Definicja: Zakażenie pochwy i sromu pierwotniakiem Trichomonas vaginalis. Może dotyczyć także cewki moczowej, rzadziej szyjki macicy, pęcherza moczowego i odbytnicy.
Epidemiologia: Częstość występowania w Polsce nie jest dokładnie znana. Rzęsistkowica jest bardzo powszechna w krajach Afryki.
Objawy: Zróżnicowane - od przebiegu bezobjawowego (10–50% zakażeń u kobiet i 90% u mężczyzn) do poważnych dolegliwości z typową pienistą żółto-zieloną wydzieliną, nasilonym świądem pochwy i sromu oraz objawami dyzurycznymi.
Badanie fizykalne: Obfita pienista wydzielina o żółto-zielonym zabarwieniu i nieprzyjemnym zapachu, rozlany rumień pochwy, miejscami plackowaty. Niekiedy można również zaobserwować w pochwie petocje.
Diagnostyka: Zaleca się wykrywanie patogenu w wydzielinie z pochwy metodą oceny mikroskopowej preparatu bezpośredniego, metodą NAAT na obecność DNATrichomonas lub szybkim testem antygenowym (test typu point-of-care). Równocześnie należy prowadziprzeprowadzić także diagnostykę w kierunku rzeżączki i chlamydiozy.
Leczenie: Stosowanie Zastosowanie metronidazolu lub tynidazolu.
Informacje ogólne
Definicja
Zakażenie pochwy wywołane przez Trichomonas vaginalis (rzęsistek pochwowy, pierwotniak z grupy wiciowców).
Epidemiologia
Jest to jedna z najczęstszych chorób przenoszonych drogą płciową na świecie, w Europie występuje obecnie raczej rzadko (u ok. 5,8% kobiet i 0.6% mężczyzn).1
W krajach Afryki (1/3 nowych zachorowań na świecie)1i obu Ameryk1-2 choroba ta jest bardzo powszechna i służy jako marker dla innych chorób przenoszonych drogą płciową (Choroby przenoszone drogą płciową).
Etiologia i patogeneza
Chorobę wywołuje rzęsistek pochwowy (Trichomonas vaginalis), jednokomórkowy wiciowiec, który może powodować zakażenie pochwy i cewki moczowej u kobiet oraz cewki moczowej i gruczołu krokowego u mężczyzn.2
Przenoszenie zakażenia następuje drogą płciową, a ryzyko zachorowania w wyniku narażenia wynosi:
70% u mężczyzn
85% u kobiet
Pasożyt może przeżyć do 24 godzin w wilgotnych warunkach: w ręcznikach, na deskach sedesowych czy w saunie. W rzadkich przypadkach może dojść do zakażenia drogą inną niż płciową - poprzez kontakt z zakażonymi przedmiotami. Niektórzy autorzy kwestionują możliwość zakażenia tą drogą.
występowanie innych chorób przenoszonych drogą płciową3
ICD-10
A59 Rzęsistkowica
A59.0 Rzęsistkowica narządów moczowo-płciowych
A59.8 Rzęsistkowica umiejscowiona gdzie indziej
A59.9 Rzęsistkowica, nie określona
Diagnostyka
Chorobę podejrzewa się na podstawie danych z wywiadu lekarskiego oraz typowych wyników badania przedmiotowego.
Potwierdzeniem rozpoznania jest wykrycie patogenu w badaniu mikroskopowym świeżej próbki wydzieliny z pochwy lub osadu moczu.4
Obecnie zaleca się wykonanie testu NAAT (nucleic acid amplification test, badanie metodą amplifikacji kwasów nukleinowych) na obecność DNA Trichomonas w wydzielinie z pochwy lub szybkiego testu antygenowego (test typu point-of-care).
Rozpoznanie w oparciu o badanie podmiotowe, przedmiotowe oraz badanie wydzieliny z pochwy (pH i ocena mikroskopowa) osiąga czułość 85% i swoistość 99,5% w porównaniu z rozpoznamiem ustalonym na podstawie analizy DNA.4
Leczenie polega na stosowaniu preparatów doustnych – zarówno przez osobę chorą jak i jej partnerów seksualnych.
Zalecenia dla pacjentów
Podczas leczenia metronidazolem należy unikać spożywania alkoholu, w przeciwnym razie może wystąpić reakcja disulfiramowa z silnymi nudnościami.
Podczas leczenia należy powstrzymać się od kontaktów seksualnych.
Należy przeprowadzić leczenie wszystkich partnerów seksualnych osoby chorej i monitorować przebieg leczenia.
Farmakoterapia
Stosowane leki
metronidazol 2,0 g jednorazowo doustnie - skuteczność 85–98%
w przypadku niepowodzenia leczenia lub nawrotu zakażenia: metronidazol 500 mg co 12 godzin doustnie przez 7 dni lub tynidazol 2,0 g jednorazowo doustnie
Leczenie partnera: aby uniknąć "efektu ping-ponga", należy leczyć wszystkich partnerów seksualnych osoby chorej.
Rzęsistkowe zapalenie pochwy w okresie ciąży
Zalecenia dotyczące dawkowania metronidazolu odnoszą się w takim samym stopniu do kobiet ciężarnych i nieciężarnych.
Zgodnie z zaleceniami IUSTI (International Union against Sexually Transmitted Infections)7 i CDC (Centers for Disease Control and Prevention)8metronidazol może być stosowany przez cały okres ciąży, jeżeli jest to wskazane. Charakterystyka Produktu Leczniczego metronidazolu zawiera przeciwwskazanie do jego stosowania w pierwszym trymestrze ciąży. Tynidazol jest przeciwwskazany w pierwszym trymestrze ciąży..
Podawanie doustne uważa się za preferowany sposób stosowania leku w okresie ciąży.
W przypadku rzęsistkowego zapalenia pochwy w okresie ciąży występuje zwiększone ryzyko powikłań położniczych takich jak przedwczesny poród lub wcześniactwo.2,7
Ryzyko okołoporodowego przeniesienia zakażenia z matki na noworodka płci żeńskiej wynosi 2–17%.
Nie wydaje się, by stosowanie antybiotyków zmniejszało ryzyko porodu przedwczesnego lub zakażenia okołoporodowego.9
Przebieg, powikłania i rokowanie
Przebieg
Zakażenie następuje najczęściej drogą płciową.
10–50% zakażeń rzęsistkiem pochwowym u kobiet przebiega bezobjawowo.
Rzęsistkowica jest zakażeniem ostrym, które dobrze odpowiada na leczenie.
Powikłania
Często występują zakażenia więcej niż jednym patogenem.
Istniejeistnieje m.in. związek ze zwiększoną częstością występowania zakażeń wirusem brodawczaka ludzkiego HPV.9
W niektórych przypadkach dochodzi do zespołu zapalenia narządów miednicy mniejszej.
Zwiększone ryzyko wcześniactwa, niskiej wagi urodzeniowej i przedwczesnego pęknięcia błon płodowych w przypadku zakażenia w czasie ciąży2
Przeniesienie okołoporodowe zakażenia z matki na noworodka płci żeńskiej
Rokowanie
W przypadku zastosowania odpowiedniego leczenia – dobre
Prezerwatywy zapobiegają przenoszeniu zakażenia podczas kontaktów seksualnych.
Bouchemal K, Bories C, Loiseau M. Strategies for Prevention and Treatment of Trichomonas vaginalis Infections. Clin Microbiol Rev 2017; 30: 811-25. pmid:28539504. www.ncbi.nlm.nih.gov
Interna Szczeklika. Wydanie internetowe. Medycyna praktyczna 2023. www.mp.pl
Lowe NK, Neal JL, Ryan-Wenger NA. Accuracy of the clinical diagnosis of vaginitis compared with a DNA probe laboratory standard.. Obstet Gynecol 2009; 113: 89-95. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
Donovan B..Sexually transmissible infections other than HIV. Lancet 2004; 363: 545-56. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
Nenoff P et al. (2017) Nonviral sexually transmitted infections-epidemiology, clinical manifestations, diagnostic workup, therapy : Part 3: Treponemes, Gardnerella and trichomonads. Hautarzt 68:136-148. www.ncbi.nlm.nih.gov
Sherrard J, Wilson J, Donders G, Mendling W. 2018 European (IUSTI/WHO) Guideline on the Management of Vaginal Discharge iusti.org
Trichomoniasi. STI Treatment Guidelines, 2021 www.cdc.gov
Okun N , et al. Antibiotics for Bacterial Vaginosis or Trichomonas vaginalis in Pregnancy: A Systematic Review. Obstet Gynecol 2005; 105: 857-68. PubMed
Autorzy
Katarzyna Kosiek, Dr n. med., specjalista medycyny rodzinnej, Poradnia Lekarzy Rodzinnych w Łodzi (recenzent)
Tomasz Tomasik, Dr hab. n. med., Prof. UJ, specjalista medycyny rodzinnej, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum w Krakowie (redaktor)
Heidrun Bahle Dr n. med., lekarz rodzinny, Monachium
Julia Trifyllis, Dr n. med., specjalista w dziedzinie ginekologii i położnictwa, Münster/W.
Definicja: Zakażenie pochwy i sromu pierwotniakiem Trichomonas vaginalis. Może dotyczyć także cewki moczowej, rzadziej szyjki macicy, pęcherza moczowego i odbytnicy.