Czym są ostre bóle brzucha u dzieci?

• Jest to silny ból w okolicy brzucha o nagłym początku. 
• Ostre bóle brzucha u dzieci są powszechne. Ból nie zawsze musi pochodzić z przyczyn brzusznych. Zwłaszcza dzieci w wieku od 1 do 5 lat nie potrafią precyzyjnie zlokalizować bólu, który pochodzi z innych narządów i wskazują na ból brzucha.
• Większość epizodów ostrego bólu brzucha jest nieszkodliwa i mija samoistnie. Rzadko jednak może istnieć zagrażająca życiu przyczyna bólu brzucha, która uzasadnia hospitalizację.

Ocena objawów w zależności od wieku dziecka

• Dzieci poniżej 1 roku życia
  • W tej grupie wiekowej najważniejsze objawy bólów brzucha to uporczywy lub głośny płacz oraz przykurczanie nóżek.
• Małe dzieci: około 1–5 lat
  • Bóle brzucha to bardzo niespecyficzny objaw, który może również wskazywać na chorobę lub zakażenie innego narządu.
• Starsze dzieci: powyżej 5 lat
  • Dolegliwości są podobne do objawów u dorosłych.
  • Bóle brzucha z przyczyn psychicznych występują często w wieku szkolnym.

Co może być przyczyną?

Możliwe do wyleczenia przyczyny

• Zaparcie 
  • Ostre zaparcie może wskazywać na inną chorobę.
  • Przewlekłe zaparcie może prowadzić do ostrych bólów brzucha.
  • W przypadku zaparcia, stolec staje się twardy i zbity. Podczas wypróżnień dochodzi do bólu lub dyskomfortu, a czas pomiędzy wypróżnieniami jest dłuższy.
• Zakażenie dróg moczowych
  • Niewyjaśniona gorączka może wskazywać na zakażenie dróg moczowych.
  • Dochodzi do bólu, ucisku na pęcherz, pieczenia podczas oddawania moczu i częstszego oddawania moczu.

• Kolka niemowlęca
  • Kolka występuje często u niemowląt.
  • Występuje u 5–20% niemowląt w pierwszych 3 miesiącach życia.
  • Przyczyna nie została wyjaśniona.
  • Dzieci dotknięte chorobą płaczą wielokrotnie i długo.
  • Niemowlę jest poza tym zdrowe, normalnie przybiera na wadze.
• Zakażenie żołądkowo-jelitowe
  • Jest jedną z najczęstszych przyczyn bólu brzucha u dzieci.
  • Dolegliwości w większości przypadków wywoływane są przez wirusy. Jednak odpowiedzialne mogą być również bakterie.
  • Występuje rozlany lub kolkowy ból brzucha, który może ulec zmianie, nudności, wymioty, biegunka i gorączka. 
• Zespół jelita drażliwego
  • Choroba zaczyna się zwykle w okresie dojrzewania. 
  • Występują nawracające zaburzenia trawienne w postaci zmian częstości oddawania stolca, bólów podbrzusza i wzdęć. Po oddaniu stolca i gazów najczęściej następuje chwilowe złagodzenie objawów.
• Nietolerancja laktozy lub fruktozy
  • Nietolerancja laktozy występuje często u starszych dzieci i nastolatków, w zależności od kraju pochodzenia.
  • Objawia się bólami brzucha, wzdęciami i przewlekłą biegunką.
  • Ból brzucha u dziecka może być również spowodowany nadmiernym spożywaniem soków owocowych i witaminowych. 5% populacji ma tak zwany zespół złego wchłaniania fruktozy. Dlatego zwiększenie spożycia owoców i soków owocowych może prowadzić do biegunki i bólów brzucha.
• Bóle menstruacyjne
  • Dziewczęta w okresie dojrzewania i młode kobiety często cierpią na nawracające bóle brzucha w związku z miesiączką.
  • Bóle menstruacyjne zaczynają się zwykle 6–12 miesięcy po pierwszym krwawieniu miesiączkowym (menarche).
• Zatrucie pokarmowe
  • Spożycie skażonych potraw lub napojów.
  • Typowe objawy to nudności, wymioty, bóle brzucha, biegunka, bóle głowy, a czasami gorączka.
• Czynnościowy ból brzucha
  • Bóle brzucha bez przyczyny organicznej są często przewlekłe lub nawracające, ale może też wystąpić ostry ból brzucha.
  • Często występują dodatkowe objawy takie jak nudności czy bladość skóry.
  • Dziecko reaguje bólem brzucha na stres, napięcie, strach itp.
  • Bóle zazwyczaj mijają samoistnie.

Poważne choroby

• Przewlekłe nieswoiste zapalenia jelit
  • Te choroby rzadko występują u dzieci. Pojawiają się najczęściej u nastolatków i młodych dorosłych.
  • Wrzodziejące zapalenie jelita grubego często objawia się krwawą biegunką.
  • Choroba Leśniowskiego-Crohna charakteryzuje się bólami, biegunką i małymi ropniami wokół odbytu.
  • Celiakia: dolegliwości bólowe pojawiają się po spożyciu produktów zawierających gluten.

Nagłe przypadki/ konieczność przyjęcia do kliniki

• Zapalenie wyrostka robaczkowego
  • Jest to stan zapalny wyrostka robaczkowego.
  • Zapalenie najczęściej występuje w wieku 10–30 lat.
  • Rozlane bóle często zaczynają się wokół pępka lub w górnej części brzucha, a następnie w ciągu kilku godzin przesuwają się na prawą dolną część brzucha.
  • Dodatkowo mogą wystąpić utrata apetytu, nudności i wymioty.
  • Gorączka powyżej 38,0°C jest możliwa.
• Powiększenie węzłów chłonnych w okolicy brzucha (zapalenie węzłów chłonnych krezki)
  • Choroba powoduje podobne objawy jak zapalenie wyrostka robaczkowego z bólami w prawym podbrzuszu.
  • Jest powodowana przez zapalne, obrzęknięte i tkliwe węzły chłonne w okolicy jamy brzusznej.
  • Często dochodzi do jednoczesnej infekcji górnych dróg oddechowych.
  • Ponieważ dolegliwości są trudne do odróżnienia od zapalenia wyrostka robaczkowego, diagnoza stawiana jest zwykle dopiero podczas appendektomii.
• Przepuklina uwięźnięta
  • W okolicy pachwiny pojawia się opuchlizna, której nie da się odprowadzić z powrotem. Części trzewi brzusznych przemieszcza się na zewnątrz i umiejscawia się pod skórą.
  • W przypadku ostrego uwięźnięcia występują bardzo silne bóle.
• Wgłobienie lub skręt jelit
  • Chodzi o nagły przypadek. Silne bóle brzucha i wymioty żółcią są sygnałami ostrzegawczymi. Brzuch może być bardzo wzdęty.
  • W przeciwieństwie do kolki, niemowlę zwykle nieustannie płacze, a jego stan ogólny jest znacznie gorszy. 
  • Dzieci często występuje bladość i mogą oddawać krwawe, śluzowate stolce.
• Ostre zakażenie jamy brzusznej
  • Infekcja wewnętrznych narządów płciowych występuje najczęściej u aktywnych seksualnie młodych kobiet.
  • Zaczyna się często stopniowo i przebiega z bólami i tkliwością w okolicy podbrzusza, zwiększoną ilością wydzieliny, zaburzeniami miesiączkowania i gorączką.
• Uraz jamy brzusznej
  • W przypadku urazów w obrębie jamy brzusznej (w wyniku upadków, wypadków itp.) może dochodzić do wylewów krwawych i urazów narządów jamy brzusznej.
• Skręt jądra
  • Skręt jądra to obrót jądra wokół własnej osi.
  • Pojawiają się nagłe silne bóle w okolicy pachwiny lub w podbrzuszu. Dotknięte chorobą jądro jest zaczerwienione i obrzęknięte.
• Zapalenie uchyłka Meckela
• Uchyłek Meckela to uchyłek jelita cienkiego, który może zostać zajęty przez stan zapalny.
• Choroba występuje zwykle u dzieci poniżej 2. roku życia i często nie powoduje żadnych objawów.
• Możliwe objawy to krwawienie z przewodu pokarmowego, bóle brzucha i nudności.

Kiedy należy zasięgnąć porady lekarskiej?

• Należy zwrócić się po pomoc lekarską w przypadku wystąpienia ostrych, silnych bólów brzucha, a zwłaszcza w przypadku następujących objawów ostrzegawczych:
• uporczywy ból w prawej górnej lub dolnej części jamy brzusznej
• długotrwały ból utrzymujący się ponad 12 godzin
• utrzymujące się wymioty, wymiotowanie żółcią
• dolegliwości wystpujące w nocy
• krwawe wymioty lub krew w stolcu
• niezamierzona utrata masy ciała
• spowolnione wzrastanie
• gorączka o nieznanej przyczynie
• zapalenie stawów

Badania dodatkowe

Badanie lekarskie

• Lekarka lub lekarz przeprowadzi kompleksowe badanie fizykalne dziecka.
• Wykonuje się badanie palpacyjne i osłuchiwanie brzucha.

Badania dodatkowe

• W zależności od objawów i wyników badań, warto wykonać również inne badania.
• Mogą być potrzebne próbki krwi, stolca i badania moczu.
• Badanie ultrasonograficzne dostarcza więcej informacji.
• W razie potrzeby przeprowadza się badanie ginekologiczne.
• W przypadku niejasnej przyczyny, można wykonać tomografię komputerową lub badanie rentgenowskie.

Hospitalizacja

• Jeśli lekarz podejrzewa ostrą chorobę wymagającą hospitalizacji, dziecko zostanie od razu przyjęte do szpitala.
• Można wykonać też dalsze badania.

Co możesz zrobić sam?

• Ostre, silne bóle brzucha wymagają zwykle badania lekarskiego.
• W przypadku bólów wynikających ze znanej przyczyny (np. choroby podstawowej) , należy stosować się do podanych wcześniej wskazówek.
• W przypadku łagodnych bólów brzucha można poczekać i obserwować ich dalszy przebieg. Zwykle bóle brzucha u dzieci przechodzą samoistnie.

Dodatkowe informacje

• Ostry ból brzucha u dzieci – informacje dla personelu lekarskiego

Autorzy

• Magda Łabęcka, lekarz, Kraków (recenzent)
• Martina Bujard, dziennikarka naukowa, Wiesbaden
• Natalie Anasiewicz, lekarka, Fryburg Bryzgowijski