Co to jest zespół niespokojnych nóg?
Definicja
Zespół ten nazywany jest również RLS, niespokojnymi nogami lub chorobą Willisa-Ekboma. Osoby z tym schorzeniem cierpią na epizody dręczącej, nieodpartej chęci poruszania podudziami (rzadziej także rękami). Objawy występują tylko w spoczynku i poprawiają się przy ruchu. Objawy są najsilniejsze wieczorem lub w nocy.
Objawy
Zespół niespokojnych nóg (RLS), znany także jako choroba Willisa-Ekboma, to zaburzenie neurologiczne, które charakteryzuje się natrętnuporczywą, nieodpartą chęcią poruszania nogami, rzadziej także rękami. Objawy występują głównie w spoczynku, a ich intensywność wzrasta w godzinach wieczornych i nocnych. Ruchy ciała, takie jak chodzenie lub rozciąganie nóg, przynoszą ulgę i poprawiają samopoczucie. Zespół ten często prowadzi do trudności z zasypianiem oraz zaburzeń jakości snu, związanych z występowaniem okresowych ruchów nóg podczas snu (PLMS).
Objawy
Zespół niespokojnych nóg objawia się igłównie nieprzyjemnymi odczuciami w nogach w stanie spoczynku, które zmniejszają się lub ustępują po wykonaniu ruchu. Do najczęstszych objawów należą:
- Natrętna chęć poruszania nogami – uczucie niepokoju w kończynach, które zmusza do ich poruszania, szczególnie w spoczynku.
- Bóle
Objawyidominujdrętwienie – osoby cierpiące na RLS opisują uczucie pieczenia, mrowienia lub swędzenia w nogach. - Nasilenie objawów w nocy – objawy są silniejsze wieczorem i w nocy, mogą zakłócać sen.
- Poprawa po ruchu – poruszanie nogami lub wykonywanie innych czynności fizycznych (np.
Ruchchodzenie,prowadzirozciąganie)do szybkiego złagodzenia objawów.Z powodu wyżej wymienionychagodzi dolegliwościwystępują problemy z zasypianiem i ciągłością snu.Sen może być zaburzony również przez okresowe ruchy nóg w jego trakcie. - Okresowe ruchy kończyn
podczasw czasie snu (PLMS)=–Periodicrytmiczne,LimbstereotypoweMovementruchyinnógSleep(np. prostowanie palców stóp, zginanie kolan) występująu większości pacjentów ok. 80%. Ruchy są krótkie, stereotypowe i powtarzane. Rytmiczne prostowanie dużego palca u nogi i stawu skokowego z ugięciem kolana albo biodra lub bez. Ruchy występują okresowo mniej więcejce co 20–30 sekund,ipowodującetrwają do 1 sekundy. PLMS może prowadzić do wybudzaniawybudzanie sięlubiuniemożliwiać osiągnięcie głębszych etapówprzerywanie snu.PLMS może być
Diagnostyka również związany z nocnymi wzrostami ciśnienia tętniczego i zwiększoną zmiennością rytmu serca.nicowa
Objawy
Istnieje ogkilka innych schorzeń, któlnere mogą bywywoływać nasiloneobjawy przezprzypominające kofeinęzespół niespokojnych nóg, alkoholw i nikotynę.tym:
Możliwe inne choroby o podobnych objawach
- Polineuropatia
B– bóljestniezależny od ruchu i pozycji.
- Nocne skurcze łydek – ból w nocy, ale bez zależności od spoczynku.
- Okluzyjna choroba tętnic obwodowych
B– bólwystępuje przypodczas ruchu.
- Niewydolność żylna
(przewlekła–niewydolność żylna)Bból zależyny od pozycji.
Chorobyortopedyczno-neurologiczneFibromialgiaLekopochodne zaburzenia ruchu
Przyczyny
Przyczyny nie są jeszcze dostatecznie wyjaśnione. Omawiane są różne zakciałócenia procesów metabolicznych, np. żelaza, hormonu dopaminy czy systemu opioidowego organizmu. Jako możliwą przyczynę podejrzewa się również brak dopływu tlenu do tkanek.
Generalnie rozróżnia się RLS pierwotny (idiopatyczny) i wtórny.
Pierwotny RLS
Nie stwierdzono choroby podstawoweja.IstniejeFibromialgiapredyspozycja–genetyczna,przewlekłyokołobólpołowa pacjentów z pierwotnym RLS ma dodatni wywiad rodzinny.
Wtórny RLS
Prawdopodobnie istnieje związek zniedoborem żelaza, niewydolnomięścią nerekniowy iciążą (zwłaszcza w III trymestrze)stawowy.InneZaburzeniaschorzenia i czynnikiruchowe związane zRLS:polineuropatianiedobórlekamiwitamin–(witamina B12/ kwas foliowy)reumatoidalne zapalenie stawówceliakiaprzewlekłe zapalne choroby jelit (choroba Leśniowskiego-Crohnaorazwrzodziejące zapalenie jelita grubego)wysokie ciśnienie krwi,choroby układu krążeniamigrenazespół Parkinsonowskistwardnienie rozsianedepresjaizaburzenia lękowepalenie, alkohol, kofeinanadwagaokreślone leki: leki przeciwhistaminowe,np. leki przeciwdepresyjne(trójcykliczne i czterocykliczne) oraz niektóre leki na inne choroby psychiczne (neuroleptyki),kofeina i różne inne substancje czynneneuroleptyki.
Przyczyny
Częstość występowania
Choroba może wystąpić w każdym wieku, nawet w wieku dziecięcym (1%). Prawdopodobieństwo wystąpienia wzrasta jednak wraz z wiekiem.Prawdopodobieństwo wystąpienia
Przyczyny zespołu niespokojnych nóg nie są do końca poznane, ale uważa się, że może on wynikać z zaburzeń wciąguróżnych procesach metabolicznych organizmu. Do głównych przyczyn zalicza się:- Zaburzenia metabolizmu ż
yciaelazawynosi–okołoniedobór5–10%żelaza w organizmie może prowadzić do RLS. SchorzenieNieprawidłowościczw funkcjonowaniu dopaminy – brak odpowiedniej produkcji dopaminy, która wpływa na kontrolęściejdotyczyruchu,kobietjestnijednym z czynników ryzyka.- Zaburzenia systemu opioidowego – niektóre badania sugerują, że
msystem opioidowy może mieć wpływ na pojawianie się objawów. - Zaburzenia dopływu tlenu do tkanek – niewystarczający dopływ tlenu do kończyn dolnych moż
czyzne być czynnikiem wyzwalającym objawy.
RLS może mieć charakter pierwotny (
2idiopatyczny), kiedy nie ma określonej choroby podstawowej, oraz wtórny, związany z innymi stanami zdrowotnymi, takimi jak:1- Niedobór żelaza i niewydolność nerek.
- Ciąża – szczególnie w III trymestrze.
- Polineuropatia – uszkodzenie nerwów obwodowych.
- Choroby przewlekłe, takie jak reumatoidalne zapalenie stawów, celiakia, czy choroby zapalne jelit (np. choroba Leśniowskiego-Crohna).
PrzypadkiZaburzenia neurologiczne, w tym zespół Parkinsona i stwardnienie rozsiane.- Czynniki środowiskowe – palenie, alkohol, kofeina, nadwaga oraz niektóre leki (np. trójcykliczne leki przeciwdepresyjne, neuroleptyki).
Częstość wystę
pujące przed 45 rokiem życia często mają charakter rodzinny. Wśród krewnych I stopnia zesppowania
Zespół niespokojnych nóg występuje3udookoło45-10%razypopulacji, częściej u kobiet niż mężczyzn (stosunek 2:1). Może pojawić się wnormalnejkażdympopulacjiwieku, ale najczęściej występuje u osób w średnim wieku i starszych.- Zaburzenia metabolizmu ż
Badania dodatkoweDiagnostyka
Badanie fizykalne
Rozpoznanie stawianezespołu niespokojnych nóg jest najczęściej stawiane na podstawie wywiadu lekarskiego i typowych objawów opisywanych przez osoby chore. Chorzy są poddawani dokładnemu badaniu fizycznemu w celu wykrycia ewentualnych objawów choroby podstawowej, takiejtakich jak np. choroba nerwów polineuropatia. Jeśli istnieje jakiekolwiek podejrzenie, następują dodatkowe badania, na przykład na aktywność mięśni lub prędkość przewodzenia nerwów.
Jeśli jednak podejrzewa się RLS, nie ma dodatkowych badań, które mogłyby potwierdzić lub obalić diagnozę. Istnieją jednak kryteria diagnostyczne:
Kryteria diagnostyczne International Restless Legs Syndrome Study Group (IRLSSG)
- natrętna chęć poruszania nogami w spoczynku oraz ich poprawa po ruchu. Aby potwierdzić diagnozę, stosuje się następujące kryteria diagnostyczne:
- Natrętna chęć poruszania nogami (
rzadzieji/lub rękami),często (nie zawsze)związana zzaburzeniamiuczuciemczucianieprzyjemnych dolegliwości. początekNasileniealbo pogorszenieobjawów wlub przy braku aktywności (leżenie lub siedzenie).poprawaPoprawapoprzezobjawówruchypotakie jak chodzenie lub rozciąganie, przynajmniej na czas trwania aktywnościruchu.wystWystępowanie/nasilenietylkoobjawów głównie wieczorem/lub w nocy.brakBrakinnejinnychchorobychoróbpodstawowejpodstawowych,jako jedynegoktóre wyjaśnienianiałyby dolegliwości.
KryteriaDodatkowe
wspierajbadania mogąceokresoweruchyobejmować analizę poziomu żelaza we krwi (ponieważ jego niedobór jest częstym czynnikiem), elektromiografię, oraz badania snu w laboratorium (aby ocenić częstotliwość ruchów nógpodczasw czasie snu(PLMS)reakcja na leki zawierające dopaminę („dopaminergiczne").stosunkowo niewielka senność w ciągu dnia w stosunku do skróconego czasu snudodatni wywiad rodzinny.
Dalsze działaniaNależy zbadać krew, zwłaszcza zawartość żelaza w organizmie, ponieważ RLS często towarzyszyniedobór żelaza. Jeśli badanie wykaże niedobór żelaza, suplementy żelaza i odpowiedniadieta bogata w żelazomogą doprowadzić do złagodzenia objawów.Dla dokładniejszej oceny jakości snu przydatne mogą być badania w laboratorium snu.Lekarze mogą również sprawdzić, czy u danej osoby działają niektóre leki na RLS: Jeśli objawy się poprawią, rozpoznanie RLS jest prawdopodobne.Leczenie
Celem
Leczenieleczeniazespołujestniespokojnychwięcnóg ma na celu przede wszystkim złagodzenie objawów.,Obecnieponieważ nie maleczeniaobecnie metody, którera prowadziłaby do całkowitego wyleczenia.To,Leczenieczyobejmujeleczeniezarównojestśrodkikonieczne, zależy od tegoogólne, jakdużeidolegliwości ma chory z powodu objawów.farmakoterapię:Środki ogólne:
dbanie o dobry senregularnyRegularny tryb życia- i aktywność fizyczna.
- Wprowadzenie ć
wiczeniawiczeń rozciągającecych. masażeUnikanie alkoholu, kofeiny i nikotyny.- Masaże, gorące lub zimne kąpiele.
unikanieDbaniealkoholu,okofeinyhigienę snu inikotynystosowanie rytuałów ułatwiających zasypianie.
Farmakoterapia
Ważne jest ustalenie, czy występują inne przyczyny (takie jakniedobór żelaza) i w razie potrzeby je leczyć. Można zmienić leczenie wyżej wymienionymi lekami, które mogą powodować te dolegliwości — ale tylko w porozumieniu z lekarzem prowadzącym!- Leki dopaminergiczne, które
stosuje się również w leczeniuchoroby Parkinsona. Jednak te dwie choroby nie majpoprawiająze sobą nic wspólnego. Leki dopaminergiczne prowadzą do złagodzenia objawówobjawy u wielu pacjentów, podobnie jak w leczeniu choroby Parkinsona.NieJednaksich stosowanie może wiązaćonesięjednakzwolne odryzykiem działań niepożądanych,utakichniektórychjakpacjentpogorszenie objawówobjawy mogą się nawet nasilić.Dlatego należy krytycznie przeanalizować wraz z lekarzami prowadzącymi, czy konieczne jest leczenie farmakologiczne. - Leki przeciwbólowe na bazie opioidów
.CiążaJeśli RLS występujewczasieniektórychciąprzypadkach. - Suplementacja ż
yelazem,należy podjąć środki ogszczególne ilnie w przypadkusubstytuować żelazo. Jeśli objawy są nasilone,po konsultacji z ginekologiemco można przepisać leki dopaminergiczne. Po urodzeniu dziecka objawy zwykle się poprawiają.Co możesz zrobić sam?W przypadku wystąpienia dolegliwości pomocny jest ruch.Regularny tryb życia.Regularny odpowiedni sen, ewentualnie przyjęcie pewnych rytuałów, które pomogą lepiej zasnąć (higiena snu).Ćwiczenia relaksacyjne.Masażei ćwiczenia rozciągające mogą równieżznacznie złagodzić objawy.Dla niektórych chorych pomocne są ciepłe lub chłodne kąpiele.Należy unikać alkoholu, kofeiny itytoniu.
RokowanieWystępują duże różnice w przebiegu. Zespół niespokojnych nóg jest zazwyczaj przewlekłą chorobą trwającą całe życie. Objawy czasami nasilają się z wiekiem. Problemy z zasypianiem są powszechne i mogą prowadzić do zaburzeń rytmu dobowego oraz innych dolegliwości.W większości przypadków odpowiednim leczeniem można znacząco złagodzić dolegliwości.W przypadku RLS w ciąży
70%zwykle stosuje się środki ogólne i suplementację żelaza. Jeśli objawy są nasilone, możliwe jest stosowanie leków dopaminergicznych po konsultacji z ginekologiem.Rokowanie
Zespół niespokojnych nóg jest przewlekłą chorobą, która często utrzymuje się przez całe życie. Objawy mogą nasilać się z wiekiem, prowadząc do poważnych zaburzeń snu i rytmu dobowego. W większości przypadków odpowiednia terapia farmakologiczna i zmiana stylu życia pozwalają na znaczną poprawę jakości życia pacjentów.W ciąży objawy RLS zazwyczaj ustępują po porodzie, a u większości pacjentek dochodzi do
świadczazmniejszenia objawówpoprawy w ciągupierwszychkilku miesięcypo porodzie.
Dodatkowe informacje
- Niedokrwistość z
- Dobre wskazówki dla lepszego snu
- Palenie szkodzi zdrowiu
- Dlaczego należy rzucić palenie i
- Zespół niespokojnych nóg (RLS) — informacje dla personelu medycznego
Autorka
- Susanna Allahwerde, specjalista medycyny rodzinnej, Berlin
- Lek.Kalina van der Bend, recenzent
Istnieją skuteczne leki przeciw chorobie, tzw.Jako alternatywę dla różnych leków dopaminergicznych pacjenci mogą przyjmować leki, które są również stosowane w leczeniu napadów drgawkowych. Możliwą opcją są również leki - Natrętna chęć poruszania nogami (