Czym są kamienie w pęcherzu moczowym?
Definicja
W układzie moczowym, który składa się z nerek, moczowodów, pęcherza moczowego i cewki moczowej, w pewnych okolicznościach mogą powstawać złogi mineralne, nazywane potocznie kamieniami. Te zgrubienia mogą pozostać w układzie, a ich naturalne usuwanie podczas oddawania moczu może być bolesne. Najczęściej spotykanymi są kamienie nerkowe i kamienie w moczowodach. Gdy te złogi przechodzą do pęcherza, określa się je jako wtórne kamienie w pęcherzu moczowym. Natomiast kamienie pierwotne w pęcherzu moczowym tworzą się bezpośrednio w tej części układu moczowego poprzez krystalizację składników moczu.
Objawy
Czasem zdarza się, że małe kamyczki tworzące się w pęcherzu moczowym nie dają o sobie znać nie wywołując żadnych objawów. Ale kiedy już się zaczynają pojawiać, mogą przysporzyć sporo problemów. Osoby z kamieniami w pęcherzu mogą odczuwać kłujący ból w dolnej części brzucha lub okolicy krocza, a także mogą mieć trudności z oddaniem moczu. Może się okazać, że mocz wydostaje się wolniej niż zazwyczaj, strumień jest słaby lub przerywany, a czasem nagle się zatrzymuje. Ponadto, można czuć częste, nagłe potrzeby skorzystania z toalety, nawet jeśli w pęcherzu jest tylko trochę płynu. Bywa, że trzeba biec do łazienki, a potem okazuje się, że nie jesteśmy w stanie oddać moczu (nazywa się to zatrzymaniem moczu). Kamienie mogą także drażnić ścianki pęcherza, co dczuwamy jako obecność ciała obcego. Może to prowadzić do pojawienia się krwiomoczu.
Częstotliwość występowania
Kamienie w pęcherzu moczowym i cewce moczowej to tylko około 3% wszystkich złogów, które mogą pojawić się w układzie moczowym pacjentów w Europie. W krajach rozwijających się coraz częściej zdarza się to dzieciom, zwłaszcza ze względu na niedożywienie, które sprzyja tworzeniu się kamieni w pęcherzu moczowym. W tych obszarach chłopcy częściej niż dziewczynki cierpią na problemy związane z obecnością kamieni w pęcherzu moczowym.
Przyczyny
Kamienie w pęcherzu moczowym rozwijają się głównie na skutek zablokowania drogi odpływu moczu, co sprzyja procesowi krystalizacji soli. W takiej sytuacji mocz nie może być w pełni wypłukany z pęcherza, co prowadzi do tworzenia się małych skupisk, które mogą zmieniać się w kamienie o różnych rozmiarach. Skład chemiczny kamieni moczowych może być zróżnicowany, często zawierają one szczawian wapnia (około 80% przypadków), kwas moczowy oraz fosforany. Kamienie moczowe mogą być albo wystarczająco małe, aby zostać naturalnie wydalane przez cewkę moczową bez konieczności interwencji, albo mogą stopniowo zwiększać swoją wielkość, zajmując coraz więcej przestrzeni w pęcherzu moczowym. W zależności od ich struktury, niektóre kamienie mogą przemieszczać się swobodnie w obrębie pęcherza, podczas gdy inne mogą przywierać do jego ścian. Warto zauważyć, że spożywanie niewielkich ilości płynów może zwiększać ryzyko powstawania kamieni moczowych. Dlatego istotne jest regularne spożywanie odpowiedniej ilości wody i płynów, co może pomóc w zapobieganiu tworzenia się kamieni oraz wspierać ogólne zdrowie układu moczowego.
- Zaburzenia odpływu moczu częściej występują u mężczyzn, głównie ze względu na powiększenie prostaty.
- Zwężenie cewki moczowej może być spowodowane również bliznami po operacjach, na przykład po zabiegu prostatektomii.
- W przypadkach rzadkich, zaburzenia odpływu moczu mogą wynikać z uszkodzenia rdzenia kręgowego prowadzącego do paraliżu mięśni pęcherza.
- Wady rozwojowe mogą również być przyczyną problemów z przepływem moczu.
- Częste infekcje pęcherza moczowego zwiększają ryzyko powstawania kamieni. Narażenie na infekcje wzrasta, gdy w pęcherzu pozostaje cewnik przez długi okres.
- Wysoki poziom kwasu moczowego we krwi sprzyja tworzeniu się kamieni w pęcherzu moczowym.
Badania
- U mężczyzn powiększenie gruczołu krokowego jest często diagnozowane podczas badania przez odbyt, które jest ważnym elementem diagnostyki w przypadku podejrzenia problemów z prostatą.
- Analiza moczu
- Badanie ogólne moczu odgrywa istotną rolę w identyfikowaniu potencjalnych problemów zdrowotnych układu moczowego. Analiza mikroskopowa moczu może dostarczyć informacji na temat obecności krwi, kryształów, bakterii oraz ropy, co może wskazywać na różne schorzenia, w tym infekcje czy obecność kamieni.
- Badanie posiewu moczu ma na celu wykrycie ewentualnych bakterii, które mogą się namnażać, co może być istotne w przypadku podejrzenia infekcji układu moczowego..
- W sytuacji podejrzenia obecności kamieni w pęcherzu moczowym konieczne jest potwierdzenie diagnozy za pomocą różnych metod diagnostycznych, takich jak badania obrazowe czy cystoskopia.
- Tomografia komputerowa umożliwia precyzyjne zlokalizowanie kamieni w dowolnym miejscu układu moczowego, co jest istotne dla planowania dalszego leczenia.
- Badanie ultrasonograficzne pozwala na identyfikację kamieni w pęcherzu moczowym oraz ocenę ilości zawartego w nim moczu, co może być przydatne dla lekarza w procesie diagnozy i planowania terapii.
- Wykonanie badania rentgenowskiego z zastosowaniem kontrastu (urografia) umożliwia wykrycie kamieni w pęcherzu moczowym oraz ewentualnych patologicznych zmian w nim występujących, co jest istotne dla ustalenia dalszego postępowania leczniczego.
- W przypadku potwierdzenia podejrzenia obecności kamieni w pęcherzu moczowym, często zaleca się przeprowadzenie cystoskopii, podczas której lekarz ocenia wielkość, liczbę oraz lokalizację kamieni. Procedura ta, mimo że może być nieco inwazyjna, pozwala na dokładną ocenę stanu pęcherza i ewentualne podjęcie odpowiednich działań terapeutycznych.
Postępowanie
- W przypadku małych kamieni zaleca się spożywanie większej ilości płynów oraz stosowanie odpowiednich leków.
- Allopurynol, obniżając poziom kwasu moczowego, jest stosowany w leczeniu kamicy moczowej.
- Leki z grupy alfa blokerów, takie jak tamsulozyna, mogą ułatwić proces wydalania. Jednakże, ich stosowanie w leczeniu kamieni w pęcherzu moczowym nie jest oficjalnie zatwierdzone, co oznacza, że używa się ich "poza wskazaniami".
- W razie potrzeby można sięgnąć również po środki przeciwbólowe i antybiotyki.
- Usunięcie małych kamieni może być możliwe podczas cystoskopii.
- Operacja
- Endoskopowa litotrypsja kamieni w pęcherzu moczowym: Ten zabieg można przeprowadzić przez cewkę moczową, co nazywa się litotrypsją przezcewkową. Polega to na wprowadzeniu cienkiej rurki przez cewkę moczową, która jest wyposażona w urządzenie rozbijające kamienie na mniejsze kawałki i odsysające je. Jeśli ta metoda okazuje się nieskuteczna lub kamienie są zbyt duże, może być konieczne wykonanie operacji otwartej lub małoinwazyjnej. U dzieci z kamieniami w pęcherzu moczowym zazwyczaj stosuje się operację otwartą.
- Leczenie falą uderzeniową: Inny sposób to litotrypsja pozaustrojowa falą uderzeniową, gdzie kamienie rozbijane są z zewnątrz przez fale uderzeniowe, a następnie naturalnie wydalane.
Profilaktyka
- Aby uniknąć powstawania kamieni w pęcherzu moczowym, istotne jest leczenie potencjalnych przyczyn, takich jak na przykład powiększenia prostaty. Regularne monitorowanie stanu zdrowia układu moczowego oraz konsultacje z lekarzem mogą pomóc w identyfikacji ewentualnych problemów i wdrożeniu odpowiedniego leczenia profilaktycznego.
- W przypadku zatrzymania moczu zaleca się systematyczne opróżnianie pęcherza za pomocą cewnika jednorazowego, który jest bardziej higieniczny i mniej inwazyjny niż stosowanie cewnika stałego. Wdrożenie odpowiednich technik opróżniania pęcherza może pomóc w zapobieganiu infekcjom układu moczowego oraz innym powikłaniom związanym z zatrzymaniem moczu.
- Pamiętaj o regularnym spożywaniu dużej ilości płynów w ciągu dnia. Picie odpowiedniej ilości wody pomaga utrzymać odpowiednie nawodnienie organizmu oraz sprzyja zdrowiu układu moczowego poprzez zwiększenie częstotliwości oddawania moczu i zapobieganie powstawaniu kamieni. Zaleca się spożywanie głównie wody oraz innych zdrowych płynów, unikając nadmiernego spożycia napojów gazowanych i słodzonych.
Rokowania
- Nieleczona kamica pęcherza moczowego może prowadzić do poważnych powikłań, takich jak nawracające infekcje pęcherza i zwiększone ryzyko raka pęcherza moczowego.
- Cystoskopia, procedura diagnostyczna wykorzystywana do oglądania wnętrza pęcherza moczowego, może wiązać się z potencjalnymi powikłaniami, np. urazem pęcherza moczowego.
Dodatkowe informacje
- Powiększenie prostaty (łagodny przerost gruczołu krokowego)
- Kamienie w drogach moczowych / kamienie nerkowe
- Ostre zatrzymanie moczu
- Krwiomocz
- Kamienie w pęcherzu moczowym – informacje dla lekarzy
Autorzy
- Hannah Brand, dr n. med., Berlin
- Dorit Abiry, doktorantka w Instytucie Medycyny Ogólnej, Uniwersyteckie Centrum Medyczne Hamburg-Eppendorf
- Aleksandra Kucharska-Janik, lekarz rezydent, Oddział Okulistyczny, Międzyleski Szpital Specjalistyczny w Warszawie (edytor)