Testy sprawności ruchowej w celu oceny ryzyka upadków

Test „Wstań i idź” (TUG, Timed-up-and-go-Test)^1-2

• Miarodajne badanie
  • Test do pomiaru mobilności i oceny ryzyka upadków
  • możliwość zlecenia przeszkolonemu personelowi medycznemu
  • wymagany czas: w zależności od mobilności, ok. 1–5 minut
  • Test może być zbyt trudny dla niektórych pacjentów z placówek opiekuńczych.
  • Możliwe źródło błędu: osoba badana nie rozumie lub nie pamięta instrukcji.
• Więcej informacji przedstawiono w artykule Test „Wstań i idź” (TUG, Timed-up-and-go-Test).
• Badany ma za zadanie:
  • wstać z krzesła (odległość siedziska od podlogi wynosi 46 cm),
  • pokonać po płaskim terenie w normalnym tempie dystans 3 metrów,
  • przekroczyć linię kończącą wyznaczony dystans,
  • wykonać obrót o 180 stopni,
  • wrócić do krzesła i ponownie zająć pozycję siedzącą.
• Interpretacja:
  • <10 sekund: nieograniczona mobilność podczas wykonywania codziennych czynności
  • 11–19 sekund: drobne ograniczenia w poruszaniu się, z reguły wciąż bez znaczenia podczas codziennych aktywności
  • 20–29 sekund: funkcjonalnie istotna niepełnosprawność ruchowa wymagająca wyjaśnienia
  • >30 sekund: wyraźne ograniczenia w poruszaniu się, z reguły potrzeba interwencji/pomocy
  • Czas wykonania testu wynoszący ≥14 s wskazuje na duże ryzyko upadków.

Stanie w pozycji tandem

• Miarodajne badanie
  • ocena ryzyka upadku
  • możliwość zlecenia przeszkolonemu personelowi medycznemu
  • Test jest powtarzany 2 razy.
  • wymagany czas: kilka minut
• Sposób wykonania
  • Osoba badana powinna stać przez 10 sekund: stopy w jednej linii, jedna za drugą, tak aby pięta jednej stopy dotykała czubka drugiej stopy.
  • Ramiona zwisają luźno.
  • Oczy są otwarte.
  • Dozwolona jest pomoc w przyjęciu pozycji. 
  • Każda zamiana ustawienia nóg kończy próbę.
• Ocenia się najlepsze wykonanie spośród 3 prób:
  • 1. próba _____________ sek.
  • 2. próba _____________ sek.
  • 3. próba _____________ sek.
  • Wynik  _____________ sek.
• Interpretacja:
  • ≥10 sekund: brak zaburzeń równowagi

Test wstawania z krzesła (Chair Stand Up)

• Miarodajne badanie
  • ocena połączenia mobilności i siły nóg
  • pomiar czasu potrzebnego do 5-krotnego wstania z krzesła
  • możliwość zlecenia przeszkolonemu personelowi medycznemu
  • wymagany czas: przy dobrej współpracy ok. 2–3 minuty
• Sposób wykonania
  • Osoba badana powinna jak najszybciej 5 razy wstać bez używania rąk z krzesła normalnej wysokości.
  • Ramiona powinny być skrzyżowane przed klatką piersiową.
  • Osoba badana powinna unieść się do maksymalnej subiektywnej pozycji wyprostowanej.
  • Osobę badaną należy poprosić o jak najszybsze wstawanie.
  • Jeżeli osoba badana nie jest w stanie wstać 5 razy, należy udokumentować, ile razy udało jej się wstać.
• Ocena
  • Osoba badana potrzebowała ______________ sek.
  • lub: Osoba badana zdołała wstać _______ razy.
  • Osoba badana miała następujące trudności: _________________________
• Interpretacja:
  • >12 sekund: zwiększone ryzyko upadków
  • osoba badana zdołała wstać mniej niż 5 razy: ograniczona mobilność

Skala Tinetti czyli Performance-Oriented Mobility Assessment (POMA) do oceny ryzyka upadków³

• Miarodajne badanie
  • Ocena ryzyka upadku
  • Ocena równowagi i chodu
  • Możliwość zlecenia przeszkolonemu personelowi medycznemu
  • Wymagany czas: 10–15 minut w zależności od mobilności
  • Składa się z dwóch części oceniających chód (POMA-G) oraz równowagę (POMA-B).
  • W części poświęconej chodowi analizie podlega sposób rozpoczęcia chodu, długość i wysokość kroku, symetria kroku, ścieżka chodu, praca tułowia i ustawienie stóp podczas chodu.
  • W części poświęconej równowadze analizie podlega równowaga w pozycji siedzącej, wstawanie z krzesła, równowaga zaraz po wstaniu i podczas stania, próba trącania przy otwartych i zamkniętych oczach, obrót o 360°, a także siadanie 
  • Badany może uzyskać maksymalnie 28 pkt. Wynik poniżej 26 pkt przemawia za występowaniem zaburzeń chodu i równowagi, a przy wyniku poniżej 19 pkt należy się liczyć z dużym ryzykiem upadków (ryzyko upadków wzrasta 5-krotnie).

• Zobacz Testy sprawności ruchowej w celu oceny ryzyka upadków — plik PDF do wydrukowania.

Autor

• Sławomir Chlabicz (recenzent/redaktor)
• Dr n. med. Thomas M. Heim, dziennikarz naukowy, Fryburg