Regional content

Content

Informacje ogólne

Definicja

• Zapalenie gardła i/lub migdałków podniebiennych w wyniku zakażenia paciorkowcami beta-hemolizującymi grupy A (GAS lub GABHS), czyli Streptococcus pyogenes.

Epidemiologia

• W około 80% przypadków zapalenie gardła wywołują wirusy dróg oddechowych (rinowirusy, adenowirusy, wirusy grypy, koronawirusy, enterowirusy).
• Głównym patogenem ostrego bakteryjnego zapalenia gardła i migdałków jest Streptococcus pyogenes.
• S. pyogenes jest odpowiedzialny za 15–30% ostrych zapaleń migdałków u dzieci i za 5–10% ostrych zapaleń migdałków u dorosłych.
• Liczba przypadków ostrego paciorkowcowego zapalenia gardła w Europie Środkowej szacowana jest na 1200–1800 na 1 000 000 osób rocznie.
  • Większość zakażeń występuje zimą i wiosną.

Etiologia i patogeneza

• Zakażenie paciorkowcowe może powodować miejscowe ropne zapalenie gardła, ale u części pacjentów występuje bezobjawowa kolonizacja.
  • Częstość występowania bezobjawowych nosicieli GAS w krajach OECD we wszystkich grupach wiekowych wynosi około 7,5%.¹

Drogi zakażenia

• Do zakażenia dochodzi najczęściej drogą kropelkową przez kontakt z osobą zakażoną lub bezobjawowym nosicielem.
• Zakażenie może nastąpić drogą pośrednią, np. poprzez przedmioty codziennego użytku, na powierzchni których znalazły się kropelki wydzieliny z dróg oddechowych osoby zakażonej.
• Okres inkubacji wynosi 1–3 dni.
• Czas trwania infekcji: bez antybiotykoterapii okres zakaźności trwa około 2 tygodnie po ustąpieniu objawów, z odpowiednią antybiotykoterapią trwa do 24 godzin po rozpoczęciu przyjmowania antybiotyku.

Czynniki predysponujące

• Na zachorowanie narażone są szczególnie dzieci i młodzież, zwłaszcza w okresie zimowym i wiosennym.
• Istnieje duże ryzyko zakażenia ze względu na bliskie kontakty w domu, w przedszkolu lub w szkole.
  • Zwiększone ryzyko zakażenia paciorkowcami występuje w rodzinach zamieszkujących z dziećmi uczęszczającymi do przedszkola lub szkoły.²
  • Choroba może występować w postaci mnogich zachorowań w skupiskach ludzkich (np. w szkołach).

ICD-10

• J02 Ostre zapalenie gardła.
  • J02.0 Paciorkowcowe zapalenie gardła.
  • J02.8 Ostre zapalenie gardła spowodowane innymi określonymi drobnoustrojami.
  • J02.9 Ostre zapalenie gardła, nieokreślone.
• J03 Ostre zapalenie migdałków podniebiennych.
  • J03.0 Zapalenie migdałków podniebiennych paciorkowcowe.
  • J03.8 Ostre zapalenie migdałków podniebiennych wywołane przez inne określone drobnoustroje.
  • J03.9 Ostre zapalenie migdałków, nieokreślone.

Diagnostyka różnicowa

• Wirusowe zapalenie gardła i migdałków
• Szkarlatyna
  • Ciężka choroba ogólnoustrojowa z wysoką gorączką, która jest wynikiem reakcji układu immunologicznego na pirogenne egzotoksyny paciorkowcowe.
  • Migdałki z obecnościa nalotów, obrzękiem, zaczerwienienie błony śluzowej gardła .
  • Drobnoplamista wysypka rumieniowa, która blednie pod wpływem ucisku, trójkąt Fiłatowa (brak wysypki wokół ust między fałdami policzkowymi) i malinowy język (będący wynikiem zapalenia brodawek).
• Mononukleoza: często obecne ogniska wysięku na migdałkach, uogólniony obrzęk węzłów chłonnych, długotrwałe i wyraźne ogólne osłabienie fizyczne.
• Bakteryjne zapalenie gardła, niewywołane przez GAS (np. gonokoki).
• Błonica: gardło obłożone szarą siateczką nalotu, który podczas próby usunięcia zaczyna krwawić.
• Angina Plauta-Vincenta
  • Jednostronne wrzodziejące zapalenie migdałków (szarozielony nalot) z niewielkimi objawami ogólnymi. 
  • Prawidłowa temperatura ciała.
  • Rzadko występuje u dzieci.
• Zespół Lemierre'a: bardzo rzadkie zagrażające życiu zakażenie ustno-gardłowe z zakrzepicą żyły szyjnej wewnętrznej i septyczną chorobą zakrzepowo-zatorową.
  • Typowym czynnikiem etiologicznym są bakterie beztlenowe, np. Fusobacterium necrophorum.
• W przypadku jednostronnego zapalenia migdałków:
  • ropowica tkanek okołozębowych lub ropień
  • gruźlica
  • kiła
  • rak.

Diagnostyka

Kryteria diagnostyczne

• Celem diagnostyki jest identyfikacja pacjentów, którzy wymagają antybiotykoterapii.
• Objawy kliniczne, także w połączeniu z systemami oceny wg skali, nie dają stuprocentowej pewności obecności lub wykluczenia anginy paciorkowcowej.³
• Skala Centora z modyfikacjami McIsaaca lub bez jest stosowana do określenia prawdopodobieństwa paciorkowcowego zapalenia migdałków.
  • Uwaga: ze względu na umiarkowaną moc predykcyjną wspomnianych systemów oceny, istnieją znaczne różnice w międzynarodowych wytycznych dotyczące zaleceń stosowania tych skal.

Wywiad

• Do częstych objawów należą: ostry początek gorączka, ból głowy, ból gardła i trudności w przełykaniu.
• Ból często promieniuje w kierunku uszu.
• U dzieci często występują wymioty i ból brzucha.
• Może wystąpić pogorszenie stanu ogólnego .
• Kluskowata, zamazana mowa w przypadku silnego obrzęku migdałków.

Badanie fizykalne

• Badanie gardła
  • Zaczerwienienie i powiększenie migdałków podniebiennych, obecność nalotów 
  • Często na łuku podniebiennym występują wybroczyny.
  • Przesunięcie języczka może oznaczać obecność ropnia okołomigdałkowego.
• Węzły chłonne szyjne przednie zazwyczaj są powiększone.
• Może występować cuchnący oddech.
• Gorączka.

Skale prawdopodobieństwa infekcji paciorkowcowej

• Mogą być pomocne w podejmowaniu decyzji, ale nie dają możliwości postawienia ostatecznego rozpoznania.
• UWAGA: skale nie mają zastosowania w przypadku pacjentów wysokiego ryzyka powikłań lub obecności innych czynników wikłających (patrz poniżej)!
• Skala Centora (pacjenci >14 lat); 1 punkt za każdą pozytywną odpowiedź:
  • brak kaszlu
  • gorączka powyżej 38°C (także podawana przez pacjenta) 
  • silnie obrzęknięte i obłożone nalotem migdałki (wysięk)
  • obrzęknięte i bolesne przednie węzły chłonne szyjne przednie.
• Skala Centora w modyfikacji McIsaaca dodatkowo uwzględnia wiek pacjenta:
  • 3 – 14 lat: +1 pkt 
  • 45 lat i więcej: –1 punkt.
• Ocena:
  • 0 lub 1 punkt: niskie prawdopodobieństwo infekcji paciorkowcowej
  • 2 – 3 punkty: pośrednie ryzyko infekcji paciorkowcowej
  • 4 lub 4–5 punktów: wysokie ryzyko infekcji paciorkowcowej.

Czynniki wikłające/czerwone flagi

• W następujących sytuacjach ww. skale nie mają zastosowania i należy stosować indywidualną strategię diagnostyczną i terapeutyczną: 
  • wiek poniżej 3 lat
  • obecność wysypki typowej dla szkarlatyny
  • objawy wskazujące na mononukleozę zakaźną
  • towarzyszące zakażenie bakteryjne o innej lokalizacji (np. zapalenie płuc)
  • w wywiadzie zwiększone ryzyko wystąpienia ostrej gorączki reumatycznej
  • typowe stany z immunosupresją
    • np. AIDS lub pacjenci po przeszczepie narządów.

Badania uzupełniające 

Szybki test na obecność paciorkowców grupy A (GAS)

• Szybkie testy wykrywające antygeny S. pyogenes mają czułość 70–90% i swoistość powyżej 95%.
• Wykonanie testów antygenowych jest uzasadnione w przypadku pośredniego prawdopodobieństwa zakażenia paciorkowcem (2 lub 3 punkty w skali Centora/McIsaaca).
• Dodatni wynik testu u pacjenta z niskim prawdopodobieństwem zakażenia paciorkowcem (0–1 punktów) może wynikać z nosicielstwa paciorkowca u pacjenta z infekcją wirusową. Przepisanie w tym przypadku antybiotyku jest nieuzasadnione i prowadzi do rozwoju lekooporności.

Dalsza diagnostyka 

• Posiew wymazu z gardła w razie braku poprawy po 48 godzinach przyjmowania antybiotyku w celu określenia etiologii i/lub zbadania oporności w przypadku nieskutecznej antybiotykoterapii.
• Testy antygenowe grypa A/B + COVID-19 + RSV przy objawach sugerujacych infekcję wirusową
• Badania serologiczne: swoiste przeciwciała IgM i IgG przeciw wirusowi Ebsteina-Barr pojawiają się we krwi po kilku dniach w przypadku mononukleozy -wynik ujemny w pierwszym tygodniu od zachorowania nie wyklucza mononukleozy, nieswoiste przeciwciała heterofilne pojawiają sie pod koniec drugiego tygodnia od zachorowania i są wykrywane w szybkich testach aglutynacyjnych - oznaczanie przeciwciał swoistych i nieswoistych niedostepne w POZ
• W przypadku niejasnych obrazów klinicznych, właściwym postępowaniem może być badanie pełnej morfologii krwi z rozmazem: CRP, OB (parametry stanu zapalnego mają niewielką wartość diagnostyczną i prognostyczną).
  • W mononukleozie częściej stwierdza się limfocytozę z atypowymi, reaktywnymi limfocytami.
• Nie należy oznaczać miana przeciwciał paciorkowcowych (np. miana antystreptolizyny) w ostrym zapaleniu migdałków.
• Po przebytym zakażeniu paciorkowcowym nie należy przeprowadzać rutynowej kontroli wymazu z gardła, nie jest też konieczna rutynowa diagnostyka kardiologiczna.

Wskazania do skierowania do specjalisty/hospitalizacji

Skierowanie do szpitala

• Podejrzenie błonicy.
• Ropień okołomigdałkowy (w niektórych przypadkach może być również leczony ambulatoryjnie).
• Zły stan ogólny, trudności w przyjmowaniu płynów i pokarmów doustnie.
• Duszność, świst krtaniowy lub inne objawy niedrożności dróg oddechowych mogą oznaczać stan zagrożenia życia i wymagać wezwania zespołu ratownictwa medycznego.

Skierowanie do laryngologa

• Ustalenie wskazań do tonsillektomii. 
• W razie potrzeby ambulatoryjne leczenie ropnia okołomigdałkowego.

Lista kontrolna dotycząca skierowania

• Cel skierowania
  • Rozpoznanie? Rozważenie operacji? Inne?
• Wywiad lekarski
  • Od jak dawna występuje choroba? Przebieg? Nawracające: jak często? Epizody z ropniem okołomigdałkowym?
  • Trudności z przełykaniem? Problemy z jedzeniem? Problemy ze snem? Szczególne schorzenia, które sprawiają, że konieczne jest skierowanie?
  • Inne istotne choroby? Regularnie lub aktualnie przyjmowane leki?
  • Powikłania?
• Badanie przedmiotowe
  • Stan ogólny? Wielkość migdałków podniebiennych? Limfadenopatia szyjna? Sygnały ostrzegawcze?
• Badania uzupełniające
  • morfologia, OB, CRP

Leczenie

Cele leczenia

• Łagodzenie objawów.
• Eradykacja bakterii.
• Skrócenie czasu trwania choroby.
• Skrócenie okresu zakaźności.
• Zapobieganie powikłaniom.⁴

Ogólne informacje o leczeniu

• Bez leczenia przyczynowego, w większości przypadków zakażenia paciorkowcowego gardła może dojść do ustąpienia objawów choroby (samowyleczenie). Wskaźnik ten u dorosłych wynosi w 3. dobie około 40%, a w 7. dniu około 85%.⁵
• Średnia różnica między leczeniem antybiotykiem a placebo w zakresie ustępowania objawów wynosi 16 godzin.⁵
• Gorączka reumatyczna w krajach wysokorozwiniętych występuje obecnie rzadko, średnio u 0,2% osób nieleczonych i 3% w przypadku zachorowań epidemicznych.
• Nie ma istotnych dowodów na to, że leczenie penicyliną zmniejsza ryzyko wystąpienia kłębuszkowego zapalenia nerek.⁵
• Aby zapobiec nadużywaniu antybiotykoterapii u pacjentów z bólem gardła, pomocne mogą być poniższe wskazówki pomagające w podjęciu właściwej decyzji.

Kategoryzacja pacjentów

• Wszyscy pacjenci z podejrzeniem paciorkowcowego zapalenia gardła i migdałków powinni być przyporządkowani do jednej z czterech poniższych grup:
  • pacjenci z niskim prawdopodobieństwem wystąpienia paciorkowcowego zapalenia migdałków (w skali Centora/McIsaaca <1 punkt)
  • pacjenci ze średnim prawdopodobieństwem wystąpienia paciorkowcowego zapalenia migdałków (w skali Centora/McIsaaca 2 lub 3 punkty)
  • pacjenci z wysokim prawdopodobieństwem wystąpienia paciorkowcowego zapalenia migdałków (w skali Centora 4 punkty, w skali Centora/McIsaaca 4–5 punktów)
  • pacjenci, dla których skale nie mają zastosowania (patrz czynniki wikłające).

Zalecane leczenie

• Grupa 1:
  • zawsze porada
  • propozycja leczenia objawowego.
• Grupa 2:
  • zawsze porada
  • propozycja leczenia objawowego
  • szybki test na obecność paciorkowców; w zależności od wyniku decyzja o ewentualnym włączeniu antybiotykoterapii
  • badanie bakteriologiczne: wymaz lub szybki test.
• Grupa 3:
  • zawsze porada
  • propozycja leczenia objawowego
  • antybiotykoterapia z ewentualną równoległą diagnostyką bakteriologiczną (w przypadku ujemnego wyniku badania bakteriologicznego uzasadnione jest odstawienie antybiotyku).
• Grupa 4:
  • indywidualna porada i stratyfikacja ryzyka
  • leczenie objawowe
  • dodatkowo antybiotykoterapia w przypadku:
    • ropnego zapalenie węzłów chłonnych lub niebezpiecznego, jawnego ropnia okołomigdałkowego (dodatkowo skierowanie do szpitala laryngologicznego!)
    • szkarlatyny
    • zwiększonego ryzyka wystąpienia ostrej gorączki reumatycznej (np. pacjenci po przechorowaniu gorączki reumatycznej)
    • typowych stanów z ciężką immunosupresją.

Porada

• W przypadku wszystkich pacjentów (wiek ≥3 lat) z ostrym bólem gardła (czas trwania <14 dni) bez czerwonych flag, konieczna jest porada obejmująca następujące kwestie:
  • przewidywany przebieg: samoograniczający się, czas trwania dolegliwości około 1 tydzień
  • niskie ryzyko wystąpienia powikłań ropnych (ropowicy) wymagających leczenia
  • leczenie we własnym zakresie (np. zwiększona podaż płynów, odpoczynek, inne środki niefarmakologiczne)
  • ocena prawdopodobieństwa obecności bakteryjnego zapalenia migdałków na podstawie wywiadu i wyników badań
  • zalety i wady antybiotykoterapii:
    • redukcja objawów średnio o 16 godzin
    • wysoka wartość wskaźnika number needed to treat (NNT) wynosząca około 200, która pozwala na uniknięcie powikłań ropnych
    • około 10% reakcji niepożądanych (biegunka, reakcja anafilaktyczna, grzybice) występujących podczas antybiotykoterapii
• Szacowana częstość występowania ostrej gorączki reumatycznej (ARF) i ostrego poinfekcyjnego kłębuszkowego zapalenia nerek (ASPGN) jest bardzo niska. 

Leczenie objawowe

• W celu złagodzenia objawów zaleca się dostępne bez recepty tabletki do ssania zawierające substancje miejscowo znieczulające (np. lidokainę) i/lub niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ).
• W krótkotrwałym leczeniu bólu gardła można zaproponować przyjmowanie paracetamolu, ibuprofenu lub naproksenu.
• W terapii przeciwbólowej bólu gardła nie powinny być stosowane glikokortykosteroidy.
• W przypadku fitoterapii lub leków homeopatycznych stosowanych w leczeniu bólu gardła nie ma potwierdzonych dowodów skuteczności pochodzących z badań kontrolowanych.

Zalecenia dla pacjentów

• Chłodne napoje mogą przynosić ulgę.
• Odpoczynek.
• Ograniczenie/zaprzestanie palenia.

Antybiotykoterapia

• Jeśli w trakcie wyboru leczenia zapadnie decyzja o zastosowaniu antybiotykoterapii, należy zastosować następujące preparaty:
  • dorośli i dzieci o masie ciała powyżej 40 kg:
    • fenoksymetylpenicylina doustnie 1–1,5 mln j.m. co 12 godzin przez 10 dni
    • w razie braku poprawy po 48-72 godzinach leczenia fenoksymetylpenicyliną:
      • cefalosporyna np. cefadroksyl 1 g raz na dobę przez 10 dni
      • klindamycyna 300 mg co 8 godzin przez 10 dni
    • w razie nadwrażliwości na penicyliny (reakcja anafilaktyczna):
      • makrolid np. klarytromycyna 250–500 mg co 12 godzin przez 10 dni
    • w razie nadwrażliwości na penicyliny (reakcja typu późnego)
      • cefadroksyl 1 g raz raz na dobę przez 10 dni
    • w razie nawrotu spowodowanego nieskutecznym leczeniem penicyliną u nosiciela Streptococcus pyogenes:
      • cefadroksyl doustnie 1 g raz na dobę przez 10 dni
    • w razie nawrotu bez zidentyfikowanej przyczyny:
      • klindamycyna doustnie 300 mg co 8 godzin przez 10 dni
  • dzieci o masie ciała poniżej 40 kg:
    • fenoksymetylpenicylina doustnie w dawce 50 000–100 000 j.m./kg m.c. co 12 godzin przez 10 dni
    • w razie braku poprawy po 48-72 godzinach leczenia fenoksymetylpenicyliną:
      • cefalosporyna np. cefadroksyl w dawce 30 mg/kg m.c. raz dziennie przez 10 dni
      • klindamycyna 20-30 mg/kg m.c. mg co 8 godzin przez 10 dni
    • w razie nadwrażliwości na penicyliny (reakcja anafilaktyczna):
      • makrolid np. klarytromycyna w dawce 15 mg/kg m.c. na dobę w 2 dawkach podzielonych co 12 godzin przez 10 dni lub
      • erytromycyna 30–50 mg/kg m.c. na dobę w 3–4 dawkach podzielonych przez 10 dni lub
      • azytromycyna w jednorazowej dawce dobowej 12 mg/kg m.c. na dobę przez 5 dni lub 20 mg/kg m.c. na dobę przez 3 dni
    • w razie nadwrażliwości na penicyliny (reakcja typu późnego): 
      • cefadroksyl w dawce 30 mg/kg m.c. raz dziennie przez 10 dni
    • w razie nawrotu spowodowanego nieskutecznym leczeniem penicyliną u nosiciela Streptococcus pyogenes:
      • cefadroksyl doustnie 30 mg/kg m.c. raz na dobę przez 10 dni
    • w razie nawrotu bez zidentyfikowanej przyczyny:
      •  klindamycyna doustnie 20–30 mg/kg m.c. na dobę w 3 dawkach podzielonych co 8 godzin przez 10 dni.
• Jeśli antybiotykoterapia w leczeniu bakteryjnego zapalenia migdałków nie przynosi efektu po 3–4 dniach, można ją przerwać (po ponownej ocenie lekarskiej i uwzględnieniu diagnostyki różnicowej) i ewentualnie skorygować, aby zminimalizować ryzyko rozwoju oporności i działań niepożądanych.

Inne terapie

• W przypadku mononukleozy leczenie polega na odpoczynku fizycznym, przyjmowaniu wystarczającej ilości płynów oraz leków przeciwbólowych i przeciwgorączkowych.
• Stosowanie aminopenicylin może spowodować wystąpienie wysypki (rumienia polekowego) około 90%.

Tonsilektomia lub tonsilotomia

• Tonsilektomia (TE): całkowite usunięcie migdałków podniebiennych. 
• Tonsilotomia: zmniejszenie objętości migdałków podniebiennych poprzez częściową resekcję chirurgiczną (nożyczki, igła monopolarna) z użyciem lasera lub urządzenia o częstotliwości radiowej.
• Tonsilotomia charakteryzuje się znacznie mniejszą zachorowalnością pooperacyjną i niższym odsetkiem powikłań krwotocznych w porównaniu z tonsilektomią.
• U pacjentów (≥3. r.ż.) z nawracającym, związanym z infekcją bólem gardła, u których (częściowa) tonsilektomia jest rozważana jako opcja terapeutyczna, zaleca się, jeśli jest to możliwe, ocenę epizodów zapalenia gardła i migdałków udokumentowanych i leczonych przez lekarza w ciągu ostatnich 12 miesięcy.
• Epizod jest definiowany jako związany z infekcją ból gardła wg następujących udokumentowanych medycznie kryteriów:
  • gorączka >38,0ºC lub
  • wysięk lub nalot na migdałkach lub
  • powiększone lub tkliwe węzły chłonne szyjne przednie lub
  • potwierdzenie zakażenia paciorkowcem w szybkim teście lub posiewie lub
  • ropne zapalenie migdałków leczone antybiotykami.
• Celem tonsilektomii jest zapobieganie nawrotom paciorkowcowego zapalenia gardła i migdałków.
  • Jest ona wskazana w przypadku:
    • 7 epizodów zakażenia w ostatnim roku lub
    • 5 epizodów rocznie w ciągu ostatnich 2 lat lub
    • 3 epizodów rocznie w ciągu ostatnich 3 lat.

Zapobieganie 

• Zakażenie drogą kropelkową: unikanie bliskiego kontaktu z osobami chorymi, nie dzielenie się butelkami z napojami itp., regularne mycie rąk.
• W przypadku zakażenia paciorkowcami GAS dotyczy to także osób z kontaktu:
  • W przypadku kontaktu z osobami zakażonymi bez powikłań nie są wymagane żadne specjalne środki.
  • Osoby z kontaktu powinny być poinformowane o ryzyku zakażenia i objawach infekcji GAS lub o szkarlatynie, aby w razie wystąpienia objawów choroby wcześnie szukały pomocy lekarskiejw celu rozpoczęcia leczenia.
  • U pacjentów po przebytej gorączce reumatycznej, w przypadku podejrzenia zakażenia GAS w rodzinie, należy pobrać wymaz z gardła od wszystkich członków rodziny, a w przypadku dodatniego wyniku badania na obecność paciorkowców grupy A należy wdrożyć antybiotykoterapię.

Przedszkole, szkoła

• Powrót do przedszkola lub szkoły może nastąpić na drugi dzień po ustąpieniu gorączki lub po ustąpieniu objawów choroby w przypadku zastosowania skutecznej antybiotykoterapii.

Przebieg, powikłania i rokowanie

Przebieg

• Zakażenia gardła są zwykle samoograniczające się, powikłania są rzadkie, a objawy są zwykle łagodne lub umiarkowane.⁵ 
• W przypadku braku poprawy lub pogorszenia się stanu w ciągu 3–5 dni (niepowodzenie terapii), należy ponownie ocenić stan pacjenta i rozważyć wprowadzenie innej terapii.

Powikłania

• Powikłania mogą mieć charakter bakteryjny lub immunologiczny.
• Powikłaniami bakteryjnymi są: 
  • ropień okołomigdałkowy
  • ropień przygardłowy
  • ropień zagardłowy
  • zapalenie ucha środkowego
  • zapalenie węzłów chłonnych szyjnych
  • zapalenie zatok przynosowych
  • zapalenie wyrostka sutkowatego
  • sepsa.
• Immunologiczne powikłania późne to:
  • kłębuszkowe zapalenie nerek
    • Postreptokokowe zapalenie nerek jest jednym z najczęstszych zapaleń nerek u dzieci.
  • gorączka reumatyczna
    • Gorączka reumatyczna z zapaleniem serca, stawów i pląsawicą występuje bardzo rzadko.
  • PANDAS (Pediatric Autoimmune Neuropsychiatric Disorders Associated with Streptococcal Infections). 
    • dziecięce autoimmunologiczne zaburzenie neuropsychiatryczne związane z zakażeniem paciorkowcowym.
• Po tonsilektomii/tonsilotomii:
  • krwawienie
  • nawracający ropień.
• Inwazyjne zakażenie GAS:
  • bakteriemia
  • zapalenie opon mózgowych
  • martwicze zapalenie powięzi.

Rokowanie

• W większości przypadków paciorkowcowe zakażenie gardła przebiega bez komplikacji i późnych powikłań.

Informacje dla pacjentów

Edukacja pacjenta

• Większość zapaleń gardła jest wywołana przez wirusy i nie wymaga antybiotykoterapii.
• Pacjenci powinni szukać pomocy medycznej, jeśli stan się pogarsza lub leczenie objawowe jest nieskuteczne.

Materiały edukacyjne dla pacjentów

• Ból gardła wywołany paciorkowcami
• Zakażenie paciorkowcem grupy A
• Możliwe późne powikłania po zapalenia migdałków
• Antybiotykoterapia

Ilustracje