Regional content

Content

Informacje ogólne

Definicja

• Synonimy: odcisk, modzel
• Miejscowe zaburzenie rogowacenia (rogowacenie nadmierne) skóry, które powstaje w wyniku przewlekłego podrażnienia pod wpływem ucisku i tarcia.¹

Epidemiologia

• Bardzo częsta zmiana, szczególnie u osób starszych
  • Występuje u 20–65% osób w wieku powyżej 65 lat.¹

Etiologia i patogeneza

• Powstaje w wyniku działania czynników mechanicznych, takich jak ucisk i tarcie.² 
• Skóra reaguje na bodźce zwiększonym przepływem krwi do skóry właściwej (cutis) i tkanki podskórnej (subcutis).
• Wskutek wzmożonego krążenia krwi warstwa rozrodcza skóry zostaje pobudzona do szybszego tempa podziału komórek (proliferacja komórek).
• Komórki te migrują do górnej warstwy skóry i tworzą tam modzele; stanowi mechanizm ochronny skóry .
• Jeśli migracja komórek ku górze jest utrudniona przez zbyt duży nacisk, komórki rogowacieją już w głębi i tworzą klinowatą, jednolitą masę keratynową (odcisk).

Czynniki predysponujące

• Ciasne obuwie
• Zawodowo uwarunkowane przewlekłe podrażnienie niektórych obszarów skóry, na przykład wskutek częstego używania niektórych narzędzi (np. śrubokrętu)
• Zaawansowany wiek
• Dyscypliny sportu, w których poszczególne obszary skóry narażone są na zwiększone obciążenie.
  • np. dłonie podczas wiosłowania
• Deformacje stóp, np.:
• paluch koślawy
• płaskostopie

ICD-10

• L84 Nagniotki i modzele

Diagnostyka

Kryteria diagnostyczne

• Diagnostyka kliniczna

Diagnostyka różnicowa

• Brodawki
• Rogowacenie ciemne
• Nowotwory skóry
• Grzybica
• Modzelowatość (callus)
  • Szerokopowierzchniowe rogowacenie nadmierne bez centralnej bolesnej brodawki³

Wywiad lekarski

• (Powtarzające się) obciążenie danego obszaru?
  • obuwie
  • zawód
  • sport
• Stopniowe powstawanie stwardnień i obrzęków skóry, które mogą być bolesne.

Badanie przedmiotowe

• 

  Nagniotek
  Zmiany wrażliwe na nacisk w postaci nadmiernie zrogowaciałych blaszek lub pogrubienia zrogowaciałego naskórka
• W środkowym obszarze często głęboko sięgający kolec z masy rogowej (odcisk), który staje się widoczny po usunięciu górnej warstwy rogowej.
• Czasami występują owrzodzenia; należy zwrócić na to uwagę szczególnie u pacjentów z cukrzycą lub miażdżycą tętnic obwodowych (PAD).

Badania uzupełniające 

• Badania uzupełniające zwykle nie są konieczne.

Leczenie

Cele leczenia

• Łagodzenie objawów
• Unikanie ucisku i tarcia
• Zapobieganie nawrotom

Ogólne informacje o leczeniu

• Zalecana jest terapia prowadzona we współpracy z podologiem.
• Usunięcie nagniotka i eliminacja przyczyny 

Farmakoterapia

• W leczeniu nadmiernego rogowacenia można stosować plastry z kwasem salicylowym („plastry na odciski”) lub pastę z kwasem salicylowym przez 3–5 dni.
  • zmiana plastra po 2 dniach
  • przykrycie pasty plastrem
  • nałożenie obu preparatów tylko na zrogowaciałe miejsca
  • Następnie (po gorącej kąpieli stóp) można usunąć masę rogową skalpelem, kiretą lub skrobakiem do pięt.
• UWAGA: stosować z zachowaniem szczególnej ostrożności, gdyż może łatwo dojść do uszkodzenia skóry (np. w wyniku przesunięcia się plastra zawierającego kwas).²

Leczenie chirurgiczne

• Usunięcie nagniotka, najlepiej przez podologa
  • usunięcie modzeli okrywającej i „wyłuszczenie” nagniotka (usunięcie odcisku)² 

Zapobieganie

• Unikanie przewlekłych podrażnień mechanicznych (tarcie/ucisk)
  • dobór odpowiednio szerokiego obuwia, w razie potrzeby wkładki ortopedyczne lub dopasowanie obuwia przez technika ortopedę
  • Pacjenci z cukrzycą powinni odpowiednio wcześnie nosić takie obuwie, aby zapobiec powstaniu nagniotków.
  • w razie potrzeby również chirurgiczna korekcja deformacji, takich jak paluch koślawy lub palce szponiaste 
• Regularna profesjonalna pielęgnacja stóp, zwłaszcza u pacjentów z cukrzycą

Przebieg, powikłania i rokowanie

Przebieg

• Przebieg jest często przewlekły.

Powikłania

• Pacjenci z cukrzycą są (zwłaszcza w przypadku zaburzeń czucia) szczególnie narażeni na powikłania, takie jak zakażenia, a nawet sepsa (patrz również artykuł Cukrzycowe owrzodzenia stóp).

Rokowanie

• Rokowanie jest dobre, jeśli można konsekwentnie unikać ucisku i tarcia.
  • Nawroty są częste w przypadku utrwalonych deformacji, takich jak paluch koślawy.

Informacje dla pacjentów

Edukacja pacjenta

• Pacjenci powinni nosić wygodne buty, które zapewniają wystarczająco dużo miejsca w obszarze przodostopia, aby uniknąć przewlekłego drażnienia mechanicznego.
• W razie potrzeby zaleca się stosowanie wkładek ortopedycznych; należy unikać wysokich obcasów butów i jednostronnego obciążenia w miejscu pracy.

Materiały edukacyjne dla pacjentów

• Zrogowaciały naskórek i nagniotki
• Pielęgnacja stóp

Ilustracje