Czym jest bakteriomocz bezobjawowy?
Definicja
Mocz i pęcherz moczowy u zdrowych osób nie zawsze są całkowicie wolne od drobnoustrojów chorobotwórczych. Nawet u osób bez objawów infekcji dróg moczowych, bakterie mogą być obecne w moczu, co określa się mianem bakteriomoczu bezobjawowego. Jest to stan, który należy odróżnić od infekcji dróg moczowych, charakteryzującej się dodatkowymi nieprzyjemnymi dolegliwościami. W przypadku zakażenia dróg moczowych, oprócz obecności bakterii w moczu, osoby dotknięte tym schorzeniem doświadczają także bólu oraz pieczenia podczas oddawania moczu, silnego i częstego parcia na pęcherz czy też ewentualnego bólu w okolicach podbrzucha.
W bakteriomoczu bezobjawowym, bakterie, takie jak E. coli, ograniczają się jedynie do powierzchownej kolonizacji błony śluzowej dróg moczowych, nie wywołując przy tym reakcji zapalnej, charakterystycznej dla pełnoobjawowej infekcji.
Objawy
Jak sama nazwa wskazuje, jest to bezobjawowe wydalanie bakterii z moczem. Osoby dotknięte nie skarżą się na żadne dolegliwości. Mocz jako taki również nie jest zmieniony.
Przyczyny
Powody, dla których w moczu jednych ludzi obecne są bakterie, a u innych nie, oraz dlaczego nie występują przy tym żadne objawy, nie są do końca jasne. Osoby z cewnikami tymczasowymi tworzą grupę podwyższonego ryzyka ze względu na ciało obce, na którym mogą rozwijać się bakterie.
Częstotliwość występowania
Badania naukowe przynoszą istotne informacje dotyczące obecności bakterii w moczu u kobiet, szczególnie w różnych grupach wiekowych. Wyniki pokazują, że zaledwie 1-2% dziewczynek w wieku przedszkolnym, około 5-6% aktywnych seksualnie kobiet w wieku 20-40 lat, oraz aż 18% kobiet w wieku 70 lat i starszych może mieć bakterie w moczu, mimo braku odczuwalnych objawów infekcji dróg moczowych.
Co więcej, warto zwrócić uwagę na wyższe wskaźniki zakażeń u kobiet i mężczyzn przebywających w placówkach opiekuńczych. W przypadku mężczyzn odsetek ten wynosi około 15-40%, podczas gdy u kobiet sięga on 25-50%. Osoby z długotrwałym cewnikiem, noszące go przez kilka tygodni lub miesięcy, mają nawet 100% szans na obecność bakterii w moczu, choć nie muszą odczuwać żadnych objawów z tym związanych.
Z kolei badania wykazują, że bakteriomocz bezobjawowy może występować u 4-7% kobiet w ciąży, co stanowi istotne zagadnienie zarówno dla zdrowia kobiety w ciąży, jak i zdrowia rozwijającego się dziecka.
Badania
Diagnoza bakteriomoczu bezobjawowego opiera się na wynikach posiewu moczu, który jest przeprowadzany w przypadku pacjentów bezobjawowych. Ważne jest jednak zrozumienie, że badanie to nie powinno być rutynowo wykonywane u zdrowych dzieci oraz kobiet niebędących w ciąży, ponieważ nie ma wystarczających dowodów na korzyści z leczenia bakteriomoczu bezobjawowego. Szybkie testy paskowe do analizy moczu mogą być niedokładne i nie stanowią wystarczającego narzędzia do pewnego wykrycia obecności bakterii w moczu. Należy pamiętać, że wyniki tych testów mogą być niejednoznaczne i wymagają potwierdzenia poprzez bardziej precyzyjne metody diagnostyczne, takie jak posiew moczu. Mimo to, test paskowy moczu może okazać się przydatny w wykluczeniu bakteriomoczu, zwłaszcza u osób starszych, gdy tradycyjne badanie nie pozwala określić poziomu leukocytów i azotynów.
Postępowanie
Zgodnie z badaniami naukowymi wynika, że tylko niewielki odsetek pacjentów cierpiących na bakteriomocz bezobjawowy rzeczywiście odnosi korzyści z leczenia antybiotykami, podczas gdy dla większości zastosowanie antybiotyków przynosi więcej szkód niż pożytku.
Wskazane jest leczenie antybiotykami trzech głównych grup pacjentów:
- Kobiety w ciąży,
- Pacjenci przed zabiegami lub operacjami urologicznymi.
W pozostałych przypadkach nie zaleca się rutynowego stosowania antybiotyków w leczeniu bakteriomoczu bezobjawowego, gdyż korzyści z takiej terapii mogą być niewystarczające w porównaniu do potencjalnych szkód dla organizmu.
Ciąża i bakteriomocz bezobjawowy
U 4–7% kobiet w ciąży stwierdza się bakterie w moczu bez występowania innych objawów.
W każdym przypadku u kobiet ciężarnych przeprowadza się badanie diagnostyczne polegające na potwierdzeniu obecności bakterii w moczu za pomocą więcej niż jednego posiewu moczu w czasie trwania ciąży. Badanie moczu testem paskowym nie jest wystarczające do potwierdzenia obecności bakterii i dlatego nie jest stosowane.
Rozpoznanie bakteriomoczu bezobjawowego jest stawiane, gdy w dwóch kolejnych posiewach moczu stwierdzono wzrost tych samych bakterii. Decyzję o tym, czy wdrożona zostanie antybiotykoterapia, w każdym przypadku podejmują lekarze, w zależności od tego, czy i jakie czynniki ryzyka występują.
Więcej informacji na temat występujących w ciąży infekcji dróg moczowych można znaleźć w artykule Zakażenia dróg moczowych u kobiet w ciąży.
Rokowania
Tylko w wyżej wymienionych grupach pacjentów – kobiet w ciąży, pacjentów przed operacjacami urologicznymi – stosowanie antybiotykoterapii w czasie występowania bakteriomoczu bezobjawowego ma uzasadnienie. W takich przypadkach kolonizacja dróg moczowych z większym prawdopodobieństwem doprowadzi do infekcji i powstania ryzyka zdrowotnego, jeśli nie zostanie wdrożone leczenie.
W innych przypadkach, dla pacjentów spoza wymienionych grup ryzyka, odkrycie obecności bakterii w moczu bez towarzyszących objawów nie wymaga interwencji farmakologicznej.
Dodatkowe informacje
- Powikłana infekcja dróg moczowych
- Zakażenia dróg moczowych u kobiet w ciąży
- Antybiotyki
- Bakteriomocz bezobjawowy – informacje dla lekarzy
Autorka
- Natalie Anasiewicz, dr med., Davos
- Aleksandra Kucharska-Janik, lekarz rezydent, Oddział Okulistyczny, Międzyleski Szpital Specjalistyczny w Warszawie (edytor)