Regional content

Content

Informacje ogólne

Definicja

Epizod maniakalny^1-2

• Podwyższony, ekspansywny lub drażliwy nastrój trwający co najmniej 7 dni, który jest nieadekwatny do sytuacji i dlatego zostaje zauważony.
• Występują co najmniej 3 z poniższych cech (co najmniej 4, jeśli nastrój jest tylko drażliwy) i powodują one poważne zaburzenia w codziennym życiu:
  • znacznie podwyższony poziom pobudzenia
  • Może szybko przerodzić się w agresywne pobudzenie.
  • wzmożenie napędu
  • potrzeba mówienia
  • gonitwa myśli
  • osłabione hamulce społeczne
  • zmniejszone zapotrzebowanie na sen
  • nadmierna pewność siebie
  • rozproszenie uwagi
  • zachowania ryzykowne
  • zwiększone libido

Epizod maniakalny z objawami psychotycznymi

• Oprócz objawów opisanych powyżej:
  • urojenia, głównie wielkościowe
  • lub omamy, najczęściej głosy przemawiające bezpośrednio do pacjenta
• Pobudzenie, znaczna aktywność fizyczna i gonitwa myśli mogą przybrać tak skrajny wymiar, że pacjent staje się niezdolny do normalnej komunikacji.

Epizod hipomanii

• Łagodna postać manii
• Lekko podwyższony nastrój, utrzymujący się przez co najmniej 4 dni
• Zwiększenie motywacji i aktywności
• Wyraźne nadzwyczaj dobre samopoczucie, poczucie sprawności fizycznej i psychicznej
  • zwiększona towarzyskość
  • gadatliwość
  • nadmierna poufałość
• Zwiększone libido
• Zmniejszone zapotrzebowanie na sen
• Nasilenie objawów jest na tyle umiarkowane, że nie prowadzą one do porzucenia pracy ani odrzucenia społecznego.
• Zamiast częstej euforycznej towarzyskości może też dominować drażliwość, zachowania przepełnione zarozumiałością i brakiem kultury.
• Ewentualnie deficyt koncentracji i uwagi
• osłabiona zdolność do zajęcia się pracą, odprężenia i odpoczynku
• nie przeszkadza to w interesowaniu się zupełnie nowymi przedsięwzięciami i aktywnościami czy nadmiernym wydawaniu pieniędzy.

Zaburzenie afektywne dwubiegunowe a mania jednobiegunowa

• Zaburzenia afektywne dwubiegunowe objawiają się w postaci epizodów afektywnych depresyjnych, maniakalnych, hipomaniakalnych lub mieszanych, przeplatanych fazami bezobjawowymi.
• O zaburzeniu dwubiegunowym mówimy, gdy występują co najmniej 2 epizody afektywne, z których co najmniej jeden jest hipomaniakalny, maniakalny lub mieszany.
• Epizody maniakalne zwykle występują jako element zaburzenia dwubiegunowego typu I, tj. naprzemiennie z epizodami depresyjnymi i tylko rzadko jednobiegunowego, tj. tylko mania lub tylko z łagodnymi objawami depresyjnymi.
• Więcej informacji w artykule Zaburzenia afektywne dwubiegunowe.

Częstość występowania

• W reprezentatywnej próbie populacji osób w wieku od 14 do 24 lat z lat 90. XX wieku 10-letnia skumulowana zapadalność na epizody maniakalne wynosiła 2,9%, a epizodów hipomanii 4,0%³.
• Współczynnik chorobowości zaburzeń afektywnych dwubiegunowych typu I i II w ciągu całego życia szacuje się łącznie na ok. 1%.
  • całe spektrum zaburzeń dwubiegunowych, w tym łagodniejsze formy: ok. 5 %⁴
• Zaburzenia dwubiegunowe nieco częściej dotyczą mężczyzn niż kobiet⁴.
  • Odsetek mężczyzn jest ponadto nieco wyższy w przypadku jednobiegunowych epizodów maniakalnych niż w przypadku zaburzeń afektywnych dwubiegunowych typu I⁵.
• Jednobiegunowe zaburzenia maniakalne i zaburzenia maniakalne z łagodnymi objawami depresyjnymi rzadziej niż zaburzenia dwubiegunowe typu I łączą się z⁵:
  • uogólnionymi zaburzeniami lękowymi
  • lękiem napadowym
  • bulimią lub zaburzeniami z napadami objadania się
  • zażywaniem narkotyków
  • tendencjami samobójczymi
• Współwystępowanie z zaburzeniami afektywnymi dwubiegunowymi

Rozważania diagnostyczne

• Stabilizacja w ramach epizodu maniakalnego czy hipomaniakalnego?
• Odróżnienie od stanów tylko pozornie maniakalnych, spowodowanych przez narkotyki, choroby fizyczne lub leki.

Przyczyna konsultacji

• Pacjenci mogą się zgłaszać do lekarza w przypadku ponownego wystąpienia objawów znanych z przeszłości. Często wizyta u lekarza jest inicjowana przez osoby z otoczenia chorego.
• Z reguły dotyczy to również pierwszego wystąpienia epizodu maniakalnego.
• Niektóre osoby pojawiają się w gabinecie z powodu bezsenności.

Niebezpieczne stany, których można uniknąć

• Epizod maniakalny niekoniecznie jest łatwy do rozpoznania.
• Objawy mogą być również wywołane przez narkotyki, leki lub choroby somatyczne.

ICD-10

• F30 Epizod maniakalny
  • F30.0 Hipomania
  • F30.1 Mania bez objawów psychotycznych
  • F30.2 Mania z objawami psychotycznymi
  • F30.8 Inne epizody maniakalne
  • F30.9 Epizod maniakalny, nieokreślony
• F31 Zaburzenia afektywne dwubiegunowe

Diagnostyka różnicowa

Hipomania

• Przez okres co najmniej 4 dni nastrój jest podwyższony lub drażliwy w stopniu, który w sposób wyraźny nie jest dla danej osoby normalny.
• Występują co najmniej 3 z poniższych objawów i powodują one upośledzenie funkcjonowania w życiu codziennym:
  1. zwiększona aktywność lub niepokój fizyczny
  2. zwiększona rozmowność
  3. rozproszenie uwagi lub problemy z koncentracją
  4. zmniejszone zapotrzebowanie na sen
  5. zwiększone libido
  6. nadmierne zakupy albo zachowania lekkomyślne lub nieodpowiedzialne innego rodzaju
  7. zwiększona towarzyskość lub zbyt poufałe zachowania
• Epizod nie spełnia kryteriów epizodu maniakalnego lub depresji, cyklotymii lub jadłowstrętu psychicznego.
• Kryterium wykluczające: epizod nie jest spowodowany ani używaniem substancji psychoaktywnych (F10–19), ani chorobą organiczno-psychiczną (F00–09).

Mania bez objawów psychotycznych

• Zob. artykuł Zaburzenie afektywne dwubiegunowe.
• Nastrój jest przeważnie podwyższony, ekspansywny lub drażliwy w stopniu, który dla danej osoby wyraźnie nie jest normalny. Taka zmiana nastroju musi być dominująca i utrzymywać się przez co najmniej tydzień (chyba że konieczna jest hospitalizacja).
• Występują co najmniej 3 z poniższych objawów (4, jeśli nastrój jest jedynie drażliwy) i prowadzą one do poważnego upośledzenia funkcjonowania w życiu codziennym:
  1. zwiększona aktywność lub niepokój ruchowy
  2. zwiększona rozmowność (słowotok)
  3. gonitwa myśli lub subiektywne poczucie natłoku myśli
  4. utrata zwykłych zahamowań społecznych skutkująca nieodpowiednim zachowaniem
  5. zmniejszone zapotrzebowanie na sen
  6. zawyżone poczucie własnej wartości lub mania wielkości
  7. rozproszenie uwagi lub ciągłe zmiany aktywności lub planów
  8. lekkomyślne zachowania bez rozpoznania zagrożeń, jakie za sobą niosą, np. szastanie pieniędzmi, inwestycje przynoszące straty, nieostrożna jazda.
  9. zwiększone libido lub nietaktowne zachowania seksualne
• Brak omamów lub urojeń, ale mogą wystąpić zaburzenia percepcji, np. :
• subiektywna nadwrażliwość słuchowa
• postrzeganie kolorów jako szczególnie jaskrawych
• Kryterium wykluczające: epizod nie jest spowodowany ani używaniem substancji psychoaktywnych (F10–19), ani chorobą organiczno-psychiczną (F00–09).

Mania z objawami psychotycznymi

• Zob. artykuł Zaburzenie afektywne dwubiegunowe.
• Objawy manii (zob. wyżej)
• Dodatkowo występują urojenia (głównie mania wielkości) lub omamy (głównie głosy przemawiające wprost do pacjenta). Z reguły objawy psychotyczne treścią odpowiadają podwyższonemu nastrojowi.
• Pobudzenie, znaczna aktywność fizyczna i gonitwa myśli mogą przybrać tak skrajny wymiar, że pacjent staje się niezdolny do normalnej komunikacji.

Epizod mieszany

• Epizod może się charakteryzować albo połączeniem objawów hipomanii, manii i depresji, albo gwałtownymi (w ciągu kilku godzin) zmianami tych objawów.
• Objawy depresyjne i maniakalne/hipomaniakalne muszą występować w równym stopniu przez większość czasu na przestrzeni co najmniej 2 tygodni.

Cyklotymia

• W okresie co najmniej 2 lat musi występować niestabilny nastrój z wieloma epizodami depresji i hipomanii, które mogą, ale nie muszą być przerywane fazami normalnego nastroju.
• Brak objawów depresji lub hipomanii w okresie tych 2 lat może być tak znaczący lub stały, że nie są spełnione kryteria epizodu maniakalnego ani umiarkowanego lub ciężkiego epizodu depresyjnego. Jednak epizody maniakalne lub depresyjne mogą wystąpić przed lub po tym okresie niestabilnego nastroju.
• Co najmniej 3 z poniższych objawów muszą występować przynajmniej w niektórych epizodach depresyjnych:
  1.  awolicja lub zmniejszona aktywność
  2.  bezsenność
  3.  obniżona samoocena lub poczucie niskiej wartości
  4.  problemy z koncentracją
  5.  wycofanie społeczne
  6.  utrata zainteresowania lub przyjemności z seksu lub innych czynności niosących przyjemność
  7.  małomówność
  8.  pesymistyczne spojrzenie w przyszłość lub obawy o przyszłość
• Co najmniej 3 z poniższych objawów muszą występować przynajmniej w niektórych epizodach podwyższonego nastroju:
  1.  zwiększona energia lub aktywność
  2.  zmniejszone zapotrzebowanie na sen
  3.  zawyżona pewność siebie
  4.  wyostrzone lub nadzwyczaj kreatywne myślenie
  5.  zwiększona towarzyskość
  6.  zwiększona gadatliwość i wyostrzone poczucie humoru
  7.  zwiększone zainteresowanie i zaangażowanie w aktywność seksualną i inne czynności niosące przyjemność
  8.  przesadny optymizm lub przecenianie dawnych osiągnięć

Schizofrenia

• Zob. artykuł Schizofrenia.
• Dla zaburzeń schizofrenicznych typowe są elementarne, charakterystyczne zaburzenia myślenia i percepcji, a także nieadekwatne lub spłycone afekty.
• Jasność myślenia i zdolności intelektualne zwykle nie są upośledzone, chociaż z czasem mogą pojawić się pewne deficyty poznawcze.
• Najważniejsze objawy to:
  • Urojenie odsłonięcia, nasyłania, wykradania lub rozpowszechniania myśli, mania prześladowcza lub poczucie, że jest się kontrolowanym przez innych.
  • postrzeganie urojeniowe i nadmierna potrzeba kontroli
  • omamy (głównie głosy komentujące lub mówiące o pacjencie w trzeciej osobie, ale także inne zaburzenia myśli)
  • brak normalnych funkcji (objawy negatywne)
• Przebieg zaburzeń schizofrenicznych może być stale epizodyczny z narastającymi lub stabilnymi deficytami lub też może wystąpić jeden lub więcej epizodów z pełną lub niepełną remisją.
• Rozpoznania schizofrenii nie powinno się stawiać, jeśli występują wyraźne objawy depresyjne lub maniakalne, chyba że objawy schizofrenii poprzedzały zaburzenie afektywne.
• Podobnie, rozpoznania schizofrenii nie stawia się w przypadku jednoznacznej choroby mózgu, w warunkach zatrucia lub zespołu odstawiennego.

Majaczenie

• Zob. artykuł Majaczenie.
• Ciężkie zaburzenie świadomości z objawami psychotycznymi, zwykle w połączeniu z omamami wzrokowymi
• Spowodowane przez zaburzenia somatyczne, leki lub narkotyki.
• Może przypominać manię, ale jest bardziej zmienne i wiąże się z wyższym stopniem splątania.

Majaczenie po odstawieniu alkoholu (delirium tremens)

• Majaczenie po odstawieniu alkoholu
• Zaburzenie psychotyczne o nagłym początku i zmiennym obrazie klinicznym, które może charakteryzować się splątaniem, upośledzeniem funkcji poznawczych, omamami oraz amnezją następową i wsteczną.
• Intensywne drżenie, nudności i wymioty, stany lękowe, drażliwość, bezsenność
• Podwyższone tętno i ciśnienie tętnicze, rozszerzone źrenice, pocenie się
• Utrzymuje się średnio przez tydzień.

Ostre odurzenie (ostra intoksykacja)

• Zwłaszcza w przypadku spożywania amfetaminy i innych substancji psychotropowych, takich jak kokaina, ecstasy (MDMA) lub alkohol
• Często przypomina manię.

Leki

• Objawy przypominające manię lub hipomanię mogą zostać wywołane między innymi przez następujące leki:
  • preparaty hormonalne (np. glikokortykosteroidy, ACTH, hormony tarczycy, hormony płciowe)
  • leki stosowane w chorobie Parkinsona (np. L-dopa, bromokryptyna)
  • środki pobudzające (np. amfetamina)
  • dekstrometorfan
  • amantadynę
  • leki hipotensyjne (np. inhibitory konwertazy angiotensyny)
  • leki przeciwgruźlicze
  • leki przeciwdrgawkowe (np. gabapentynę)
  • inhibitory gyrazy
  • cytostatyki
  • leki przeciwdepresyjne

Choroby somatyczne

• Choroby mózgu, np. :
  • padaczka
  • zapalenia mózgu (np. kiła układu nerwowego)
  • demielinizacja z uszkodzeniami istoty białej mózgu (np. przy stwardnieniu rozsianym, AIDS)
  • zaburzenia mózgowo-naczyniowe
  • otępienie czołowo-skroniowe (choroba Picka)
• Zaburzenia endokrynologiczne
  • choroby tarczycy
  • choroby kory nadnerczy (hiperkortyzolemia)
  • guz przysadki mózgowej

Wywiad lekarski

Informacje ogólne

• Podczas wywiadu należy uwzględnić następujące okoliczności:
• Człowiek w stanie maniakalnym jest często bardzo pobudzony, więc normalna rozmowa może być trudna.
• Niektórzy chorzy są bardzo drażliwi lub agresywni.
• Ze względu na częsty brak wiedzy o chorobie niezbędne jest zebranie dokładnego wywiadu od osób trzecich, w razie potrzeby uzupełnionego wystandaryzowanymi procedurami oceny zewnętrznej.
• W fazie hipomanii chory w trakcie rozmowy może niemal w ogóle nie ujawniać nieprawidłowości. Również wtedy zebranie zewnętrznego wywiadu jest szczególnie ważne.
• Należy zwrócić uwagę na choroby współistniejące:
  • Mogą dominować objawy towarzyszące,, takie jak lęk, ataki paniki, fobia społeczna lub hipochondria.

Ważne pytania

Objawy manii/hipomanii, np. :

• Wzmożony napęd?
• Natłok myśli?
• Zmniejszone zapotrzebowanie na sen?
• Wyjątkowo dobry nastrój?

Dotychczasowy przebieg objawów

• Stopień nasilenia objawów — obecnie i na początku epizodu?
• Epizody maniakalne, hipomaniakalne lub depresyjne w przeszłości?
  • Przemawiają za obecnie występującym epizodem maniakalnym w kontekście zaburzenia afektywnego dwubiegunowego.
  • W razie potrzeby należy wdrożyć terapię, która wcześniej przyniosła pożądany efekt.
• Szczególnie liczne dolegliwości? Nadmierne i szybkie kojarzenie (gonitwa myśli)?
  • Przemawiają za manią/hipomanią.
• Szybko zmieniający się stan, obniżona zdolność orientacji?
  • Przemawiają za majaczeniem.

Wywiad rodzinny

• Zaburzenia afektywne czy schizoafektywne?

Tendencje samobójcze

• Próba samobójcza w przeszłości?
• Obecne zamiary lub fantazje samobójcze?

Zażywanie narkotyków?

• Uwaga! Majaczenie lub ostre odurzenie może przypominać epizod maniakalny.
• Niektórzy pacjenci zażywają narkotyki, aby przytłumić manię.

Wyjątkowy stres psychiczny?

• Problemy społeczne lub zawodowe (potencjalnie związane z manią/hipomanią)?

Wywiad dotyczący przyjmowania leków

• Podwyższony nastrój może być również spowodowany przyjmowaniem leków.

Choroba fizyczna lub uraz?

• Choroba fizyczna wpływająca na czynności mózgu?
• Wcześniejsze urazy głowy, obecne lub wcześniejsze zaburzenia ośrodkowego układu nerwowego, takie jak padaczka?

Objawy urojeniowe? Omamy?

• Zaburzenie z objawami psychotycznymi

Zachowania bezrefleksyjne/nieadekwatne do sytuacji?

• Często wymaga szybkiej interwencji i, w razie potrzeby, hospitalizacji.

Zaburzenia snu?

• Objaw nieswoisty, który może wystąpić we wszystkich rozpoznaniach różnicowych. Leczenie powinno również obejmować unormowanie rytmu snu.

Badanie przedmiotowe

Badanie lekarskie

• Badanie lekarskie, w tym badanie neurologiczne w celu wykluczenia przyczyn somatycznych

Zdolność orientacji

• W odniesieniu do miejsca, czasu i własnej osoby
• W razie potrzeby można oprzeć się na Krótkiej skali oceny stanu psychicznego (MMSE).
• Obniżona lub zmienna zdolność orientacji może wskazywać na chorobę fizyczną lub zażywanie narkotyków.

Urojenia i/lub omamy

• Zob. artykuł Urojenia i Omamy.
• Oznacza zaburzenie z cechami psychotycznymi. Pacjent często wymaga ochrony przed samookaleczeniem poprzez hospitalizację i leczenie farmakologiczne.

Nieadekwatne zachowanie podczas badania

• Pacjent prawdopodobnie zachowuje się nieodpowiednio również w innych sytuacjach.
• Należy chronić chorego przed kompromitowaniem się w kontekście społecznym.

Badania uzupełniające

W praktyce lekarza rodzinnego

Badania laboratoryjne

• Badania służą wykluczeniu przyczyny organicznej:
  • morfologia krwi, Hb, CRP, witamina B12, ferrytyna, kwas foliowy, GPT (ALAT), kreatynina, glukoza, cholesterol, TSH, FT4, elektrolity (Na, K, Ca), badanie ogólne moczu
  • test przesiewowy na obecność narkotyków lub leków (niedostępny w POZ)
• W zależności od planowanej terapii, ewentualnie dodatkowo:
  • profil wątrobowy (np. w warunkach przyjmowania karbamazepiny lub walproinianu)
  • mocznik (np. w warunkach przyjmowania karbamazepiny)
  • prolaktyna (np. w warunkach przyjmowania neuroleptyków) - niedostępne w POZ
  • badanie stężenia leków - niedostępne w POZ
    
    • lit
    • karbamazepina: co 6 miesięcy
    • walproinian: w przypadku nieskuteczności, nieprzestrzegania zaleceń lub intoksykacji

EKG

• U pacjentów powyżej 40. roku życia
• Badania przesiewowe pod kątem leczenia, np. litem lub neuroleptykami

Wystandaryzowane testy

• Kwestionariusze mogą być wykorzystywane jako wsparcie dla procesu diagnostycznego. Narzędzia przesiewowe mogą być stosowane u osób z podwyższonym ryzykiem rozwoju zaburzenia afektywnego dwubiegunowego, np. :
  • Kwestionariusz zaburzeń nastroju (MDQ, Mood Disorder Questionnaire)
  • Lista kontrolna hipomanii (HCL-32, Hypomania Checklist)
  • Skala diagnostyczna spektrum choroby afektywnej dwubiegunowej (BSDS, Bipolar Spectrum Diagnostic Scale)
• Diagnostyka klasyfikacyjna, odpowiednie są np. :
• Złożony międzynarodowy wywiad diagnostyczny (CIDI lub DIA-X)
• Międzynarodowe diagnostyczne listy kontrolne dla ICD-10 (IDCL, International Diagnostic Checklists for ICD-10)
• Harmonogram oceny klinicznej w neuropsychiatrii (SCAN, Schedule for Clinical Assessment in Neuropsychiatry)
• Diagnostyka wymiarowa
  • Powinna być zawsze przeprowadzana wielokanałowo, tj. wykorzystywać różne narzędzia oceny samodzielnej i oceny zewnętrznej.
  • samodzielna ocena manii
    • Skala samooceny manii Altmana (ASRM, Altman Self-Rating Scale)
    • Internal State Scale (ISS)
  • Ocena zewnętrzna manii
    • Skala oceny manii Younga (YMRS, Young Mania Rating Scale)

Diagnostyka specjalistyczna — diagnostyka organiczna mózgu

• Aby wykluczyć lub zweryfikować organiczną przyczynę objawów maniakalnych lub hipomaniakalnych, np. guz mózgu lub stwardnienie rozsiane:
  • diagnostyka obrazowa (RM lub cTK) — i/lub —
  • EEG — i/lub —
  • diagnostyka neuropsychologiczna — i/lub —
  • oznaczenie parametrów neuroendokrynologicznych

Środki i zalecenia

Wskazania do skierowania do specjalisty

• Osoby, u których podejrzewa się manię lub hipomanię, powinny zostać skierowane do specjalisty z dziedziny psychiatrii i psychoterapii w celu potwierdzenia rozpoznania.
• Opieka ambulatoryjna głównie w zakresie psychiatrii i psychoterapii
• Specjaliści medycyny psychosomatycznej i psychoterapii, lekarze innych specjalności z dodatkowym tytułem w dziedzinie psychoterapii, a także psychoterapeuci będący psychologami odgrywają ważną rolę w psychoterapii osób z manią lub hipomanią.
• W wielu regionach podstawowa opieka nad osobami z manią i hipomanią nie może się obejść bez lekarzy pierwszego kontaktu: zwłaszcza na obszarach wiejskich ambulatoryjna opieka psychiatryczna jest często tak rozproszona, że stała opieka nad osobami dotkniętymi z chorobą psychiatryczną nie jest możliwa ze względu na brak możliwości lub dostępności. W wielu miejscach skutecznym rozwiązaniem okazała się współpraca lekarzy rodzinnych z psychiatrami.

Lista kontrolna przy skierowaniu

Wskazania do hospitalizacji

• Leczenie w oddziale zamkniętym, oddziale dziennym czy ambulatoryjne? Istotne czynniki:
  • Poważne zagrożenie dla siebie lub innych?
  • stopień nasilenia i zakres objawów
  • środowisko społeczne pacjenta
• Przyjęcie do szpitala lub na oddział psychiatryczny powinno nastąpić, gdy
  • Pacjent zagraża sobie lub innym.
  • Objawy i wynikające z nich zachowania pogarszają się do tego stopnia, że leczenie ambulatoryjne uznaje się za niewystarczające.
  • Okoliczności życiowe bardzo mocno utrudniają powodzenie terapii.
• Pacjentki w ciąży powinny być pod stałą opieką.

Przymusowe leczenie?

• Zwykle wymaga umieszczenia w ośrodku zamkniętym. Warunki umieszczenia chorego w szpitalu wbrew jego woli również regulują szczegółowe przepisy.
• Więcej szczegółowych informacji można znaleźć w artykule Ostre zagrożenie dla siebie i innych.

Zalecenia

• Jak najmniej bodźców w otoczeniu
• W razie potrzeby środki wspomagające sen (zob. artykuł Bezsenność).
• Leczenie ostrych epizodów maniakalnych w zależności od fazy (więcej szczegółów w artykule Zaburzenia afektywne dwubiegunowe)
  • Leki o udowodnionej skuteczności w leczeniu ostrej manii:
    • lit
    • leki przeciwdrgawkowe (karbamazepina poza wskazaniami rejestracyjnymi lub ewentualnie walproinian)
    • neuroleptyki
    • benzodiazepiny (stosowane tylko przez ograniczony czas ze względu na ryzyko uzależnienia)
  • Psychoterapia
    • Może być stosowana w przypadku łagodnych manii i hipomanii, np. terapia poznawczo-behawioralna, psychoedukacja i terapia skoncentrowana na rodzinie.
    • W ciężkich fazach maniakalnych psychoterapia w wąskim znaczeniu jest w zasadzie niewykonalna. Najważniejszym działaniem psychoterapeutycznym jest wtedy często utrzymanie i stabilizacja relacji terapeutycznej.
  • Terapia elektrowstrząsami?
    • Wchodzi w grę tylko w przypadku ciężkich, opornych na leczenie epizodów maniakalnych.
    • Tylko po dokładnym poinformowaniu pacjenta o spodziewanych korzyściach, ryzyku powikłań i działaniach niepożądanych (więcej informacji w artykule Zaburzenie afektywne dwubiegunowe).
• Ewentualne nadużywanie alkoholu lub zażywanie narkotyków musi zostać przerwane, w razie potrzeby w ramach specjalistycznego leczenia odwykowego.
• Należy sprawdzić, czy członkowie rodziny lub przyjaciele mogą w razie potrzeby powstrzymać pacjenta przed pochopnymi działaniami.

Informacje dla pacjentów

Edukacja pacjenta

• Aby pamiętał o ochronie siebie przed nierozważnymi działaniami i w razie potrzeby skorzystał ze wsparcia członków rodziny i przyjaciół.
• Aby podczas epizodu nie podejmował żadnych finansowych lub innych ważnych decyzji.
• Aby zadbał o wystarczająco długi i regularny sen (bardzo ważne!)
• Aby regularnie przyjmował przepisane leki. Nawet jeśli będą one powodować senność w ciągu dnia, będzie to lepsze niż tkwienie w epizodzie hipomanii lub manii z powodu bezsenności.

Materiały edukacyjne dla pacjentów

• Podwyższony nastrój i mania
• Zaburzenie dwubiegunowe