Regional content

Content

Informacje ogólne

Definicja

• Lęk, strach i napięcie są normalną reakcją na rzeczywiste lub oczekiwane zagrożenie i niebezpieczeństwo
• Psychologiczna reakcja strachu uruchamia współczulny układ nerwowy i w rezultacie może powodować kołatanie serca, zwiększoną potliwości, uderzenia gorąca, dreszcze.
• W przypadku zaburzeń lękowych próg reakcji lękowych jest obniżony, a ich intensywność zwiększona.

Częstość występowania

• Lęk jest jednym z najczęściej spotykanych objawów psychicznych zgłaszanych w praktyce lekarza rodzinnego.
• Współczynnik chorobowości wszystkich zaburzeń lękowych w okresie 12 miesięcy to ok. 15% populacji
• Pierwszym miejscem, do którego udaje się pacjent z zaburzeniami lękowymi, jest często gabinet lekarza rodzinnego.
• Mniej więcej jedna na pięć osób w pewnym momencie swojego życia cierpi na zaburzenia lękowe i dotyczy to obu płci w równym stopniu.
• Zaburzenia lękowe najczęściej spotykane w praktyce lekarza rodzinnego to uogólnione zaburzenie lękowe, lęk napadowy i fobie.

Rozważania diagnostyczne

• W przypadku pacjentów z objawami lękowymi głównym celem diagnostyki w praktyce lekarza rodzinnego jest jak najwcześniejsze rozpoznanie zaburzeń lękowych oraz innych towarzyszących zaburzeń psychicznych, tak aby móc zmotywować pacjenta do podjęcia specjalistycznego leczenia.
• Zaburzenia lękowe należą do kategorii F według ICD-10, czyli do zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania.
  • Postawienie takiego rozpoznania może powodować negatywne konsekwencje, na przykład w życiu zawodowym lub przy zawieraniu polisy ubezpieczeniowej.
  • W indywidualnych przypadkach można rozważyć kodowanie rozpoznania jako R lub Z.
    • R00–R99: Objawy i nieprawidłowe wyniki badań klinicznych i laboratoryjnych niesklasyfikowane gdzie indziej
    • Z00–Z99: Czynniki wpływające na stan zdrowia i kontakt ze służbą zdrowia
    • Z55–65: Osoby z potencjalnym zagrożeniem zdrowia związanym z warunkami społeczno-ekonomicznymi i psychospołecznymi
  • Tylko rozpoznanie F otwiera dostęp do kompleksowej opieki.
• Zaburzenia lękowe nie są często rozpoznawane w ramach podstawowej opieki zdrowotnej, ponieważ pacjenci zwykle nie zgłaszają lęku a przede wszystkim dolegliwości fizyczne związane z poszczególnymi narządami
• Lęk i przygnębienie to normalne reakcje psychologiczne na konkretne wydarzenia i sytuacje.
  • W sytuacji zagrożenia lub niebezpieczeństwa strach jest normalną, właściwą reakcją. W takich sytuacjach strach może uratować życie, sprawia, że człowiek unika dalszych niebezpieczeństw.
• Zaburzenia lękowe mają niewiele wspólnego z naturalnym strachem przed rzeczywistym niebezpieczeństwem i zagrożeniem
  • Np. wiele osób boi się (niegroźnych) pająków i potrafi zapanować nad tym strachem, inni jednak w takiej niegroźnej sytuacji doświadczają wzmożonych reakcji lękowych, łącznie z niezdolnością do działania.
• Reakcja lękowa prowadzi do aktywacji współczulnego układu nerwowego, a tym samym do zwiększonej aktywności autonomicznego układu nerwowego.
  • Wzrost tętna, osłabienie krążenia obwodowego, kołatanie serca, zimne stopy i dłonie
  • Wzrost napięcia mięśniowego
  • W przypadku ostrych stanów lękowych duszność (hiperwentylacja) lub rzadziej omdlenia (częsta reakcja na lęk przed krwią).

Przyczyna konsultacji

• Pacjenci przeważnie zgłaszają się do lekarza rodzinnego głównie z powodu nieswoistych, somatycznych objawów jak, np. :
  • zawroty głowy, trudności w oddychaniu, pocenie się, bóle, zaburzenia snu, napięcie, obniżony nastrój

Ważne jednostki chorobowe, które należy wykluczyć (nie wolno przeoczyć)

• Ostre zaburzenie serca (dławica piersiowa, zawał serca)
• Nadczynność tarczycy
• Atak astmy
• Inne zob. w sekcji Diagnostyka różnicowa.

ICD-10

• F40. Zaburzenia lękowe w postaci fobii
  • F40.0 Agorafobia
  • F40.1 Fobie społeczne
  • F40.2 Specyficzne (izolowane) postacie fobii
  • F40.8 Inne zaburzenia lękowe w postaci fobii
  • F40.9 Fobie nieokreślone
• F41 Inne zaburzenia lękowe
  • F41.0 Zaburzenie lękowe z napadami lęku [lęk paniczny]
  • F41.1 Zaburzenia lękowe uogólnione
  • F41.2 Zaburzenia depresyjne i lękowe mieszane
  • F41.3 Inne mieszane zaburzenia lękowe
  • F41.8 Inne określone zaburzenia lękowe
  • F41.9 Zaburzenia lękowe, nieokreślone

Diagnostyka różnicowa

Zaburzenia lękowe

Zaburzenie lękowe uogólnione

• Uogólniony, uporczywy lęk, który nie ogranicza się do konkretnych sytuacji lub szczególnych okoliczności, lecz "wisi w powietrzu", martwienie się "na zapas", bycie w stanie ciągłej czujności, tak jakby coś złego miało się wydarzyć¹.
• Chorobowość w ciągu całego życia wynosi 3–5%. Dwukrotnie częściej dotyczy kobiet¹ . Jest to najczęściej spotykane zaburzenie lękowe w praktyce lekarza rodzinnego.
• Towarzyszące objawy somatyczne, np. :
  • utrzymujące się napięcie psychiczne, drżenie rąk, napięcie, pocenie się, zawroty głowy, kołatanie serca, senność, dolegliwości żołądkowo-jelitowe
• Pacjenci często wyrażają obawy, że oni sami lub ich bliscy mogą zachorować lub ulec wypadkowi. Przeważający nastrój pacjentów można podsumować następująco: „wszystko, co może pójść nie tak, pójdzie nie tak”.

Lęk napadowy

• Zasadniczą cechą są nawracające ciężkie napady lęku (paniki), które nie ograniczają się do konkretnej sytuacji lub szczególnych okoliczności, a zatem nie da się ich przewidzieć.
• Podobnie jak w przypadku innych zaburzeń lękowych, podstawowe objawy obejmują:
  • nagle pojawiające się kołatanie serca
  • ból w klatce piersiowej
  • uczucie duszności
  • zawroty głowy
  • poczucie wyobcowania (depersonalizację lub derealizację)
• Często wtórnie występuje również strach przed śmiercią, utratą kontroli lub popadnięciem w obłęd.
• W przypadku zaburzeń depresyjnych w czasie ataków paniki nie należy traktować lęku napadowego jako głównego rozpoznania, ponieważ jest on prawdopodobnie wtórną konsekwencją depresji. 

Zaburzenia fobiczne

• Należą do nich fobia społeczna, swoista fobia i agorafobia (np. strach przed tłumem i dużymi przestrzeniami).
• Grupa zaburzeń lękowych, w których strach występuje tylko lub głównie w określonych sytuacjach lub jest wywoływany przez określone obiekty, zwykle nieszkodliwe lub niegroźne.
• W rezultacie pacjent unika takich sytuacji w zetknięciu z nimi odczuwa duży lęk.
• Głowne objawy to kołatanie serca lub uczucie omdlenia. Często występuje również wtórny lęk przed utratą kontroli lub popadnięciem w obłęd.
• Już sama myśl o znalezieniu się w sytuacji, która wywołuje fobię, zwykle wyzwala lęk (tzw. lęk antycypacyjny).
• Żlagodzenie lęku poprzez unikanie sytuacji powodującej go.
• Zaburzenia fobiczne często współwystępują z depresją.

Zaburzenia pod postacią somatyczną

• Zob. artykuł Zaburzenia pod postacią somatyczną.
• Wg ICD-10 F45.— „powtarzające się występowanie objawów somatycznych z uporczywym domaganiem się badań lekarskich, pomimo negatywnych wyników takich badań i zapewnień lekarzy, że dolegliwości nie mają podstaw somatycznych. Jeżeli współistnieją jakieś choroby somatyczne, nie wyjaśniają one charakteru i nasilenia objawów ani też przygnębienia (distress) i obaw o własne zdrowie"²

Zaburzenie hipochondryczne (lęk przed chorobą)

• ICD-10 F45.2
• Procesy fizyczne są interpretowane jako potencjalne choroby.
  • Informacje, które potwierdzają podejrzenia, są postrzegane bardziej intensywnie, a te, które im zaprzeczają, są lekceważone.
• Występuje silny strach przed zachorowaniem na poważną chorobę.
• Wielu pacjentów często zmienia lekarzy, wertuje książki, obserwuje się w nadmiernym stopniu i spędza dużo czasu na poszukiwaniu informacji o chorobach w Internecie („cyberchondria” lub „zespół Google”).
• Zaburzenie to jest bardziej powszechne niż dotąd sądzono.
• Istnieją wyraźne punkty styczne z zaburzeniami obsesyjno-kompulsywnymi, lękiem napadowym i depresją.

Epizod depresyjny

• Może występować w kontekście zaburzenia depresyjnego jednobiegunowego lub zaburzenia afektywnego dwubiegunowego.
• Główne objawy łagodnych, umiarkowanych lub ciężkich epizodów depresyjnych to obniżony nastrój, utrata zainteresowań, brak radości, brak napędu i nasilona męczliwość.
• Typowe dodatkowe objawy to zaburzenia koncentracji, uwagi i zdolności myślenia.
• Mogą wystąpić również zaburzenia snu, zaburzenia apetytu (wzrost lub spadek).
• Niemal zawsze obniżona jest samoocena i poczucie wartości, nawet łagodne postaci często wiążą się z poczuciem winy i bezwartościowości.
• Obniżenie nastroju jest dość stałe i nie zmienia się pod wpływem okoliczności zewnętrznych. Mogą mu towarzyszyć objawy somatyczne, takie jak budzenie się wcześnie rano, a także poranne obniżenie nastroju i znacznie ograniczony popęd seksualny (utrata libido) lub objawy psychomotoryczne, takie jak niepokój lub spowolnienie, a także utrata masy ciała.
• W zależności od tego, ile objawów występuje i jak bardzo są one nasilone, epizod depresyjny można sklasyfikować jako łagodny, umiarkowany lub ciężki.

Zespół stresu pourazowego (PTSD)

• Zespół stresu pourazowego (post-traumatic stress disorder) występuje jako opóźniona lub wydłużona reakcja psychologiczna na skrajnie stresujące wydarzenie, sytuację wyjątkowego zagrożenia lub wydarzenie o rozmiarach katastrofy.
• Typowe objawy to:
  • ponowne przeżywanie traumy
  • drażliwość
  • koszmary senne
  • spłycenie afektu
  • apatia i obojętność
  • unikanie czynności i sytuacji, które mogą przypominać o traumie.
• Często występuje nadpobudliwość wegetatywna, która może przyjmować postać trwożliwości i bezsenności.
• Rozpoznanie PTSD można sformułować dopiero wtedy, gdy objawy trwają dłużej niż 4 tygodnie.
  • Objawy występujące zaraz po i do 4 tygodni po traumie, stopniowo słabnące, są normalne.
  • PTSD pojawia się z okresem utajenia do 4 tygodni po traumie.

Inne zaburzenia psychiczne

• Niemal wszystkie inne zaburzenia psychiczne również regularnie łączą się z dużym lękiem, np. :
  • zaburzenie obsesyjno-kompulsywne
  • osobowość chwiejna emocjonalnie (osobowość z pogranicza)
  • psychoza, (np. schizofrenia)

Choroby somatyczne

• Schorzenia układu oddechowego, np. :
  • astma oskrzelowa
  • POChP
• Zaburzenia sercowo-naczyniowe, np. :
  • choroba wieńcowa
  • zawał mieśnia sercowego
  • omdlenia
  • arytmie
• Zaburzenia neurologiczne, np. :
  • częściowo złożone napady padaczkowe
  • migrena
  • stwardnienie rozsiane
  • guzy śródczaszkowe
• Zaburzenia endokrynologiczne i zaburzenia metaboliczne, np. :
  • hipoglikemia
  • nadczynność tarczycy
  • nadczynność przytarczyc
  • hiperkaliemia
  • hipokalcemia
  • ostra porfiria przerywana
  • insulinoma
  • guzy neuroendokrynne (rakowiaki)
  • guz chromochłonny (phaeochromocytoma)
• Inne choroby, np. :
  • obwodowe uszkodzenie narządu przedsionkowego
  • łagodne napadowe obwodowe pozycyjne zawroty głowy
• Psychotropowe działania niepożądane leków, np. :
  • tyroksyny
  • sympatykomimetyków
  • amfetaminy
  • kofeiny
• Uzależnienie od alkoholu, narkotyków i zespoły odstawienne
  • Spożywanie alkoholu i narkotyków na początku często ma być sposobem na stłumienie objawów fobii społecznej lub innego zaburzenia lękowego.

Wywiad

• W przypadku stanów lękowych wywiad lekarski jest najważniejszym elementem zarówno rozpoznania, jak i oceny nasilenia.
• Empatyczne podejście, okazanie zainteresowania i emanowanie optymizmem, są kluczowymi czynnikami w kontaktach z pacjentem w kontekście skuteczności leczenia.
• Pytania ukierunkowane:
  • Czy czuje się Pan(i) zdenerwowany(-a) lub spięty(-a)?
  • Czy często martwi się Pan(i) o różne rzeczy bardziej niż inni ludzie?
  • Czy ma Pan(i) wrażenie, że ciągle się martwi i nie ma nad tym kontroli?
  • Czy często się Pan(i) obawia się, że może wydarzyć się nieszczęście?
• Aby dokładniej określić rozmiar lęków:
  • Czy jeszcze czegoś się Pan(i) boi?
  • Czy Pana(-i) codzienne życie się wskutek tego zmieniło?
  • Czy ostatnio myślał(a) Pan(i) o tym, że nie chce Pan(i) żyć?
• Wyzwalane przez sytuację?
  • Jeśli lęk pojawia się podczas myślenia o osobie, sytuacji lub określonych miejscach, w związku z określonym przedmiotem lub zwierzęciem, wskazuje to na zaburzenia fobiczne.
• Przebieg w czasie
  • Wiele zaburzeń lękowych ma charakter przewlekły.
  • Ogólny nastrój lęku, przygnębienia?
    • Stałe uczucie niepokoju z lękami natury ogólnej (np. lękiem egzystencjalnym), skłonność do ciągłego zamartwiania się, napięcie i napięcie mięśni są oznakami uogólnionego zaburzenia lękowego.
  • Napady?
    • W przypadku lęku napadowego nagłe, silne napady lęku występują bez wyraźnego powodu lub adekwatnej przyczyny zewnętrznej. Zwykle trwają one zaledwie kilka minut.
• Inne typowe objawy (zob. wyżej)?
• Biograficzny wywiad lekarski
  • Zaburzenia lękowe lub inne zaburzenia psychiczne w rodzinie?
  • Traumatyczne przeżycia?
  • Trudności w radzeniu sobie ze stresem?
• Czynniki związane ze stylem życia
  
  • palenie tytoniu
  • alkohol
  • kofeina
  • leki o potencjale uzależniającym
  • sen
  • rytm dobowy
  • sytuacja mieszkaniowa i życiowa
  • konflikty z partnerem lub członkami rodziny
  • sytuacja zawodowa
• Dolegliwości somatyczne (zob. wyżej)?
  • Napady lęku, którym towarzyszy hiperwentylacja i duszność oraz ucisk w klatce piersiowej, mogą występować we wszystkich rodzajach zaburzeń lękowych, ale najczęściej towarzyszą zaburzeniom fobicznym i lękom napadowym.

Ważne pytania w ramach diagnostyki różnicowej

• Pytania, które mogą posłużyć do identyfikacji różnych zaburzeń lękowych. Jeśli odpowiedź na pytania jest twierdząca, można zadać dodatkowe pytania w celu dalszego potwierdzenia rozpoznania.
  • Czy ataki nagłego, intensywnego lęku, strachu lub napięcia, trwające kilka sekund lub minut, zdarzały się w bardzo odmiennych od siebie sytuacjach? Czy w konsekwencji dochodzi do wystąpienia kołatania serca, duszności i zawrotów głowy? (atak paniki)
  • Czy nagłe napady silnego lęku, strachu lub napięcia wystąpiły w pewnych typowych sytuacjach, które większość innych ludzi uznaje za niegroźne? swoista fobia
  • Czy w miejscach lub sytuacjach, w których można się obawiać, że nie uda się stamtąd szybko wydostać lub sprowadzić pomoc (kolejka, autobus, sklep, narada) odczuwał(a) Pan(i) strach lub dyskomfort? (agorafobia)
  • Czy w sytuacjach, w których jest Pan(i) w centrum uwagi (np. wygłaszając przemówienie, recytując wiersz, śpiewając publicznie, jedząc w towarzystwie, występując w kontekście społecznym) obawia się Pan(i) porażki lub narażenia się na śmieszność? (fobia społeczna)
  • Czy martwił(a) się Pan(i) o określone sprawy albo odczuwał(a) Pan(i) w związku z tym silny lęk, np. o pieniądze, zdrowie dzieci lub w związku z wypadkami? (uogólnione zaburzenie lękowe)
    • Bardziej niż większość innych ludzi?
    • Czy tak jest przez większość czasu?
    • Czy inni mówią, że za bardzo się Pan(i) martwi?

Skale lęku

• Do określenia nasilenia i progresji zaburzeń lękowych można wykorzystać jedną z poniższych skal.
• Do wszystkich rodzajów zaburzeń lękowych i depresji
  • Kwestionariusz Zdrowia Pacjenta służący do rozpoznawania depresji i lęku (PHQ, Patient Health Questionnaire)
• Do różnicowania zaburzeń lękowych
  • Mały Międzynarodowy Kwestionariusz Neuropsychiatryczny dla Dzieci i Młodzieży (MINI)
• Do oceny lęku i depresji u pacjentów z zaburzeniami fizycznymi lub (prawdopodobnie psychogennymi) dolegliwościami fizycznymi
  • Szpitalna Skala Lęku i Depresji (HADS, Hospital Anxiety and Depression Scale)
• Skale odwołujące się do objawów
  • Skala paniki i agorafobii
  • Ocena uogólnionego zaburzenia lękowego (GAD — generalised anxiety disorder assessment) dla uogólnionego zaburzenia lękowego
  • do odróżnienia uogólnionego zaburzenia lękowego od innych zaburzeń lękowych oraz określenia stopnia nasilenia i przebiegu zaburzenia: Skala lęku Becka (BAI, Beck anxiety inventory)³
  • Skala lęku społecznego Liebowitza (LSAS-SR, Liebowitz Social Anxiety Scale) do oceny nasilenia fobii społecznej
  • Kwestionariusz lęku (FQ, Fear Questionnaire): do oceny swoistych fobii

Badanie przedmiotowe

Informacje ogólne

• Wielu pacjentów z zaburzeniami lękowymi zgłasza się do lekarza z dolegliwościami fizycznymi, takimi jak kołatanie serca, pocenie się, drżenie rąk, suchość ust, nudności, ból i napięcie mięśni.
• Objawy te należy traktować poważnie i wykluczyć choroby fizyczne.
• Nawet jeśli objawów nie można uzasadnić chorobami somatycznymi, w żadnym wypadku nie wolno zbywać dolegliwości stwierdzeniem, że „to tylko psychika”.
• Z drugiej strony należy unikać uporczywego koncentrowania się na kwestiach somatycznych poprzez nadużywanie diagnostyki z wykorzystaniem sprzętu medycznego
  
  • Tylko tyle diagnostyki, ile jest konieczne, aby osoba prowadząca leczenie miała poczucie pewności.
    • Nie należy stosować badań wyłącznie w celu uspokojenia pacjenta.
    • Należy poruszyć temat negatywnego wpływu zachowań asekuracyjnych: „jeszcze więcej badań diagnostycznych napędzi Pana/Pani lęki”.
  • W razie potrzeby powtórzyć wywiad lekarski i badanie lekarskie.
  • Z góry omówić z pacjentem cele i możliwe wyniki diagnostyki.

Podstawowa diagnostyka w celu wykluczenia organicznej przyczyny dolegliwości

• Badanie lekarskie
  • Pomiar ciśnienia tętniczego, osłuchiwanie serca i płuc oraz badanie palpacyjne brzucha i mięśni są zasadne i istotne, między innymi po to, aby dać pacjentom poczucie bezpieczeństwa.
• Testy laboratoryjne
• morfologia krwi
• poziom glikemii we krwi
• elektrolity (Ca, Na, K)
• parametry tarczycy (TSH)
• EKG z wynikiem badania rytmu
• ewentualnie próba wysiłkowa EKG (niedostępne w POZ)
• Ewentualnie czynność płuc (niedostępne w POZ)
• Ewentualnie badania obrazowe czaszki- RM, TK (niedostępne w POZ)
• Ewentualnie EEG (niedostępne w POZ)

Badania uzupełniające: zależnie od podejrzeń klinicznych

• Internistyczne
  • echo serca
  • RTG klatki piersiowej
  • holter ciśnieniowy 24-godzinny
  • EKG 24-godzinne
• Neurologiczne
  • badanie przedmiotowe
  • EEG
  • diagnostyka obrazowa
  • diagnostyka płynu mózgowo-rdzeniowego
  • USG Doppler naczyń szyjnych i przezczaszkowe
• Laryngologiczne
  • elektronystagmografia
  • próba kaloryczna
  • badanie błędnika
  • test rolowania

Środki i zalecenia

Wskazania do skierowania do specjalisty/hospitalizacji

• Gabinet lekarza rodzinnego jest często pierwszym i bardzo ważnym celem wizyty pacjentów z zaburzeniami lękowymi.
  • Zwykle wskazane jest skierowanie do specjalisty psychoterapeuty lub psychologa, ponieważ dysponują oni odpowiednią wiedzą do dalszego badania objawów i ukierunkowanego leczenia.
• Przesłanki leczenia w gabinecie lekarza rodzinnego
  • pacjenci z łagodnymi lub umiarkowanymi zaburzeniami lękowymi
  • ukierunkowana na problem diagnostyka możliwych chorób somatycznych i psychicznych
  • na życzenie pacjenta
  • kwalifikacje zawodowe lekarza rodzinnego
• Skierowanie na psychoterapię
  • Najpóźniej po 6 tygodniach, jeśli nie nastąpiła wystarczająca poprawa.
  • Jeśli zaburzenie powoduje znaczące ograniczenia czynności albo niepełnosprawność w życiu codziennym.
  • na życzenie pacjenta
• Możliwe wskazania do leczenia szpitalnego lub na oddziale dziennym
  • tendencje samobójcze
  • wyczerpane lub niedostępne środki leczenia ambulatoryjnego
  • szczególnie ciężkie objawy, np. wyraźne zachowania unikowe
  • współchorobowość i wielochorobowość
  • obciążające środowisko społeczne, np. narastające konflikty w związku lub rodzinie

Lista kontrolna przy skierowaniu 

Wskazania do leczenia

• Pełnoobjawowe zaburzenia lękowe — lub —
  • umiarkowane lub ciężkie subiektywne cierpienie pacjentów
  • ograniczenia psychospołeczne
  • możliwe powikłania, np. uzależnienia

Cele leczenia

• Redukcja lęku i wycofania społecznego
• Poprawa jakości życia
• Zmniejszenie prawdopodobieństwa nawrotu
• Poprawa w zakresie ograniczeń ruchowych
• Pogłębienie integracji społecznej
• Przywrócenie zdolności do wykonywania pracy zawodowej

Opieka lekarza rodzinnego

• Zapobieganie
  • pogorszeniu współistniejących zaburzeń psychicznych
  • przejściu nieswoistych dolegliwości fizycznych (zob. także artykuł Zaburzenia pod postacią somatyczną) w stan przewlekły
  • rozwojowi swoistej fobii lub lęku napadowego
  • nadużywaniu substancji psychoaktywnych jako nieadekwatnej próby samoleczenia z ryzykiem uzależnienia
• Unikanie: uporczywego skupiania się na kwestiach somatycznych poprzez nadmierną diagnostykę
• Przywrócenie
  • codziennych czynności
  • ewentualnie pracy zawodowej
  • uczestnictwa w życiu społecznym
• Zachęcanie do
  • oswojenia lęku
  • poszukiwania dróg wyjścia z lęku
• Pozostawanie w rozmowie
  • oparcie indywidualnych celów na sytuacji życiowej pacjentów

Ogólne informacje o leczeniu

• Pacjentom z zaburzeniami lękowymi należy zaproponować:
  • psychoterapię
  • farmakoterapia
• Przy wyborze należy uwzględnić preferencje pacjenta
• W przekazywaniu informacji na temat terapii szczególną rolę powinny odgrywać następujące aspekty:
• początek działania
• trwałość
• działania niepożądane
• dostępność
• Jeśli psychoterapia lub farmakoterapia nie są wystarczająco skuteczne, należy zaproponować inną formę terapii lub połączenie psychoterapii i farmakoterapii.
• Skuteczność psychoterapii w przypadku zaburzeń lękowych jest udowodniona.
  • Najlepiej zbadana jest terapia poznawczo-behawioralna, również u starszych pacjentów.
  • Powinna ona mieć pierwszeństwo przed leczeniem farmakologicznym.
• Zalecane leki
  • Antydepresanty (SSRI, SNRI) są lekiem pierwszego wyboru.
  • Więcej informacji na temat poszczególnych substancji i ich zróżnicowanego stosowania można znaleźć w artykule na temat poszczególnych zaburzeń lękowych, w przypadku których rozważane jest leczenie farmakologiczne:
    • lęk napadowy/agorafobia
    • uogólnione zaburzenie lękowe
    • fobia społeczna
  • Pregabalina skuteczna w zaburzeniach lękowych uogólnionych, ale zalecana tylko wtedy, gdy terapia przeciwdepresyjna nie przynosi zadowalających rezultatów.
    • ryzyko uzależnienia i nadużywania
  • Benzodiazepin należy unikać ze względu na wysoki potencjał uzależnienia.
• Kannabinoidy
  • Zaburzenia lękowe są jednym z możliwych wskazań do terapeutycznego zastosowania kannabinoidów.
  • Opinia ta opiera się na:
    • badaniach u pacjentów z bólem, u których objawy lękowe zmniejszyły się pod wpływem preparatów z konopi indyjskich: dronabinolu, nabilonu lub nabiksimolu (więcej informacji w artykule Leki zawierające kannabinoidy)⁴.
    • badaniu na niewielkiej grupie 24 pacjentów z fobią społeczną: pacjenci zostali losowo przydzieleni do grupy otrzymującej kannabidiol (CBD) lub placebo. W przeprowadzonej następnie próbie prowokacyjnej, w której pacjenci musieli wygłosić mowę, osoby otrzymujące CBD wykazywały niższy poziom lęku niż osoby z grupy placebo⁵.
  • Jak dotąd brakuje kolejnych randomizowanych, kontrolowanych badań dotyczących skuteczności kannabinoidów w zaburzeniach lękowych.
• Jeśli lęk i depresja występują łącznie, pierwszeństwo ma leczenie depresji.
• Więcej informacji na temat terapii zaburzeń lękowych można znaleźć w odpowiednich artykułach:
  • Uogólnione zaburzenie lękowe
  • Lęk napadowy
  • Fobia społeczna
  • Swoiste fobie

Informacje dla pacjentów

Materiały edukacyjne dla pacjentów

• Lęk 
• Zaburzenie lękowe
• Fobia społeczna
• Swoista fobia
• Lęk napadowy
• Uogólnione zaburzenie lękowe