Informacje ogólne

Definicja

• Zakażenie pochwy wywołane przez Trichomonas vaginalis (rzęsistek pochwowy, pierwotniak z grupy wiciowców).

Epidemiologia

• Jest to jedna z najczęstszych chorób przenoszonych drogą płciową na świecie, w Europie występuje obecnie raczej rzadko (u ok. 5,8% kobiet i 0.6% mężczyzn).¹
• W krajach Afryki (1/3 nowych zachorowań na świecie)¹ i obu Ameryk^1-2 choroba ta jest bardzo powszechna i służy jako marker dla innych chorób przenoszonych drogą płciową (Choroby przenoszone drogą płciową). 

Etiologia i patogeneza

• Chorobę wywołuje rzęsistek pochwowy (Trichomonas vaginalis), jednokomórkowy wiciowiec, który może powodować zakażenie pochwy i cewki moczowej u kobiet oraz cewki moczowej i gruczołu krokowego u mężczyzn.²
• Przenoszenie zakażenia następuje drogą płciową, a ryzyko zachorowania w wyniku narażenia wynosi:
  • 70% u mężczyzn
  • 85% u kobiet
• Pasożyt może przeżyć do 24 godzin w wilgotnych warunkach: w ręcznikach, na deskach sedesowych czy w saunie. W rzadkich przypadkach może dojść do zakażenia drogą inną niż płciową - poprzez kontakt z zakażonymi przedmiotami. Niektórzy autorzy kwestionują możliwość zakażenia tą drogą.
• Czynniki predysponujące do zakażenie to m.in.:
  • wiek 15-25 lat oraz 35–40 lat²
  • stosowanie antykoncepcji doustnej
  • kontakty seksualne z licznymi partnerami^1,3
  • palenie tytoniu
  • występowanie innych chorób przenoszonych drogą płciową³

ICD-10

• A59 Rzęsistkowica
  • A59.0 Rzęsistkowica narządów moczowo-płciowych
  • A59.8 Rzęsistkowica umiejscowiona gdzie indziej
  • A59.9 Rzęsistkowica, nie określona

Diagnostyka

• Chorobę podejrzewa się na podstawie danych z wywiadu lekarskiego oraz typowych wyników badania przedmiotowego.
• Potwierdzeniem rozpoznania jest wykrycie patogenu w badaniu mikroskopowym świeżej próbki wydzieliny z pochwy lub osadu moczu.⁴
• Obecnie zaleca się wykonanie testu NAAT (nucleic acid amplification test, badanie metodą amplifikacji kwasów nukleinowych) na obecność DNA Trichomonas w wydzielinie z pochwy lub szybkiego testu antygenowego (test typu point-of-care).
• Rozpoznanie w oparciu o badanie podmiotowe, przedmiotowe oraz badanie wydzieliny z pochwy (pH i ocena mikroskopowa) osiąga czułość 85% i swoistość 99,5% w porównaniu z rozpoznamiem ustalonym na podstawie analizy DNA.⁴

Diagnostyka różnicowa

• Zakażenie bakterią z rodzaju Chlamydia
• Rzeżączka
• Kandydoza pochwy
• Waginoza bakteryjna

Wywiad lekarski

• 10–50% przypadków zakażenia u kobiet⁵ i 90% u mężczyzn jest bezobjawowych.
• Objawy:
  • świąd sromu i pochwy
  • pienista wydzielina o  żółto-zielonym zabarwieniu i nieprzyjemnym zapachu
  • objawy dyzuryczne
  • możliwe pogorszenie w czasie miesiączki

Badanie przedmiotowe ginekologiczne

• Obfita, często pienista wydzielina o żółto-zielonym zabarwieniu i nieprzyjemnym zapachu
• Rozlany rumień pochwy; rumień może również przybierać postać plackowatą (ziarniste zapalenie pochwy).
• Mogą występować punktowe wybroczyny (petocje) w ścianie pochwy.

Badania uzupełniające 

• Ocena mikroskopowa wymazu z pochwy (preparat bezpośredni, ciemne pole widzenia lub kontrast fazowy).
• Zaleca się badanie wydzieliny z pochwy metodą NAAT ze względu na większą czułość i swoistość w porównaniu do oceny mikroskopowej.⁶
• Jednocześnie należy przeprowadzić diagnostykę w kierunku chlamydiozy i rzeżączki, a w uzasadnionych przypadkach również w kierunku innych chorób przenoszonych drogą płciową.

Leczenie

Cel leczenia

• Wyleczenie zakażenia

Ogólne informacje o leczeniu

• Leczenie polega na stosowaniu preparatów doustnych – zarówno przez osobę chorą jak i jej partnerów seksualnych.

Zalecenia dla pacjentów

• Podczas leczenia metronidazolem należy unikać spożywania alkoholu, w przeciwnym razie może wystąpić reakcja disulfiramowa z silnymi nudnościami.
• Podczas leczenia należy powstrzymać się od kontaktów seksualnych.
• Należy przeprowadzić leczenie wszystkich partnerów seksualnych osoby chorej i monitorować przebieg leczenia.

Farmakoterapia

• Stosowane leki
  • metronidazol 2,0 g jednorazowo doustnie - skuteczność 85–98%
  • w przypadku niepowodzenia leczenia lub nawrotu zakażenia: metronidazol 500 mg co 12 godzin doustnie przez 7 dni lub tynidazol 2,0 g jednorazowo doustnie
• Leczenie partnera: aby uniknąć "efektu ping-ponga", należy leczyć wszystkich partnerów seksualnych osoby chorej.

Rzęsistkowe zapalenie pochwy w okresie ciąży

• Zalecenia dotyczące dawkowania metronidazolu odnoszą się w takim samym stopniu do kobiet ciężarnych i nieciężarnych.
• Zgodnie z zaleceniami IUSTI (International Union against Sexually Transmitted Infections)⁷ i CDC (Centers for Disease Control and Prevention)⁸ metronidazol może być stosowany przez cały okres ciąży, jeżeli jest to wskazane. Charakterystyka Produktu Leczniczego metronidazolu zawiera przeciwwskazanie do jego stosowania w pierwszym trymestrze ciąży. Tynidazol jest przeciwwskazany w pierwszym trymestrze ciąży..
• Podawanie doustne uważa się za preferowany sposób stosowania leku w okresie ciąży.
• W przypadku rzęsistkowego zapalenia pochwy w okresie ciąży występuje zwiększone ryzyko powikłań położniczych takich jak przedwczesny poród lub wcześniactwo.^2,7
• Ryzyko okołoporodowego przeniesienia zakażenia z matki na noworodka płci żeńskiej wynosi 2–17%.
• Nie wydaje się, by stosowanie antybiotyków zmniejszało ryzyko porodu przedwczesnego lub zakażenia okołoporodowego.⁹

Przebieg, powikłania i rokowanie

Przebieg

• Zakażenie następuje najczęściej drogą płciową.
• 10–50% zakażeń rzęsistkiem pochwowym u kobiet przebiega bezobjawowo.
• Rzęsistkowica jest zakażeniem ostrym, które dobrze odpowiada na leczenie.

Powikłania

• Często występują zakażenia więcej niż jednym patogenem.
  • istnieje m.in. związek ze zwiększoną częstością występowania zakażeń wirusem brodawczaka ludzkiego HPV.⁹
• W niektórych przypadkach dochodzi do zespołu zapalenia narządów miednicy mniejszej.
• Zwiększone ryzyko wcześniactwa, niskiej wagi urodzeniowej i przedwczesnego pęknięcia błon płodowych w przypadku zakażenia w czasie ciąży²
• Przeniesienie okołoporodowe zakażenia z matki na noworodka płci żeńskiej

Rokowanie

• W przypadku zastosowania odpowiedniego leczenia – dobre
• Prezerwatywy zapobiegają przenoszeniu zakażenia podczas kontaktów seksualnych.

Informacje dla pacjentów

Materiały edukacyjne dla pacjentów

• Rzęsistkowica (rzęsistkowe zapalenie pochwy)