Regional content

Content

Informacje ogólne

Definicja

• Ostre zapalenie prostaty (prostatitis), zwykle wywołane przez bakterie.^1-2

Epidemiologia

• Najczęściej występuje u mężczyzn w wieku od 20 do 40 lat i powyżej 70. roku życia.³
• W USA ostre zapalenie gruczołu krokowego jest najczęstszym rozpoznaniem urologicznym u mężczyzn poniżej 50. roku życia i trzecim co do częstości u mężczyzn powyżej 50. roku życia.²
  • Czynnik etiologiczny udaje się wykryć jedynie w <10% przypadków.^1,4 
• U 85% mężczyzn z ZUM przebiegającym z gorączką, często zajęty jest również gruczoł krokowy.

Etiologia i patogeneza

• Czynnikiem wywołującym jest zwykle zakażenie dolnego odcinka układu moczowego, które rozprzestrzenia się na gruczoł krokowy.²
• Jatrogenne po cewnikowaniu dróg moczowych lub biopsji gruczołu krokowego.¹
• Takie samo spektrum patogenów jak w zakażeniach układu moczowego u mężczyzn: E. coli (80%), Enterococcus spp., Pseudomonas spp., Proteus mirabilis, Klebsiella spp.i Serratia spp.^1-2
  • Mniej powszechnymi czynnikami chorobotwórczymi są Chlamydia trachomatis, Mycoplasma genitalium oraz Neisseria gonorrhoeae, przenoszone droga płciową
    • U 1,3% mężczyzn z zapaleniem cewki moczowej wywołanym przez Chlamydia trachomatis, dochodzi w przebiegu choroby do zapalenia gruczołu krokowego.
  • Może być wywołane także przez baterie Gram-dodatnie, w tym Enterococcus iStaphylococcus.

ICD-10

• N41 Choroby zapalne gruczołu krokowego.
  • N41.0 Ostre zapalenie gruczołu krokowego
  • N41.3 Zapalenie gruczołu krokowego i pęcherza moczowego.

Diagnostyka

Kryteria diagnostyczne

• Ostry ból w okolicy krocza i za spojeniem łonowym; palpacyjnie powiększony i bardzo bolesny gruczoł krokowy, gorączka i wyraźnie złe samopoczucie.
• Wykrycie leukocytów i/lub bakterii odpowiedzialnych za obecność azotynów w moczu.
• Ostre zapalenie gruczołu krokowego uznaje się za powikłanie zakażenia układu moczowego u mężczyzn, któremu można zapobiec.

Diagnostyka różnicowa

• Zakażenie dolnego odcinka układu moczowego:
  
  • mniej nasilony ból, brak bólu podczas badania per rectum.¹
• Przewlekłe zapalenie gruczołu krokowego:
  • dolegliwości utrzymujące się od co najmniej 3 miesięcy, często mniej nasilone.¹
• Ostre odmiedniczkowe zapalenie nerek: 
  • bóle okolicy lędźwiowej i gorączka, często nudności i wymioty.
• Ostre zapalenie najądrzy:
  • bolesność jąder/najądrzy z towarzyszącym obrzękiem moszny.
• Ostre zapalenie uchyłków: 
  • ból lewego podbrzusza, gorączka.
• Ropień odbytu:
  • wyczuwalny guz/obrzęk w okolicy okołoodbytniczej, z zaczerwienieniem i tkliwością.

Wywiad lekarski

• Ostry ból podbrzusza o nagłym początku, który może promieniować do krocza i pleców.¹
• Często gorączka, dreszcze, ból mięśni, osłabienie i złe samopoczucie.^,
• Inne objawy:
  • ból przy defekacji
  • parcie na mocz
  • dysuria i częstomocz
  • ropny wyciek z cewki moczowej
  • osłanienie strumienia moczu, czasem zatrzymanie moczu.

Badanie fizykalne

• Gruczoł krokowy jest powiększony i żywo bolesny palpacyjnie, dlatego badanie per rectum należy przeprowadzać bardzo ostrożnie.
  • Zbyt energiczne badanie palpacyjne może spowodować bakteriemię.¹
• Obrzęk prostaty powoduje zwężenie cewki moczowej, co może prowadzić do zalegania lub zatrzymania moczu.

Badania dodatkowe

• Zalecane badania diagnostyczne:
  • badanie moczu na obecność leukocytów i azotynów w próbce moczu ze środkowego strumienia
  • w przypadku gorączki i pogorszenia ogólnego stanu: morfologia krwi i posiew krwi (badanie niedostępne w POZ)
  • posiew moczu.

Badanie moczu

• Badanie na obecność bakterii, białka, krwi, azotynów, esteraza leukocytów np. testy paskowe moczu.
• Posiew moczu.
• Mikrohematuria (krwinkomocz mikroskopowy) bez innych nieprawidłowości w badaniu moczu wskazuje na kamicę (czułość powyżej 90%).
• Zob. tabela Test paskowy moczu_

Badania uzupełniające w gabinecie lekarza rodzinnego

• Stężenie PSA jest często podwyższone.
• Masaż prostaty może prowadzić do bakteriemii i dlatego jest przeciwwskazany.¹
• Badanie ultrasonograficzne w celu wykluczenia zastoju moczu.
• Ewentualnie morfologia krwi, posiew krwi (badanie niedostępne w POZ).
• U mężczyzn z zakażeniem układu moczowego przed rozpoczęciem antybiotykoterapii, należy wykonać posiew moczu celem ewentualnej korekty leczenia.

Diagnostyka specjalistyczna

• Posiew lub PCR wymazu z cewki moczowej w kierunku chlamydii i rzeżączki.
• Ultrasonografia transrektalna (TRUS - transrectal ultrasonography) przy podejrzeniu ropnia gruczołu krokowego.¹

Wskazania do konsultacji specjalistycznej

• Podejrzenie przewlekłego zapalenia gruczołu krokowego lub atypowych patogenów.
• Nawracające zakażenia układu moczowego u mężczyzn.
  
• Wątpliwości diagnostyczne lub brak odpowiedzi na antybiotykoterapię.³ 
• Powikłania farmakoterapii.

Wskazania do hospitalizacji

• Zły stan ogólny.
• Podejrzenie sepsy.
• W przypadku objawów zastoju lub zatrzymania moczu.

Leczenie

Cele leczenia

• Wyeliminowanie zakażenia.
• Profilaktyka lub leczenie powikłań.

Farmakoterapia

• Pacjentów z zatrzymaniem moczu, złym stanem ogólnym lub podejrzeniem sepsy należy skierować do szpitala celem dożylnej antybiotykoterapii.^5-6
• Zalecenia oparte są na doświadczeniu klinicznym; nie przeprowadzono żadnych kontrolowanych badań dotyczących leczenia ostrego zapalenia gruczołu krokowego.¹
• Czas leczenia powinien być długi: 2–4 tygodnie.¹
• Eksperci zaplecają zwalczanie dolegliwości bólowych za pomocą:
  • paracetamolu, ewent. z dodatkiem niewielkiej dawki słabego opioidu, np. kodeiny
  • stosowanie NLPZ, np. ibuprofenu jest również dopuszczalne, należy jednak uwzględnić możliwość ich interakcji z fluorochinolonami, zwiększającej ryzyko wystąpienia napadu padaczkowego.⁵

Dalsze działania terapeutyczne

• Przyjmowanie odpowiedniej ilości płynów.¹
• W razie potrzeby cewnikowanie, np. w zaburzeniach odpływu moczu.¹

Przebieg, powikłania i rokowanie

Powikłania

• Sepsa.
• Zastój moczu z uszkodzeniem nerek.
• Zapalenie jądra i/lub najądrza.
• Ropień gruczołu krokowego.¹

Rokowanie

• W ostrej fazie ryzyko sepsy, ale przy odpowiednim leczeniu rokowanie jest dobre.
• Rzadko: progresja do przewlekłego zapalenia gruczołu krokowego z nawracającymi zakażeniami układu moczowego.

Dalsze postępowanie

• Po kilku dniach leczenia:
  • kontrolne badania moczu przy pomocy testów paskowych ani kontrola posiewu moczu nie są konieczne, ponieważ wyniki badania fizykalnego są wystarczające do oceny.¹
• W przypadku braku poprawy: skierowanie do specjalisty:
  • diagnostyka w kierunku obecności atypowych patogenów, a w przypadku wyniku dodatniego - leczenie partnerów seksualnych¹
• Kontrolne oznaczenie PSA należy przeprowadzić po 3–6 miesiącach od ustąpienia objawów, jeśli wykryto podwyższone wartości.

Informacje dla pacjentów

Materiały edukacyjne dla pacjentów

• Ostre zapalenie gruczołu krokowego.

Ilustracje