Definicja

Im bliżej menopauzy, tym rzadziej w jajnikach dojrzewają komórki jajowe. W efekcie produkcja hormonów przez jajniki zmniejsza się coraz bardziej, aż stopniowo całkowicie ustaje. Początkowo miesiączka staje się nieregularna, aż w końcu zupełnie ustaje. Średni wiek kobiety, w którym występuje ostatnia miesiączka (menopauza) wynosi w Europie Środkowej 51 lat.

Z krwawieniem po menopauzie mamy do czynienia, gdy krwawienie występuje ponad rok po ostatniej miesiączce. W wyjątkowych przypadkach wahania hormonalne mogą doprowadzić do krwawienia także po upływie ponad roku. Niemniej jednak każde krwawienie pomenopauzalne musi być wyjaśnione przez lekarza.

Terapia hormonalna

W niektórych przypadkach w okresie menopauzy rozpoczyna się terapię hormonalną. Większość stosowanych preparatów powoduje raz w miesiącu krwawienie przypominające miesiączkę. Regularne krwawienie spowodowane leczeniem jest normalne i pożądane w celu zmniejszenia ryzyka zachorowania na raka. Z drugiej strony, niektóre preparaty stosowane w terapii hormonalnej nie powodują krwawienia. Jednak nawet w tym przypadku normalne jest występowanie plamienia lub słabszego krwawienia w ciągu pierwszych 3-4 miesięcy leczenia. Jeśli krwawienie wystąpi po tym okresie, jego przyczynę powinien wyjaśnić lekarz.

Jeśli nie stosuje się terapii hormonalnej, to po menopauzie krwawienie z reguły nie powinno wystąpić. Dopóki nie zostanie udowodnione inaczej, krwawienie po menopauzie jest uważane za możliwą oznakę raka z ginekologicznego punktu widzenia. Innymi słowy: przyczyna musi być zawsze wyjaśniona przez lekarza.

Przyczyny

Krwawienia pomenopauzalne mogą mieć różne przyczyny:

Najczęstsze przyczyny

• Terapia hormonalna
  • Leczenie estrogenami jest najczęstszą przyczyną krwawień po menopauzie. Podczas przyjmowania preparatów estrogenowych z dodatkiem progestagenu, podczas przerw w ich przyjmowaniu, błona śluzowa macicy ulega regularnemu złuszczaniu. Powoduje to krwawienie z odstawienia (krwawienie przypominające miesiączkę), które jest całkiem normalne.
  • Nawet w przypadku stosowania czystych preparatów estrogenowych, które w normalnych warunkach nie powinny wywoływać krwawienia z odstawienia, może wystąpić nieszkodliwe plamienie lub słabsze krwawienie.
• Polipy szyjki macicy
  • Łagodne polipy szyjki macicy mogą również krwawić, zwłaszcza po stosunku płciowym.
• Suchość pochwy (zanikowe zapalenie pochwy): ścieńczała, sucha błona śluzowa pochwy.
  • Wynika to głównie z faktu, że po menopauzie, wraz z ustaniem miesiączki, organizm produkuje mniej żeńskich hormonów płciowych. Niewielkie pęknięcia błony śluzowej pochwy mogą prowadzić do słabszego krwawienia, zwłaszcza po stosunku seksualnym.
• Rak trzonu macicy, (rak endometrium)
  • Jest to najczęstszy typ raka występujący w jamie brzusznej u kobiet po menopauzie.
  • 90% chorujących pacjentek ma ponad 50 lat.
  • Prawdopodobieństwo wystąpienia raka endometrium w przypadku krwawienia pomenopauzalnego wynosi 5-10% i rośnie wraz z wiekiem oraz pod wpływem czynników ryzyka.

Rzadsze przyczyny

• Mięśniaki macicy (włókniaki)
  • Mięśniaki to łagodne rozrosty mięśni gładkich macicy.
  • W pojedynczych przypadkach mogą one prowadzić do krwawienia pomenopauzalnego.
  • Należą one do najczęstszych nowotworów miednicy mniejszej i występują u jednej czwartej wszystkich kobiet w wieku powyżej 35 lat. Częstość występowania wzrasta wraz z wiekiem.
• Rak szyjki macicy
  • Każdego roku odnotowuje się około 5 nowych przypadków na 10000 mieszkańców.
  • Objawy to samoistne krwawienie lub krwawienie kontaktowe i obfite upławy, a w wyjątkowych przypadkach ból.
• Rak jajnika
  • Niezwykle rzadka przyczyna krwawienia z pochwy.
  • W początkowym stadium choroba nie powoduje prawie żadnych objawów.
  • Rak jajnika występuje najczęściej u kobiet między 50 a 60 rokiem życia.
  • Liczba nowych przypadków wynosi około 9 na 10000 mieszkańców rocznie.

Diagnostyka

Często charakter krwawienia stanowi wskazówkę co do przyczyny. Lekarz przeprowadzi badanie ginekologiczne, pobierze wymaz komórkowy z szyjki macicy i w razie potrzeby materiał komórkowy z błony śluzowej macicy. Często badanie ginekologiczne uzupełnia się o badanie ultrasonograficzne. W razie potrzeby przeprowadzona zostanie również seria badań krwi. Jeśli nie można wykluczyć raka, przeprowadza się dalsze badania. Wśród nich może znaleźć się między innymi:

• Histeroskopia (endoskopia macicy): Polega ona na wprowadzeniu do macicy specjalnego endoskopu w celu oceny błony śluzowej macicy.
• Często wykonuje się abrazję (łyżeczkowanie) macicy.

Leczenie

Leczenie ma na celu zatrzymanie krwawienia i wyeliminowanie ewentualnych przyczyn. Suchość i podrażnienie błony śluzowej pochwy leczy się kremem lub czopkami estrogenowymi.

Jeśli krwawienie jest spowodowane terapią hormonalną, leczenie można zmienić lub, jeśli to możliwe, przerwać.

Dodatkowe informacje

• Mięśniaki (włókniaki) macicy
• Rak endometrium (rak błony śluzowej macicy)
• Rak jajnika
• Rak szyjki macicy

Autorzy

• Magda Łabęcka, lekarz, Kraków (recenzent)
• Martina Bujard, dziennikarz naukowy, Wiesbaden
• Julia Trifyllis, dr n. med., specjalista w dziedzinie ginekologii i położnictwa, Münster/W.