Czym jest choroba zwyrodnieniowa stawu skokowego?
Definicja
Choroba zwyrodnieniowa stawu skokowego zmienia jego powierzchnię stawowe. Staw skokowy składa się ze struktur kostnych pokrytych warstwą chrząstki. Wskutek choroby zwyrodnieniowej stawów dochodzi głównie do uszkodzenia chrząstki, jednak zmiany widoczne są również w kościach. Skutkuje to większą skłonnością do tworzenia się osteofitów (wyrośli kostnych). W stawie mogą się również tworzyć zwapnienia.
Z biegiem czasu chrząstka może ulec całkowitemu zniszczeniu, co powoduje, że kości mają ze sobą bezpośredni kontakt. Wcześniej gładkie powierzchnie stawowe nie przesuwają się już gładko względem siebie, co wywołuje ból.
Objawy
Uszkodzenia zwykle objawiają się bólem i narastającym zmniejszeniem zakresu ruchomości w stawie skokowym. Ból jest szczególnie odczuwalny podczas aktywności fizycznej, np. w trakcie chodzenia czy biegania. W miarę postępu choroby ból może pojawiać się nawet przy lekkim obciążeniu; w późniejszych stadiach dolegliwości mogą również utrzymywać się w spoczynku. Chodzenie utrudnia zarówno ból, jak i ograniczona ruchomość.
Zwyrodnienie cechują fazy z silniejszymi i mniej dotkliwymi objawami naprzemian. Nasilenie objawów następuje głównie podczas wchodzenia po schodach lub biegania pod górę.
Przyczyny
Najczęstszą przyczyną choroby zwyrodnieniowej stawu skokowego jest złamanie złożone w obrębie stawu skokowego, które narusza powierzchnię stawu oraz chrząstkę. W 70–80% przypadków choroba zwyrodnieniowa stawu skokowego występuje po urazie, zwłaszcza złamaniach w obrębie górnej części stawu skokowego. U 13% pacjentów choroba zwyrodnieniowa stawu skokowego występuje w przebiegu reumatoidalnego zapalenia stawów. Jedynie w około 9% przypadków przyczyna jest nieznana. Przewlekła niestabilność stawu skokowego i otyłość sprzyjają rozwijaniu się choroby zwyrodnieniowej stawów.
Częstotliwość występowania
Około 1% dorosłej populacji na całym świecie jest dotkniętych chorobą. Choroba zwyrodnieniowa stawu skokowego zwykle pojawia się kilka lat po wypadku.
Badania dodatkowe
- Diagnostyka często opiera się o charakterystyczne objawy i wyniki badania ortopedycznego.
- Badaniu podlega chód i pozycja kończyn dolnych, a także układ mięśniowy i ewentualne obrzęki w obrębie stawu skokowego.
- Badanie rentgenowskie ma na celu potwierdzenie diagnozy; pomaga zobrazować redukcję chrząstki i możliwe zmiany w strukturze kości.
- Inne badania obrazowe, takie jak tomografia komputerowa i rezonans magnetyczny, przeprowadza się zwykle tylko w celu przygotowania do zabiegu chirurgicznego.
Leczenie
- Celem leczenia jest złagodzenie objawów i zachowanie aktywności fizycznej.
- Obuwie z odpowiednią amortyzacją i wsparciem pięty wpływa korzystnie na staw. Pomaga ono zmniejszyć objawy i prawdopodobnie zapobiega dalszym uszkodzeniom.
- W miarę możliwości należy unikać twardych i nierównych powierzchni.
- W ostrych stanach bólowych zaleca się redukcję obciążenia stawu.
- W przypadku nadwagi zaleca się zmniejszenie masy ciała. Zwykle pomaga to złagodzić dolegliwości.
- W ramach farmakoterapii przewiduje się podawanie środków przeciwbólowych oraz, w razie potrzeby, leków z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ), które mogą pomóc złagodzić dolegliwości. Z reguły leki są konieczne jedynie w niektórych fazach choroby.
- Zastrzyk z kortykosteroidów podany bezpośrednio do stawu może złagodzić ból na okres do czterech tygodni.
- W ciężkich przypadkach konieczny jest zabieg chirurgiczny.
- We wczesnej fazie choroby zwyrodnieniowej stawów stosuje się zabiegi oszczędzające stawy, które polegają np. na usunięciu osteofitów lub wolnych ciał stawowych lub przeszczepie fragmentów chrząstki.
- U młodszych, aktywnych pacjentów w końcowych stadiach choroby zwyrodnieniowej stawów przeprowadza się zabieg chirurgiczny endoprotezoplastyki stawu, polegający na wszczepieniu endoprotezy. Jeśli nie ma takiej możliwości lub zabieg się nie powiódł, wówczas staw zostaje usztywniony. Wprawdzie uwalnia to pacjenta od bólu, ale upośledza jego chodzenie. Po takiej operacji pacjenci muszą nosić specjalnie dopasowane obuwie w celu częściowego wyrównania ograniczonej ruchomości.
Rokowanie
- Z czasem objawy mogą się nasilać.
- Bardzo rzadko stan pogarsza się do tego stopnia, że konieczny jest zabieg chirurgiczny.
- Z reguły operacje wykazują bardzo wysoki wskaźnik powodzenia.
Dodatkowe informacje
- Choroba zwyrodnieniowa stawu skokowego – informacje dla lekarzy
Autorki
- Markus Plank, MSc BSc, dziennikarz medyczny i naukowy, Wiedeń
- Marie-Christine Fritzsche, lekarka, Fryburg