Co to jest ból podbrzusza?

Ból podbrzusza oznacza ból w dolnej części brzucha, poniżej pępka. Może on być ostry lub przewlekły. Może również zmieniać się w trakcie cyklu menstruacyjnego. Ból nazywamy ostrym, jeśli trwa krócej niż 3 miesiące.

Ból podbrzusza może być spowodowany przez schorzenia narządów płciowych, ale także pęcherza, moczowodu, jelit, mięśni lub kości.

Częstość występowania

Ból podbrzusza to częsty powód wizyt kobiet w gabinecie lekarza rodzinnego. Nie ma dokładnych danych na temat częstości jego występowania.

Jakie są przyczyny bólu podbrzusza?

Częste przyczyny ostrego bólu

• Zakażenia układu moczowego
  • Zapalenie dolnych dróg moczowych jest zwykle spowodowane zakażeniem bakteryjnym błony śluzowej pęcherza i cewki moczowej.
  • Prowadzi to do zwiększonego parcia na mocz i częstszego oddawania moczu.
  • Typowe objawy to uczucie pieczenia przy oddawaniu moczu, ból w okolicy pęcherza i ewentualnie krwiomocz.
• Poronienie (poronienie samoistne)
  • Najczęściej występuje między 6. a 12. tygodniem ciąży.
  • Poronienie często rozpoczyna się silnym bólem przypominającym miesiączkę ze stopniowym krwawieniem, często zawierającym duże ilości skrzepłej krwi.
• Pęknięta torbiel jajnika (torbiel jajnika)
  • Torbiele to wypełnione płynem pęcherzyki na jajnikach. Mogą krwawić lub pękać.
  • Może to powodować ostry, ale często umiarkowany ból. Ból stopniowo ustępuje samoistnie.
  • Większe torbiele mogą obrócić się wraz z jajnikiem. Powoduje to silny, ostry ból, zwłaszcza przy poruszaniu się.
• Zapalenie wyrostka robaczkowego
  • Zapalenie wyrostka robaczkowego często rozwija się w ciągu kilku godzin, a ból przenosi się z okolicy pępka do prawej dolnej części brzucha.
  • Osoby dotknięte chorobą mają gorączkę i czują się osłabione. 
  • Inne objawy to utrata apetytu, nudności, wymioty, zaparcia lub biegunka.
• Zapalenie narządów miednicy mniejszej (zapalenie jajowodów/przydatków, PID)
  • Choroba ta jest powszechna u młodych, aktywnych seksualnie kobiet.
  • Często pojawia się podstępnie, z bólem lub tkliwością w podbrzuszu, zwiększonym wytwarzaniem wydzieliny pochwowej, zaburzeniami miesiączkowania i gorączką.
• Zapalenie uchyłków jelita grubego (zapalenie uchyłków)
  • Choroba uchyłkowa może rozwijać się u osób starszych i prowadzić do zmian w oddawaniu stolca oraz nawracających bólów w dolnej części brzucha.
  • Objawy zapalenia uchyłków są podobne do zapalenia wyrostka robaczkowego, ale ból występuje po lewej stronie brzucha.
• Ciąża poza macicą (ciąża pozamaciczna)
  • Zapłodnione jajo znajduje się poza macicą, zwykle w jajowodzie.
  • Typowe objawy to bóle podbrzusza, brak miesiączki i niewielkie krwawienie z pochwy. Zazwyczaj zdiagnozowana ciąża istnieje już od 6-8 tygodni.
  • Ryzyko jest wyższe u kobiet, które przeszły operację jajowodów lub które w przeszłości miały ciążę pozamaciczną, zapalenie jajowodów lub zapalenie wyrostka robaczkowego. Zwiększone ryzyko występuje również u kobiet, które były leczone z powodu niepłodności.
• Powikłania związane z mięśniakami macicy
  • Problem ten jest częsty u kobiet po 35. roku życia, u których występują mięśniaki macicy.
  • Mięśniak może mieć cienką podstawę i skręcać się, zatrzymując dopływ krwi i powodując ból.
• Kamienie moczowe/kamienie nerkowe
  • Wywołują one silny, kolkowy ból w boku, który może promieniować do pachwiny i podbrzusza, często towarzyszą mu nudności i wymioty.
  • Chory nie może usiedzieć w miejscu, musi być w ciągłym ruchu.
• Ból mięśni w ścianie brzucha

Częste przyczyny bólu przewlekłego

• Mięśniaki macicy (włókniaki)
  • Występują one u 30% wszystkich kobiet po 40. roku życia. Częstość wzrasta z wiekiem aż do menopauzy.
  • W większości przypadków nie ma żadnych objawów i są one wykrywane przypadkowo. Najczęstsze objawy to nadmierne i przedłużające się krwawienia miesiączkowe (menorrhagia), krwawienia międzymiesiączkowe (metrorrhagia), bóle menstruacyjne, parcie na mocz, problemy z opróżnianiem pęcherza, zaburzenia wypróżniania.
• Endometrioza
  • Endometrioza to stan, w którym ta sama błona śluzowa, która prawidłowo wyściela jamę macicy, występuje w innych narządach lub w ścianie macicy.
  • Choroba ta występuje najczęściej u kobiet w wieku od 30 do 40 lat.
  • Najczęstszym objawem jest silny ból menstruacyjny (bolesne miesiączkowanie). Ból może pojawić się także podczas owulacji i na krótko przed miesiączką. Jednocześnie niektóre kobiety odczuwają również ból podczas stosunku płciowego.
• Zespół jelita drażliwego
  • Choroba rozpoczyna się zwykle w okresie dojrzewania lub młodej dorosłości i jest chorobą czynnościową.
  • Osoby dotknięte tą chorobą mają nawracające dolegliwości w postaci naprzemiennych niestrawności, bólów brzucha i wzdęć.
  • Schorzenie to często występuje wraz z innymi dolegliwościami czynnościowymi u osób wrażliwych lub narażonych na stres psychiczny.
• Zaparcia
  • Zaparcia mogą mieć różne przyczyny. 
  • Prowadzą do uczucia pełności i bólu podczas wypróżnień.
• Przemoc seksualna
  • Jest to możliwa przyczyna bólu podbrzusza, będąca wynikiem przemocy fizycznej lub reakcji psychicznych.
• Stosowanie spirali (wkładki domacicznej)
  • W niektórych przypadkach może prowadzić do przewlekłego lub nawracającego bólu.

• Śródmiąższowe zapalenie pęcherza moczowego
  • Jest to przewlekła, niebakteryjna choroba zapalna pęcherza moczowego.
  • Powoduje ona silny ból w okolicy pęcherza moczowego i podczas oddawania moczu.
  • Osoby nią dotknięte odczuwają silne i nagłe parcie na mocz i często muszą opróżniać pęcherz.

Kiedy należy zasięgnąć porady lekarskiej?

• W przypadku silnego lub uporczywego bólu w podbrzuszu należy skonsultować się z lekarzem.

Jak postępuje lekarz?

Historia choroby

Lekarz może zadać następujące pytania:

• Od jak dawna odczuwa Pani ból?
• W przypadku ostrego bólu:
  • Jak rozwijał się ból?
    • Proszę opisać ból. Gdzie dokładnie boli? Jak silny jest ból?
    • Czy bóle są nieregularne?
    • Czy jest to ból promieniujący? Jeżeli tak, to do jakiego miejsca promieniuje?
  • Kiedy była ostatnia miesiączka? Czy jest Pani w ciąży?
  • Czy występuje gorączka?
  • Czy częstość oddawania moczu zwiększyła się?
  • Czy występują krwawienia?
  • Czy ma Pani problemy z opróżnianiem pęcherza? Czy odczuwa Pani pieczenie podczas oddawania moczu?
  • Czy ma Pani biegunkę lub zaparcia?
  • Czy ma Pani nudności i/lub wymioty?
  • Czy zdiagnozowano u Pani mięśniaki macicy?
• W przypadku przewlekłego lub nawracającego bólu:
  • Czy ból jest związany z miesiączką?
  • Czy odczuwa Pani ból podczas opróżniania pęcherza lub wypróżniania?
  • Czy w przeszłości odczuwała Pani dolegliwości w podbrzuszu?
  • Czy odczuwa Pani ból podczas stosunku seksualnego?
  • Czy ma Pani nieregularne krwawienia?
  • Czy używa Pani wkładki domacicznej?

Badanie lekarskie

• Lekarz oceni stan ogólny Pacjentki i zbada palpacyjnie brzuch.
• Należy przeprowadzić badanie ginekologiczne.

Dalsze badania

• Postępowanie zależy to od konkretnych okoliczności.
• W przypadku ostrych objawów często wykonuje się test ciążowy, badanie krwi w kierunku stanu zapalnego (w tym CRP) i badanie moczu, a czasem także badanie ultrasonograficzne jamy brzusznej.
• Bardziej szczegółowe badania są przeprowadzane, gdy pacjentka zostanie przyjęta do szpitala. W ostrych, niewyjaśnionych przypadkach można również wykonać laparoskopię.
• Jeśli objawy są przewlekłe, można pobrać wymaz i próbki bakterii z okolic podbrzusza. Pomocne mogą być też badania krwi oraz badanie ultrasonograficzne. Na wczesnym etapie diagnostyki należy również uwzględnić czynniki psychologiczne.

Skierowanie do specjalisty

• Pacjentki z ostrym bólem brzucha są często kierowane bezpośrednio do szpitala.
• W przypadku niewyjaśnionych, przewlekłych dolegliwości lekarz może wystawić skierowanie do poradni ginekologicznej.

Dodatkowe informacje

• Przewlekły ból podbrzusza u kobiet
• Ostry ból podbrzusza u kobiet – Informacje dla lekarzy

Autorzy

• Anna Zwierzchowska, lekarz, Kraków (recenzent)
• Martina Bujard, dziennikarz naukowy, Wiesbaden
• Julia Trifyllis, dr n. med., specjalista w dziedzinie ginekologii i położnictwa, Münster/W.