Czym jest zgorzelinowe odmiedniczkowe zapalenie nerek?

Nerka

Zgorzelinowe zapalenie odmiedniczkowe nerek to rzadka, ale bardzo poważna infekcja, która stanowi realne zagrożenie dla życia pacjenta. Choroba ta jest spowodowana przez bakterie, które wytwarzają gazy i atakują tkanki nerki oraz przyległe struktury. Jest to powikłanie, które często występuje w kontekście infekcji dróg moczowych i może prowadzić do groźnych konsekwencji zdrowotnych.
Typowo zgorzelinowe zapalenie odmiedniczkowe nerek dotyka jednej nerki, ale zdarza się, że może objąć obie. Interesujący jest fakt, że aż 95% pacjentów cierpiących na tę chorobę ma również nieprawidłowo leczoną cukrzycę, co może być istotnym czynnikiem predysponującym do rozwoju infekcji. Ponadto, zauważono, że zgorzelinowe zapalenie odmiedniczkowe nerek występuje częściej u kobiet niż u mężczyzn, co może wynikać z różnic anatomicznych i hormonalnych.
Niestety, śmiertelność związana z zgorzelinowym zapaleniem odmiedniczkowym nerek jest wysoka i wynosi około 50%.

Przyczyna

W procesie rozwoju zgorzelinowego zapalenia nerek często kluczową rolę odgrywają bakterie jelitowe, szczególnie Escherichia coli. Te mikroorganizmy przeprowadzają procesy metaboliczne, które prowadzą do powstawania gazów w tkankach nerek oraz w otaczających je strukturach. W zależności od ilości gazu, który jest obecny, choroba może przechodzić przez różne etapy rozwoju, z różnymi objawami i powikłaniami.
Mimo intensywnych badań, przyczyny powstawania zgorzelinowego zapalenia nerek nadal nie są w pełni poznane. W większości przypadków uważa się, że jest to zaawansowana forma odmiedniczkowego zapalenia nerek, co oznacza, że proces zapalny jest bardziej zaawansowany, agresywny i prowadzi do poważnych uszkodzeń tkanek.

Oprócz chorób podstawowych, takich jak cukrzyca, które osłabiają odporność organizmu i zwiększają ryzyko zachorowania na zgorzelinowe zapalenie nerek, istnieje wiele innych czynników ryzyka. Na przykład, zaburzenia odpływu moczu, spowodowane obecnością kamieni nerkowych / w moczowodach mogą sprzyjać rozwojowi tej choroby. Dodatkowo, słabe ukrwienie tkanek nerek, czyli słaba perfuzja, również może być czynnikiem predysponującym do wystąpienia zgorzelinowego zapalenia nerek.

Objawy

Do typowych symptomów odmiedniczkowego zapalenia nerek należy wysoka gorączka, uczucie dreszczy, oraz silny ból w okolicy boku tułowia czy w okolicy pleców, który może być ostry i promieniować. Można również odczuwać nudności, które często towarzyszą wymiotom. Te nieprzyjemne dolegliwości mogą występować równolegle z innymi, charakterystycznymi dla infekcji dróg moczowych – te objawy dotykają zarówno kobiety, jak i mężczyzn. Do najbardziej rozpoznawalnych należy pieczenie lub ból podczas oddawania moczu (również u mężczyzn), częste i silne parcie na pęcherz, a także obecność krwi w moczu, co medycznie nazywane jest krwiomoczem.
W szczególnie poważnych przypadkach, kiedy dochodzi do zgorzelinowego odmiedniczkowego zapalenia nerek, pacjent może doświadczać objawów sepsy , czyli zakażenia krwi, które jest stanem zagrażającym życiu i wymaga natychmiastowej interwencji medycznej. Osoby dotknięte tą formą choroby mogą być wyjątkowo senni, mogą mieć problem z utrzymaniem czujności lub przejawiać inne zaburzenia świadomości.
Różnica między łagodnym a ciężkim odmiedniczkowym zapaleniem nerek może nie być od razu oczywista. Często, aby dokładnie zdiagnozować i ocenić stan choroby, konieczne są szczegółowe badania. W Polsce do standardowych metod diagnostycznych używanych do wykrywania problemów z nerkami należą badania krwi i moczu, które oceniają funkcję nerek, a także obrazowe metody diagnostyczne, takie jak USG (ultrasonografia), tomografia komputerowa czy rezonans magnetyczny, które pozwalają na ocenę struktury narządów wewnętrznych.

Diagnostyka

Diagnostyka odmiedniczkowego zapalenia nerek jest procesem, który zwykle odbywa się w warunkach szpitalnych, zwłaszcza kiedy stan zdrowia pacjenta jest poważny i wymaga szczególnej opieki. Początkowa ocena medyczna może wskazywać na możliwość ostrego, zaawansowanego stadium zapalenia nerek. Dlatego też, w przypadku pacjentów w ciężkim stanie, personel medyczny priorytetowo kontroluje podstawowe funkcje życiowe, takie jak krążenie i oddychanie. W sytuacji krytycznej podjęte zostają kroki mające na celu szybką stabilizację stanu chorego.
Po ustabilizowaniu pacjenta, lekarze przystępują do dokładniejszej oceny jego stanu zdrowia. Rozpoczynają od zidentyfikowania czynników ryzyka, które mogły przyczynić się do rozwoju odmiedniczkowego zapalenia nerek. Następnie przeprowadzane jest szczegółowe badanie fizykalne, podczas którego lekarz ocenia obecność gorączki oraz bada tułów pacjenta w poszukiwaniu bólu w okolicy nerek, który może nasilić się podczas delikatnego opukiwania w odpowiednim miejscu.
Oprócz badania fizykalnego, konieczne jest pobranie próbek krwi do analizy laboratoryjnej. W tych próbkach poszukiwane są nieprawidłowości, takie jak podwyższony poziom cukru we krwi, co wskazywałoby na hiperglikemię, a także zaburzenia równowagi kwasowo-zasadowej organizmu. Ponadto, niska liczba płytek krwi, znana jako trombocytopenia oraz inne zmiany w parametrach krwi mogą sygnalizować ostrą niewydolność nerek, która wymaga natychmiastowej interwencji medycznej.

Kolejnym krokiem jest szczegółowe badanie moczu. Używane są do tego celu testy paskowe, które mogą szybko wykazać obecność białka, glukozy, krwinek czerwonych, czy też leukocytów. Ważnym elementem diagnozy jest również posiew moczu, który pozwala na wykrycie konkretnych patogenów, a tym samym umożliwia dobranie najbardziej skutecznej antybiotykoterapii. 
Badanie ultrasonograficzne nerek i pęcherza moczowego jest kluczowym narzędziem diagnostycznym, które pozwala na ocenę struktury narządów wewnętrznych, wykrycie zastoju moczu w nerkach, obecności moczu w pęcherzu po mikcji, a także innych potencjalnych nieprawidłowości, które mogą prowadzić do komplikacji w przebiegu choroby.

Jeżeli sytuacja kliniczna tego wymaga, lekarze mogą zlecić bardziej zaawansowane badania, takie jak tomografia komputerowa nerek i dróg moczowych. Jest to obrazowanie przekrojowe, które może ujawnić obecność gazów w tkankach nerkowych, wykazać obszary martwicy, a także zidentyfikować przyczyny utrudnienia odpływu moczu, co może być ważne dla dalszego planowania leczenia.
W niektórych przypadkach, gdy jest to uzasadnione, stosuje się scyntygrafię nerek. Jest to specjalistyczne badanie obrazowe, które za pomocą radioaktywnych izotopów pozwala ocenić funkcjonowanie nerek, ich przepływ krwi oraz wydalanie substancji kontrastowych. To badanie może dostarczyć cennych informacji na temat stanu nerek i pomóc w dokładniejszym określeniu stanu pacjenta.

Leczenie

W zależności od stanu pacjenta oraz obecności czynników ryzyka powikłań, pierwszeństwo mają działania mające na celu ustabilizowanie pracy serca i krążenia. Zazwyczaj konieczny jest intensywny nadzór medyczny oraz kontrola równowagi płynów, soli, kwasów, zasad oraz poziomu glukozy we krwi. Istotne jest również szybkie zastosowanie antybiotykoterapii dożylnie oraz leczenie ewentualnych powikłań, takich jak sepsa (posocznica) lub ostra niewydolność nerek. Wszelkie czynniki wywołujące, np. problemy z oddawaniem moczu związane z obecnością kamienia, powinny być leczone najlepiej jak to możliwe. W razie konieczności może być konieczne odprowadzenie nagromadzonego gazu lub płynu na zewnątrz za pomocą drenażu.

W przypadku wielu pacjentów obserwuje się ciężki przebieg choroby, co może skutkować koniecznością rozważenia natychmiastowej operacji usunięcia chorej nerki (nefrektomia). Należy pamiętać, że w przypadku powikłań po zabiegu konieczne może być dalsze leczenie, monitorowanie stanu pacjenta oraz zapewnienie odpowiedniej opieki rehabilitacyjnej. W przypadku możliwych komplikacji, takich jak infekcje lub krwotoki, konieczne jest natychmiastowe interweniowanie i podjęcie odpowiednich środków zaradczych.

Rokowania

Im bardziej zaawansowane stadium choroby, czyli rozprzestrzenianie się nagromadzeń gazów, tym gorsze rokowania. Dodatkowo, istotną rolę odgrywa również zakres powikłań. W przypadku zaawansowanych przypadków choroby, prognozy mogą być bardziej niepomyślne. W takich sytuacjach konieczne jest szybkie i skuteczne działanie, aby zminimalizować ryzyko powikłań oraz poprawić rokowania pacjenta.

Dodatkowe informacje

• Cukrzyca typu 2
• Powikłania cukrzycy
• Cukrzyca typu 2, wysokie stężenie glukozy we krwi (hiperglikemia)
• Kamienie w drogach moczowych / kamienie nerkowe
• Zgorzelinowe odmiedniczkowe zapalenie nerek – informacje dla lekarzy
• Odmiedniczkowe zapalenie nerek – informacje dla lekarzy

Autorzy

• Marleen Mayer, lekarz, Mannheim
• Aleksandra Kucharska-Janik, lekarz rezydent, Oddział Okulistyczny, Międzyleski Szpital Specjalistyczny w Warszawie (edytor)