MEDIBAS
  2. Tematy kliniczne
  3. Neurologia
  4. Informacje dla pacjentów
  5. Inne choroby
  6. Zespół niespokojnych nóg

Zespół niespokojnych nóg

Osoby z tym schorzeniem cierpią na epizody dręczącego, nieodpartego pragnienia poruszania podudziami. Towarzyszy temu dyskomfort czuciowy w nogach, który może ulec poprawie poprzez ruch.
Last published: 04.01.2024  |  Last revised: 11.03.2024  |  Last updated: 11.03.2024
:    : 
: 365
  • Choroba Willisa-Ekboma
  • RLS
  • Niespokojne nogi
  • Nocna potrzeba ruchu
  • Bolesne odczucia w nogach
  • Niedobór żelaza
  • Ćwiczenia rozciągające dolne partie nóg

Co to jest zespół niespokojnych nóg?

Definicja


Zespół niespokojnych nóg (RLS), znany także jako choroba Willisa-Ekboma, to zaburzenie neurologiczne, które charakteryzuje się uporczywą, nieodpartą chęcią poruszania nogami, rzadziej także rękami. Objawy występują głównie w spoczynku, a ich intensywność wzrasta w godzinach wieczornych i nocnych. Ruchy ciała, takie jak chodzenie lub rozciąganie nóg, przynoszą ulgę i poprawiają samopoczucie. Zespół ten często prowadzi do trudności z zasypianiem oraz zaburzeń jakości snu, związanych z występowaniem okresowych ruchów nóg podczas snu (PLMS).

Objawy


Zespół niespokojnych nóg objawia się głównie nieprzyjemnymi odczuciami w nogach w stanie spoczynku, które zmniejszają się lub ustępują po wykonaniu ruchu. Do najczęstszych objawów należą:

  • Natrętna chęć poruszania nogami – uczucie niepokoju w kończynach, które zmusza do ich poruszania, szczególnie w spoczynku.
  • Bóle i drętwienie – osoby cierpiące na RLS opisują uczucie pieczenia, mrowienia lub swędzenia w nogach.
  • Nasilenie objawów w nocy – objawy są silniejsze wieczorem i w nocy, mogą zakłócać sen.
  • Poprawa po ruchu – poruszanie nogami lub wykonywanie innych czynności fizycznych (np. chodzenie, rozciąganie) łagodzi dolegliwości.
  • Okresowe ruchy kończyn w czasie snu (PLMS) – rytmiczne, stereotypowe ruchy nóg (np. prostowanie palców stóp, zginanie kolan) występujące co 20–30 sekund, powodujące wybudzanie się i przerywanie snu.

Diagnostyka różnicowa


Istnieje kilka innych schorzeń, które mogą wywoływać objawy przypominające zespół niespokojnych nóg, w tym:

  • Polineuropatia – ból niezależny od ruchu i pozycji.
  • Nocne skurcze łydek – ból w nocy, ale bez zależności od spoczynku.
  • Okluzyjna choroba tętnic obwodowych (PAD) – ból podczas ruchu.
  • Niewydolność żylna – ból zależny od pozycji ciała.
  • Fibromialgia – przewlekły ból mięśniowy i stawowy.
  • Zaburzenia ruchowe związane z lekami – np. leki przeciwdepresyjne, neuroleptyki.

Przyczyny


Przyczyny zespołu niespokojnych nóg nie są do końca poznane, ale uważa się, że może on wynikać z zaburzeń w różnych procesach metabolicznych organizmu. Do głównych przyczyn zalicza się:

  • Zaburzenia metabolizmu żelaza – niedobór żelaza w organizmie może prowadzić do RLS.
  • Nieprawidłowości w funkcjonowaniu dopaminy – brak odpowiedniej produkcji dopaminy, która wpływa na kontrolę ruchu, jest jednym z czynników ryzyka.
  • Zaburzenia systemu opioidowego – niektóre badania sugerują, że system opioidowy może mieć wpływ na pojawianie się objawów.
  • Zaburzenia dopływu tlenu do tkanek – niewystarczający dopływ tlenu do kończyn dolnych może być czynnikiem wyzwalającym objawy.

RLS może mieć charakter pierwotny (idiopatyczny), kiedy nie ma określonej choroby podstawowej, oraz wtórny, związany z innymi stanami zdrowotnymi, takimi jak:

  • Niedobór żelaza i niewydolność nerek.
  • Ciąża – szczególnie w III trymestrze.
  • Polineuropatia – uszkodzenie nerwów obwodowych.
  • Choroby przewlekłe, takie jak reumatoidalne zapalenie stawów, celiakia, czy choroby zapalne jelit (np. choroba Leśniowskiego-Crohna).
  • Zaburzenia neurologiczne, w tym zespół Parkinsona i stwardnienie rozsiane.
  • Czynniki środowiskowe – palenie, alkohol, kofeina, nadwaga oraz niektóre leki (np. trójcykliczne leki przeciwdepresyjne, neuroleptyki).

Częstość występowania


Zespół niespokojnych nóg występuje u około 5-10% populacji, częściej u kobiet niż mężczyzn (stosunek 2:1). Może pojawić się w każdym wieku, ale najczęściej występuje u osób w średnim wieku i starszych. W przypadku wystąpienia RLS przed 45. rokiem życia często ma charakter rodzinny. Ponadto, około 80% pacjentów z RLS doświadcza okresowych ruchów kończyn w czasie snu(PLMS).

Diagnostyka


Rozpoznanie zespołu niespokojnych nóg jest najczęściej stawiane na podstawie wywiadu lekarskiego i typowych objawów, takich jak natrętna chęć poruszania nogami w spoczynku oraz ich poprawa po ruchu. Aby potwierdzić diagnozę, stosuje się następujące kryteria diagnostyczne:

  • Natrętna chęć poruszania nogami (i/lub rękami), związana z uczuciem nieprzyjemnych dolegliwości.
  • Nasilenie objawów w spoczynku.
  • Poprawa objawów po ruchu.
  • Występowanie objawów głównie wieczorem lub w nocy.
  • Brak innych chorób podstawowych, które wyjaśniałyby dolegliwości.

Dodatkowe badania mogą obejmować analizę poziomu żelaza we krwi (ponieważ jego niedobór jest częstym czynnikiem), elektromiografię, oraz badania snu w laboratorium (aby ocenić częstotliwość ruchów nóg w czasie snu).

Leczenie


Leczenie zespołu niespokojnych nóg ma na celu przede wszystkim złagodzenie objawów, ponieważ nie ma obecnie metody, która prowadziłaby do całkowitego wyleczenia. Leczenie obejmuje zarówno środki ogólne, jak i farmakoterapię:

Środki ogólne:

  • Regularny tryb życia i aktywność fizyczna.
  • Wprowadzenie ćwiczeń rozciągających.
  • Unikanie alkoholu, kofeiny i nikotyny.
  • Masaże, gorące lub zimne kąpiele.
  • Dbanie o higienę snu i stosowanie rytuałów ułatwiających zasypianie.

Farmakoterapia

  • Leki dopaminergiczne, które poprawiają objawy u wielu pacjentów, podobnie jak w leczeniu choroby Parkinsona. Jednak ich stosowanie może wiązać się z ryzykiem działań niepożądanych, takich jak pogorszenie objawów.
  • Leki przeciwbólowe na bazie opioidów w niektórych przypadkach.
  • Suplementacja żelazem, szczególnie w przypadku niedoboru żelaza, co może znacznie złagodzić objawy.

W przypadku RLS w ciąży zwykle stosuje się środki ogólne i suplementację żelaza. Jeśli objawy są nasilone, możliwe jest stosowanie leków dopaminergicznych po konsultacji z ginekologiem.

Rokowanie


Zespół niespokojnych nóg jest przewlekłą chorobą, która często utrzymuje się przez całe życie. Objawy mogą nasilać się z wiekiem, prowadząc do poważnych zaburzeń snu i rytmu dobowego. W większości przypadków odpowiednia terapia farmakologiczna i zmiana stylu życia pozwalają na znaczną poprawę jakości życia pacjentów.

W ciąży objawy RLS zazwyczaj ustępują po porodzie, a u większości pacjentek dochodzi do poprawy w ciągu kilku miesięcy.

 

Dodatkowe informacje

Autorka

  • Susanna Allahwerde, specjalista medycyny rodzinnej, Berlin
  • Lek.Kalina van der Bend, recenzent

Link lists

Authors

Previous authors

Updates

Gallery

Snomed

Click to edit

References

Based on professional document Zespół niespokojnych nóg (RLS). References are shown below.

  1. Ohayon MM, O'Hara R, Vitiello MV. Epidemiology of restless legs syndrome: A synthesis of the literature. Sleep Med Rev 2011; 16: 283-95. PubMed
  2. Allen RP, Earley CJ. Defining the phenotype of the restless legs syndrome (RLS) using age-of-symptom-onset. Sleep Med 2000;1:11-9. PubMed
  3. Trenkwalder C, Hogl B, Winkelmann J. Recent advances in the diagnosis, genetics and treatment of restless legs syndrome. J Neurol 2009;256:539-53. www.ncbi.nlm.nih.gov
  4. Earley CJ, Connor JR, Beard JL, Malecki EA, Epstein DK, Allen RP. Abnormalities in CSF concentrations of ferritin and transferrin in restless legs syndrome. Neurology 2000; 54: 1698 - 700. PubMed
  5. Allen R, Picchietti D, Auerbach M, et al. Evidence-based and consensus clinical practice guidelines for the iron treatment of restless legs syndrome/Willis-Ekbom disease in adults and children: an IRLSSG task force report.. Sleep Med 2018; 41: 27-44. doi:10.1016/j.sleep.2017.11.1126 DOI
  6. Phillips B, Hening W, Britz P, et al. Prevalence and correlates of restless legs syndrome: results from the 2005 National Sleep Foundation Poll. Chest 2006; 129: 76-80. PubMed
  7. Trenkwalder C, Allen R, Högl B, et al. Restless legs syndrome associated with major diseases. Neurology 2016; 86: 1336 – 1343. doi:10.1212/WNL.0000000000002542 DOI
  8. Muntean M, Trenkwalder C, Bartl M. Restless legs syndrome during pregnancy: an overview. Somnologie 2021; 25: 288–293. doi:10.1007/s11818-021-00337-1 DOI
  9. Winkelman JW. Periodic limb movements in sleep - endophenotype for restless legs syndrome? N Engl J Med 2007; 357: 703-5. PubMed
  10. Allen R, Picchietti D, Garcia-Borreguero D, et al. Restless legs syndrome/Willis–Ekbom disease diagnostic criteria: updated International Restless Legs Syndrome Study Group (IRLSSG) consensus criteria – history, rationale, description, and significance. Sleep Medicine 2014; 15: 860-873. doi:10.1016/j.sleep.2014.03.025 DOI
  11. The International Restless Legs Syndrome Study Group. Validation of the International Restless Legs Syndrome Study Group rating scale for restless legs syndrome. Sleep Medicine 2003; 4: 121-132. doi:10.1016/S1389-9457(02)00258-7 DOI
  12. Garcia-Malo C, Miranda C, Romero Peralta S, et al. Iron Replacement Therapy in Restless Legs Syndrome. Curr Treat Options Neurol 2020; 22: 11. doi:10.1007/s11940-020-0617-7 DOI
  13. Trotti L, Becker L. Iron for the treatment of restless legs syndrome. Cochrane Database Sys Rev 2019; 1: CD007834. doi:10.1002/14651858.CD007834 DOI
  14. Montplaisir J, Denesle R, Petit D. Pramipexole in the treatment of restless legs syndrome: a follow-up study. Eur J Neurol 2000; 7 Suppl. 1: 27-31. www.ncbi.nlm.nih.gov
  15. Bogan RK, Fry JM, Schmidt MH, Carson SW, Ritchie SY, and the TREAT RLS US Study Group. Ropinirole in the treatment of patients with restless legs syndrome: A US-based randomized, double-blind, placebo-controlled clinical trial. Mayo Clin Proc 2006; 81:17-27. PubMed
  16. Trenkwalder C, Garcia-Borreguero D, Montagna P, Lainey E, de Weerd AW, Tidswell P, et al. Ropinirole in the treatment of restless legs syndrome: results from the TREAT RLS 1 study, a 12 week, randomised, placebo-controlled study in 10 European countries. J Neurol Neurosurg Psychiatry 2004; 75: 92-7. PubMed
  17. Scholz H, Trenkwalder C, Kohnen R, et al. Dopamine agonists for restless legs syndrome. Cochrane Database of Systematic Reviews 2011; DOI: 10.1002/14651858.CD006009.pub2. onlinelibrary.wiley.com
  18. Allen RP, Chen C, Garcia-Borreguero D, et al. Comparison of pregabalin with pramipexole for restless legs syndrome. N Engl J Med. 2014 Feb 13;370(7):621-31. PubMed
  19. Garcia-Borreguero D, Larrosa O, de la Llave Y, Verger K, Masramon X, Hernandez G . Treatment of restless legs syndrome with gabapentin . Neurology 2002; 59: 1573-9. PubMed
  20. Trenkwalder C, Benes H, Grote L, et al. Prolonged release oxycodone-naloxone for treatment of severe restless legs syndrome after failure of previous treatment: a double-blind, randomised, placebo-controlled trial with an open-label extension. Lancet Neurol. 2013 doi: 10.1016/S1474-4422(13)70239-4 DOI
  21. Li Y, Mirzaei F, O'Reilly EJ, et al. Prospective study of restless legs syndrome and risk of depression in women. Am J Epidemiol 2012; 176: 279-88. PubMed