MEDIBAS
  2. Tematy kliniczne
  3. Alergologia
  4. Choroby
  5. Nietolerancje pokarmowe
  6. Alergia na warzywa

Alergia na warzywa

Last published: 28.12.2023  |  Last revised: 19.03.2024  |  Last updated: 19.03.2024
:    : 
: 365
  • Alergia pokarmowa
  • Nietolerancja pokarmowa
  • Alergia na warzywa
  • Nietolerancja warzyw
  • Niespecyficzne białka przenoszące lipidy (nsLTP)
  • Zespół alergii jamy ustnej
  • Reakcja krzyżowa
  • Alergia na pyłki
  • Alergia na orzeszki ziemne
  • Alergia na groch
  • Alergia na pomidory
  • Alergia na soję

 Informacje ogólne

  • O ile nie wskazano inaczej, sekcję oparto na następującym źródle:1.
  • Alergie na warzywa często wynikają z reakcji krzyżowych, zwłaszcza z pyłkami.
  • Roślinne niespecyficzne białka transportujące lipidy (non-specyfic lipid transfer proteins, nsLTP) są ważnymi alergenami pokarmowymi2 i po uczuleniu na nie alergie mogą również wystąpić bez związku z pyłkami.
    • Białka nsLTP znajdują się m.in. w skórce owoców i warzyw.

ICD-10

  • T78.1 Inna reakcja na pokarm, niesklasyfikowana gdzie indziej

Objawy i leczenie

  • O ile nie wskazano inaczej, sekcję oparto na następującym źródle:1.
  • Objawy alergii na warzywa, które występują kilka minut do godzin po zjedzeniu wywołującego je produktu spożywczego przypominają dolegliwości typowe dla innych nietolerancji pokarmowych i alergii pokarmowych:
    • Częstą reakcją jest zaczerwienienie, obrzęk i świąd w obrębie jamy ustnej, tzw. zespół alergii jamy ustnej (Oral Allergy Syndrome, OAS).
    • Po spożyciu mogą wystąpić dolegliwości żołądkowo-jelitowe, takie jak nudności i bóle brzucha.
    • Na skórze reakcja alergiczna może objawiać się swędzącą wysypką oraz pokrzywką.
      • Istniejący wcześniej stan zapalny skóry dłoni może ulec zaostrzeniu.
    • W przypadku ciężkiej reakcji mogą wystąpić trudności w oddychaniu i zawroty głowy.
    • Reakcja alergiczna może powodować zaburzenia układu krążenia.
    • W najgorszym wypadku istnieje ryzyko wystąpienia ciężkiej, nawet zagrażającej życiu reakcji całego organizmu ze wstrząsem anafilaktycznym.
  • Leczenie
    • Podobnie jak w przypadku innych alergii lub nietolerancji pokarmowych, najważniejszym krokiem jest unikanie wywołującego ją pokarmu.
    • Należy uważnie czytać skład przetworzonej żywności.
    • W zależności od czynnika wyzwalającego i nasilenia alergii lub nietolerancji, zasadne mogą być porady dietetyczne.
    • Istnieje możliwość odczulania (immunoterapii swoistej) w przypadku alergii zależnych od immunoglobuliny E (IgE) lub stopniowego przyzwyczajania się poprzez wielokrotne próby spożycia odpowiedniego alergenu pod nadzorem specjalistów z zakresu alergologii, dermatologii, pediatrii lub gastroenterologii.
    • Farmakoterapia rzadko jest konieczna.
      • W razie wystąpienia ostrej reakcji alergicznej należy doraźnie stosować leki przeciwhistaminowe, np. w postaci tabletek.

Wstrząs anafilaktyczny

  • Zobacz artykuł Anafilaksja, pierwsza pomoc.
  • Ciężka reakcja alergiczna z ryzykiem wstrząsu anafilaktycznego, wymaga szybkiego leczenia.
    • Adrenalina, a ponadto leki przeciwhistaminowe i glikokortykosteroidy, tlen i inne specjalistyczne środki medyczne.

Alergie na różne warzywa

Alergia na groch

  • Groch może powodować reakcje alergiczne i jest jedną z głównych przyczyn alergii pokarmowych w Europie.
  • Według badań botanicznych istnieje związek między grochem a soją, orzechami ziemnymi i innymi roślinami strączkowymi.
    • Możliwe są reakcje krzyżowe. 
    • Osoby cierpiące na alergię na groch często mają alergie na inne pokarmy.
  • Profiliny są rodziną białek (wiążą aktynę), które mają bardzo podobną do siebie budowę i znajdują się w różnych gatunkach roślin. W związku z tym mogą powodować liczne reakcje krzyżowe i prowadzić do OAS (Oral Allergy Syndrome; zespół alergii jamy ustnej).
    • Do 86% pacjentów z alergią pyłkową zgłasza izolowane objawy z obszaru jamy ustnej i gardła po zjedzeniu grochu.
  • Alergen grochu i brzoskwini nsLTP (Pru p 3) może powodować ciężkie reakcje anafilaktyczne u pacjentów bez alergii na pyłki3.
  • Nasilenie alergii może się różnić ze względu na szerokość geograficzną oraz różnice kulturowe w składzie żywności.

Nietolerancja pomidorów i koncentratu pomidorowego

  • Pomidory mogą powodować reakcje u dorosłych i dzieci.
  • Są to głównie reakcje nietolerancji.
  • Pacjenci reagujący na ketchup mogą na próbę spożyć produkty bez konserwantów.
    • Jeśli pacjenci również silnie reagują na te produkty, jest to prawdopodobnie spowodowane nietolerancją samych pomidorów, a nie dodatkiem konserwantów.

Alergia na marchew

  • Przeciwciała IgE swoiste dla marchwi mogą prowadzić do reakcji krzyżowych z selerem, arbuzem, koprem włoskim, kolendrą oraz pyłkami brzozy i bylicy.
  • Odpowiedzialnymi alergenami są Dau c 1, profilina marchwi i reagujące krzyżowo łańcuchy boczne węglowodanów4.

Alergia na soję

  • Soja jest częstą przyczyną ogólnoustrojowych alergii pokarmowych u dzieci.
    • Soja może być lepiej tolerowana po ugotowaniu.
  • Pacjenci z alergią na pyłki mogą wykazywać reakcje krzyżowe na warzywa.
  • U osób dorosłych soja poza OAS może powodować reakcję ogólnoustrojową.

Alergia na orzechy ziemne

  • Alergia na orzechy ziemne jest bardzo powszechna. 
  • Może powodować reakcje anafilaktyczne5.
  • Testy IgE swoiste dla alergenów w przypadku alergii na orzechy ziemne są zwykle trudne do zinterpretowania ze względu na alergię krzyżową między orzechami a innymi alergenami roślinnymi (pyłkami brzozy).
    • 25–50% osób z alergią na orzechy ziemne ma również alergię na orzechy włoskie.
  • Wczesne narażenie
    • Udowodniono możliwy efekt zapobiegawczy regularnego podawania orzechów ziemnych dzieciom z wysokim ryzykiem alergii na orzechy ziemne.
    • Wczesna ekspozycja na orzechy ziemne może wykazywać korzystne rezultaty nawet po czasowym zaprzestaniu spożywania orzechów6.
    • Dzieciom ze zwiększonym ryzykiem alergii na orzechy ziemne zaleca się wczesne podawanie białka orzechów ziemnych (w wieku 6–11 miesięcy), zgodnie z wynikami przeglądu systematycznego kilku randomizowanych badań7.

Immunoterapia w przypadku alergii na orzechy ziemne

  • Immunoterapia podskórna (subcutaneous immunotherapy — SCIT): obecne dane na temat skuteczności SCIT w leczeniu alergii pokarmowej są ograniczone. Ta forma leczenia pierwotnych alergii pokarmowych została zarzucona dekady temu z powodu poważnych ogólnoustrojowych reakcji niepożądanych (anafilaktycznych) i dlatego mamy niewiele aktualnych danych jej dotyczących.
  • Immunoterapia podjęzykowa (sublingual immunotherapy — SLIT): codzienne podawanie pod język płynnych ekstraktów alergenowych zawierających.
  • W przypadku alergii na orzechy ziemne istnieje kilka badań, zwłaszcza u dzieci/młodzieży, w których wykazano skuteczność kliniczną immunoterapii przy dobrej tolerancji8.
  • Immunoterapia doustna (oral immunotherapy — OIT): w przypadku alergii na orzechy ziemne wykazano skuteczność OIT w zwiększaniu progu reakcji na orzechy ziemne, zmniejszaniu częstości występowania reakcji i poprawie jakości życia9
  • Palforzia [lek niedostępny w Polsce] jest lekiem przeznaczonym dla pacjentów w wieku 4–17 lat z potwierdzonym rozpoznaniem alergii na orzechy ziemne.
    • Stosowanie leku Palforzia można kontynuować u pacjentów w wieku 18 lat i starszych. Preparat Palforzia należy stosować w połączeniu z dietą niezawierającą orzechów ziemnych.

Dodatkowe informacje

Informacje dla pacjentów

Materiały edukacyjne dla pacjentów

Źrodła

Piśmiennictwo


  1. Nowak-Węgrzyn A. Pathogenesis of oral allergy syndrome (pollen-food allergy syndrome). UpToDate, last updated August, 2021. www.uptodate.com. www.uptodate.com
  2. Chwała C, Buczyłko K, Wagner A. Białka transportujące lipidy. Alergia, 2012, 3: 31-33.
  3. Díaz-Perales A, Lombardero M, Sánchez-Monge R, et al. Lipid-transfer proteins as potential plant panallergens: cross-reactivity among proteins of Artemisia pollen, Castanea nut and Rosaceae fruits, with different IgE-binding capacities. Clin Exp Allergy. 2000 Oct;30(10):1403-10. doi: 10.1046/j.1365-2222.2000.00909.x. PMID: 10998016. pubmed.com. onlinelibrary.wiley.com
  4. Ballmer-Weber BK, Wüthrich B, Wangorsch A, et al. Carrot allergy: double-blinded, placebo-controlled food challenge and identification of allergens. J Allergy Clin Immunol. 2001 Aug;108(2):301-7. doi: 10.1067/mai.2001.116430. PMID: 11496252. pubmed.com. www.jacionline.org
  5. Lack GT, Fox D, Northstone K, Golding J. Factors associated with the development of peanut allergy in childhood. N Engl J Med 2003; 348: 977-85. pmid:12637607 PubMed
  6. Toit GD, Sayre PH, Roberts G, et al. Effevt of avoidance on peanut allergy after early peanut consumption. N Engl J Med 2016. doi:10.1056/NEJMoa1514209 DOI
  7. Greenhawt M. The Learning Early About Peanut Allergy Study: The Benefits of Early Peanut Introduction, and a New Horizon in Fighting the Food Allergy Epidemic. Pediatr Clin North Am 2015 Dec; 62(6): 1509-21. doi:10.1016/j.pcl.2015.07.010 DOI
  8. Burks AW, Wood RA, Jones SM, et al. Consortium of Food Allergy Research. Sublingual immunotherapy for peanut allergy: Long-term follow-up of a randomized multicenter trial. J Allergy Clin Immunol. 2015; 135: 12401248.e1-3. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  9. Soller L, Abrams EM, Carr S, et al. First real-world effectiveness analysis of preschool peanut oral immunotherapy. J Allergy Clin Immunol Pract. 2021; 9: 13491356.e1. ww.jaci-inpractice.org. www.jaci-inpractice.org

Autorzy

  • Anna Pachołek, dr n. med. w trakcie specjalizacji z medycyny rodzinnej, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum w Krakowie (recenzent)
  • Tomasz Tomasik, prof. dr hab. n. med. specjalista medycyny rodzinnej; Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum w Krakowie (redaktor)
  • Moritz Paar, dr n. med., lekarz rodzinny, Münster



Link lists

Powiązane artykuły

Informacje dla pacjentów

Stany nagłe

Authors

Previous authors

Updates

Gallery

Snomed

Click to edit