Streszczenie
- Definicja: Zlokalizowany w dolnej części (krtaniowej) gardła nowotwór złośliwy, który w 95% wszystkich złośliwych nowotworów głowy i szyi jest rakiem płaskonabłonkowym.
- Częstość występowania: Rzadka choroba, 6% wszystkich guzów głowy i szyi.
- Objawy: Zaburzenie połykania, ból podczas połykania, chrypka, trudności w oddychaniu, ew. stridor, obrzęk w gardle.
- Badanie fizykalne: Możliwe powiększenie węzłów chłonnych.
- Diagnostyka: Laryngoskopia, RM i TK.
- Leczenie: Chirurgiczne, chemio- i radioterapia.
Informacje ogólne
Definicja
- Raki gardła dolnego to guzy złośliwe krtaniowej części gardła.
- Ponad 95% raków gardła dolnego to raki płaskonabłonkowe.
Częstość występowania
- Rak gardła dolnego stanowi ok. 6% wszystkich nowotworów złośliwych głowy i szyi.1
- Zapadalność wzrasta wraz z wiekiem (średni wiek w momencie rozpoznania 64 lata).2
- 80% osób chorych stanowią mężczyźni, a zapadalność w ostatnim czasie znacznie wzrasta.3
Etiologia i patogeneza
- Większość nowotworów złośliwych gardła dolnego stanowią raki płaskonabłonkowe.
- Miejscem występowania może być tylna ściana, zachyłek gruszkowaty (umiejscowienie brzuszne) lub okolica płytki chrząstki pierścieniowatej.
- Często nie jest możliwe dokładne rozróżnienie między rakiem gardła dolnego a rakiem krtani.
- U ok. 1/3 pacjentów występują guzy wtórne, często w płucach lub innych częściach górnych dróg oddechowych.
Klasyfikacja
Klasyfikacja TNM4
- T0–T4
- T0: bez oznak guza pierwotnego
- T1: guz ograniczony do jednej okolicy, nieprzekraczający 2 cm w największym wymiarze
- T2: guz wykraczający poza jedną okolicę bez unieruchomienia fałdów głosowych, nieprzekraczający 4 cm w największym wymiarze
- T3: guz unieruchamiający połowę krtani, przekraczający 4 cm w największym wymiarze
- T4a: guz naciekający okoliczne tkanki (chrząstkę tarczowatą, pierścieniowatą, tarczycę, kość gnykową, przełyk, tkanki miękkie szyi)
- T4b: guz naciekający przestrzeń przedkręgosłupową, tętnicę szyjną wspólną/wewnętrzną lub przechodzący do śródpiersia.
- N0–N3
- N0: bez przerzutów regionalnych
- N1: przerzut w pojedynczym węźle chłonnym po tej samej stronie o wymiarze mniejszym niż 3 cm
- N2: przerzuty w lokalnych węzłach chłonnych od 3 do 6 cm
- N3: przerzuty większe niż 6 cm.
- M0: brak odległych przerzutów.
- M1: obecność przerzutów odległych.
Czynniki predysponujące
- Stosowanie nikotyny (palenie, żucie) i spożywanie alkoholu.5
- Zakażenie HPV, prawdopodobnie w przypadku części krtaniowej nieco mniejsza predyspozycja niż dla guzów w części ustnej i nosowej gardła.
ICD-10
- C13 Nowotwór złośliwy części krtaniowej gardła [hypopharynx].
- C13.0 Okolica chrząstki płytki pierścieniowatej.
- C13.1 Fałd nalewkowo-nagłośniowy i powierzchnia gardłowa fałdu nalewkowo-nagłośniowego.
- C13.2 Tylna ściana części krtaniowej gardła.
- C13.8 Zmiana przekraczająca granice jednego umiejscowienia w obrębie części krtaniowej gardła.
- C13.9 Część krtaniowa gardła, umiejscowienie nieokreślone.
Diagnostyka
Kryteria diagnostyczne
- Potwierdzeniem rozpoznania jest histologia.
Diagnostyka różnicowa
- Rak krtani.
- Łagodne guzy gardła dolnego (bardzo rzadkie).
Wywiad lekarski
- Ból gardła i/lub ból promieniujący do uszu.
- Zaburzenie połykania i uczucie przeszkody („guli”) w gardle.
- Ranki i owrzodzenia w gardle.
- Nieświeży oddech.
- Krwioplucie.
- Powiększenie węzłów chłonnych.
- Przy dodatkowym zajęciu krtani chrypka.
Badanie przedmiotowe
- Powiększenie węzłów chłonnych na szyi jest często pierwszym objawem raka części krtaniowej gardła.
Badania uzupełniające u specjalistów
- Laryngoskopia.
- Ostateczne rozpoznanie następuje na podstawie biopsji i badania histopatologicznego.
- Należy przeprowadzić badanie głosu i czynności połykania.
- Do udokumentowania zaburzeń funkcji głosowej można posłużyć się wideolaryngostroboskopią i nagraniem tekstowym.
- Zaburzenia połykania można stwierdzić w endoskopowym badaniu połykania (fiberoptic endoscopic evaluation of swallowing — FEES).
- Ultrasonografia, RM i TK umożliwiają stwierdzenie rozległości guza, zajęcia węzłów chłonnych i możliwych odległych przerzutów.6-7
- Scyntygrafia może wykazać odległe przerzuty.
Wskazania dla skierowania do specjalisty
- Przy podejrzeniu rozpoznania skierowanie do laryngologa/onkologa klinicznego.
Leczenie
Cele leczenia
- Wyleczenie lub opieka paliatywna w zależności od stadium choroby
Ogólne informacje o leczeniu
- Leczenie zależy od klasyfikacji guza i jest wysoce zindywidualizowane, składa się z chemioterapii, chirurgicznego usunięcia guza i radioterapii.8-9
- Decyzja o tym, czy sama radio- i chemioterapia wystarczą, aby przede wszystkim zachować krtań, również musi być podjęta indywidualnie.
Leczenie chirurgiczne
- Wycięcie guza (laser CO2 w przypadku guzów umiejscowionych).
- W przypadku większych guzów częściowe resekcje gardła dolnego aż do wycięcia krtani.
- Leczenie kanałów naczyń limfatycznych z wycięciem węzłów chłonnych szyi.10
Dalsze leczenie
- Radioterapia i/lub chemioterapia.
Opieka paliatywna
- Bóle.
- Nudności i wymioty.
- Zaparcia.
- Złośliwa niedrożność przewodu pokarmowego.
- Dyskomfort w jamie ustnej.
- Kacheksja i odwodnienie.
- Duszność.
- Depresja.
- Lęk.
- Majaczenie.
Przebieg, powikłania i rokowanie
Przebieg
- Regularna obserwacja guza w celu wykluczenia nawrotu lub przerzutów.
- Terapia mowy i połykania po leczeniu chirurgicznym krtani.
- W razie potrzeby opieka paliatywna.
Powikłania
- Nowroty.
- Przerzuty (metastases).
- Zaburzenie połykania.
- Zaburzenia mowy.
- Zaburzenia czucia.
- Popromienna martwica kości.
Rokowanie
- Ogółem wskaźnik przeżywalności poprawił się w ostatnich latach.3
- Decydujące znaczenie dla rokowania mają wielkość i umiejscowienie guza pierwotnego w części krtaniowej gardła.
- Wskaźnik 5-letniego przeżycia w przypadku raka gardła dolnego wynosi ok. 41%, w zależności od wieku, stadium guza i stosowania nikotyny.11
Informacje dla pacjentów
Informacje dla pacjentów w Medibas
Leczenie łagodzące przy zaawansowanej chorobie złośliwej
- Opieka paliatywna.
- Paliatywne leczenie bólu.
- Leczenie lęku w opiece palitywnej.
- Nudności i wymioty.
- Zaparcia.
- Dolegliwości w jamie ustnej w opiece paliatywnej.
- Trudności z oddychaniem w chorobie nowotworowej.
- Utrata masy ciała w chorobie nowotworowej.
- Depresja.
- Majaczenie.
Źródła
Wytyczne
- Caudell JJ., Gillison ML., Maghami E. et al. Head and Neck Cancers, Version 1.2022 Featured Updates to the NCCN Guidelines. J Natl Compr Canc Netw 2022;20(3):224–234 DOI
- Bossi P., Chan AT., Licitra L. et al. Nasopharyngeal carcinoma: ESMO-EURACAN Clinical Pracrice Guidelines for diagnosis, treatment and follow-up. Ann Oncol 2021; 32(4): 452-465. esmo.org
Piśmiennictwo
- Carvalho AL, Nishimoto IN, Califano JA, Kowalski LP. Trends in incidence and prognosis for head and neck cancer in the United States: a site-specific analysis of the SEER database. Int J Cancer 2005; 114:806. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
- Curado MP, Hashibe M. Recent changes in the epidemiology of head and neck cancer. Curr Opin Oncol 2009; 21:194. PubMed
- Kronberg Jakobsen K et al. Incidence and survival of hypopharyngeal cancer: a Danish Nation-Wide Study from 1980 to 2014. Acta Oncologica 2019 pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
- Huang SH, O'Sullivan B. Overview of the 8th Edition TNM Classification for Head and Neck Cancer. Curr Treat Options Oncol. 2017;18:40. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
- Gandini S, Botteri E, Iodice S, et al. Tobacco smoking and cancer: a meta-analysis. Int J Cancer 2008; 122:155. PubMed
- Branstetter BF 4th, Blodgett TM, Zimmer LA, et al. Head and neck malignancy: is PET/CT more accurate than PET or CT alone? Radiology 2005; 235:580. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
- Becker M, Burkhardt K, Dulguerov P, Allal A. Imaging of the larynx and hypopharynx. Eur J Radiol 2008; 66:460. PubMed
- Helliwell TR. acp Best Practice No 169. Evidence based pathology: squamous carcinoma of the hypopharynx. J Clin Pathol 2003; 56:81. PubMed
- Takes RP, Strojan P, Silver CE, et al. Current trends in initial management of hypopharyngeal cancer: the declining use of open surgery. Head Neck 2012; 34:270. PubMed
- Yoshimoto S, Kawabata K. Retropharyngeal node dissection during total pharyngolaryngectomy for hypopharyngeal cancer. Auris Nasus Larynx 2005; 32:163. PubMed
- Abrahao R, Anantharaman D, Gaborieau V et al (2018) The influence of smoking, age and stage at diagnosis on the survival after larynx, hypopharynx and oral cavity cancers in Europe: The ARCAGE study. Int J Cancer 143:32–44 onlinelibrary.wiley.com
Autorzy
- Joanna Dąbrowska-Juszczak (redaktor)
- Monika Lenz (recenzent/redaktor)
