrolowana, a poziom glukozy we krwi jest zbyt wysoki. W takim przypadku konieczne może być dostosowanie terapii oraz ścisła obserwacja przez lekarza w celu uzyskania lepszej kontroli nad cukrzycą.
- Przewlekła niewydolność nerek jest często spowodowana chorobą nerek.
- Nerki wówczas stopniowo tracą zdolność do zagęszczania moczu.
- Szybsze krążenie krwi na skutek przyspieszonego bicia serca prowadzi do zwiększonej filtracji płynu w nerkach, a więc także do zwiększonej produkcji moczu.
- Przyspieszone bicie serca mogą spowodować zarówno choroby serca, jak i zaburzenia hormonalne.
Niewymagające leczenia
Zwiększone spożywanie płynów jest najczęstszą przyczyną zwiększonej diurezy, czyli częstszego oddawania moczu, i z reguły nie wymaga specjalnego leczenia. Oprócz tego, niektóre leki, takie jak diuretyki (czyli leki moczopędne), oraz spożywanie napojów zawierających kofeinę i/lub alkohol mogą również wpływać na nasilenie produkcji moczu.
Warto zauważyć, że nadmierne spożywanie płynów może być także związane z zaburzeniami psychicznymi, takimi jak na przykład zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne.
Rzadkie przyczyny
- Ta choroba nazywana również cukrzycą nerkową, jest schorzeniem wynikającym z zaburzeń w regulacji płynów w organizmie, spowodowanych działaniem hormonów.
- Wytwarzanie hormonu antydiuretycznego, który ma za zadanie hamować nadmierne wydalanie wody z organizmu, maleje lub całkowicie ustaje. W rezultacie nerki tracą zdolność do właściwego zagęszczania moczu.
- W efekcie dochodzi do częstego oddawania moczu w ilości sięgającej od 5 do 10 litrów na dobę. Z kolei skutkiem tego nadmiernego wydalania płynów jest pojawienie się silnego pragnienia, gdyż organizm stara się zrekompensować utratę wody.
Choroba Addisona, niewydolność nadnerczy
- Choroba ta rozwija się stopniowo i przez długi czas nie daje żadnych objawów z powodu niedostatecznej produkcji hormonów przez nadnercza.
- Typowe symptomy to uczucie chronicznego zmęczenia, utrata apetytu, znaczący spadek masy ciała, zawroty głowy, zwiększona pigmentacja skóry, niskie ciśnienie tętnicze, a także gorączka.
Kiedy należy zasięgnąć porady lekarskiej?
W przypadku zauważenia nagłego wzrostu ilości oddawanego moczu (powyżej 2,5 litra na dobę) bez widocznej zmiany nawyków picia, należy natychmiast skonsultować się z lekarzem. Dodatkowo, w sytuacji wystąpienia innych objawów, takich jak gorączka, osłabienie, zawroty głowy lub ogólne złe samopoczucie, również zaleca się kontakt z lekarzem w celu dokładnej oceny stanu zdrowia.
Co można zrobić we własnym zakresie?
Gdy zaczynasz zauważać, że oddajesz znacząco więcej moczu niż zazwyczaj, może to być sygnał do przemyślenia. W takiej sytuacji warto zacząć śledzić ilość wydalanego moczu i prowadzić dziennik, aby mieć lepszy obraz sytuacji. Pamiętaj o regularnym picu wody, aby utrzymać odpowiednie nawodnienie organizmu.
Oprócz tego, ważne jest dbanie o zdrowy styl życia, który obejmuje zrównoważoną dietę, regularną aktywność fizyczną i odpowiednią higienę osobistą. Staraj się również unikać stresu i zapewnij sobie odpowiednią ilość snu.
Co zaleci lekarz?
Wywiad lekarski
Lekarz może zadać następujące pytania:
- Jaka jest dzienna objętość wypijanych płynów?
- Z jaką częstotliwością oddawany jest mocz? Czy występuje konieczność oddawania moczu w nocy?
- Czy dokucza Pani/Panu silne pragnienie?
- Czy istnieje inne wyjaśnienie tak częstej konieczności oddawania moczu?
- Czy występowały ostatnio jakiekolwiek inne dolegliwości?
- Czy istnieją choroby współtowarzyszące?
- Czy przyjmuje Pani/Pan jakieś leki?
- Czy w rodzinie występowały choroby nerek lub układu hormonalnego?
Badanie lekarskie
- Przeprowadzane jest badanie przedmiotowe.
- Wstrząsanie okolicy boku tułowia (nerek) w celu sprawdzenia stopnia bolesności
- Sprawdzenie gorączki
- Przeprowadzany jest pomiar ciśnienia tętniczego.
- Należy oddać mocz do badania.
- Może być konieczne pobranie krwi w celu określenia stężenia soli i glukozy we krwi oraz parametrów czynności nerek.
Dalsze ewentualne badania
- pomiar dobowej objętości moczu,
- USG układu moczowego,
- tak zwany „test odwodnieniowy”.
- Dla celów tego badania nie wolno nic pić z reguły przez 12 godzin (przez noc).
- Następnego dnia rano pobierana jest krew i mocz, po czym można ponownie pić.
- Na podstawie tego badania można zawęzić poszukiwanie przyczyn do zaburzenia w produkcji hormonu antydiuretycznego.
Skierowanie do specjalisty lub hospitalizacja
W przypadku podejrzenia choroby nerek lub choroby endokrynologicznej wystawiane jest skierowanie do specjalisty. W zależności od wyników badań i choroby podstawowej może być konieczne leczenie stacjonarne w szpitalu.
Dodatkowe informacje
- Przewlekła niewydolność nerek
- Cukrzyca typu 1
- Cukrzyca typu 2
- Niski poziom potasu (hipokaliemia)
- Moczówka prosta
- Choroba Addisona
- Wielomocz – informacje dla lekarzy
Autorzy
- Dietrich August, dr med., Fryburg Bryzgowijski
- Aleksandra Kucharska-Janik, lekarz rezydent, Oddział Okulistyczny, Międzyleski Szpital Specjalistyczny w Warszawie (edytor)