Streszczenie
- Definicja: Nawracające epizody przejadania się (co najmniej 2 x w tygodniu w ciągu 3 miesięcy), podczas których duże ilości pokarmów są spożywane w krótkim czasie, z towarzyszącą uporczywą koncentracją na jedzeniu oraz uczuciem przymusu jedzenia.
- Częstość występowania: Duża ilość niezgłoszonych przypadków, szacunkowe występowanie 1-4% populacji, częściej u kobiet.
- Objawy: Po napadach objadania się następują zachowania kompensacyjne w postaci wymiotów, prowokowania wydalania stolca, okresów głodówki, ekstremalnej aktywności fizycznej lub przyjmowania leków (przeczyszczających, obniżających łaknienie, moczopędnych i tyroksyny) w celu ponownej utraty masy ciała.
- Badanie fizykalne: Wymioty mogą powodować uszkodzenie zębów, błony śluzowej jamy ustnej i przełyku oraz gruczołów ślinowych. Częste objawy żołądkowo-jelitowe, takie jak zaparcia, wzdęcia, ból w nadbrzuszu. Ew. modzele na palcu lub grzbiecie dłoni po częstym wywoływaniu wymiotów. Zaburzenia równowagi elektrolitowej, takie jak hipokaliemia lub hiponatremia. Zaburzenia równowagi kwasowo-zasadowej. Zwykle masa ciała jest prawidłowa, ale u niektórych pacjentów stwierdza się niedowagę (niedożywienie) lub nadwagę.
- Diagnostyka: Szczegółowy wywiad lekarski, w miarę możliwości z wywiadem zebranym od osób trzecich i testami psychometrycznymi, badanie lekarskie obejmujące jamę ustną i brzuch, badania laboratoryjne, EKG.
- Leczenie: Terapią z wyboru jest terapia poznawczo-behawioralna, ew. w połączeniu z lekami przeciwdepresyjnymi (SSRI). Leczenie powikłań, takich jak zaburzenia równowagi elektrolitowej, wodnej i kwasowo-zasadowej, uszkodzenia zębów i błon śluzowych.
Informacje ogólne
Definicja
Według DSM-5 (w skrócie)1
- Żarłoczność psychiczną należy rozpoznać, jeśli spełnione są następujące kryteria:
- A. Powtarzające się epizody objadania się. Napad charakteryzuje się następującymi dwiema cechami:
- Spożycie pewnej ilości pokarmów w danym okresie czasu, przy czym ta ilość pokarmów jest znacznie większa niż ilość, którą większość ludzi zjadłaby w porównywalnym okresie czasu w porównywalnych warunkach.
- Uczucie utraty kontroli nad zachowaniami żywieniowymi podczas epizodu.
- B. Powtarzające się zachowania kompensacyjne w celu przeciwdziałania przyrostowi masy ciała.
- C. Napady objadania się i niewłaściwe działania kompensacyjne występują ≥1 raz w tygodniu przez okres 3 miesięcy.
- D. Sylwetka i masa ciała mają nadmierny wpływ na samoocenę.
- E. Zaburzenie nie występuje wyłącznie w przebiegu epizodów jadłowstrętu psychicznego.
- A. Powtarzające się epizody objadania się. Napad charakteryzuje się następującymi dwiema cechami:
Według ICD-10
- Żarłoczność psychiczna charakteryzuje się powtarzającymi się napadami silnego głodu i przesadnym zaabsorbowaniem kontrolą masy ciała.
- Prowadzi to do schematu zachowania polegającego na objadaniu się i następowaym prowokowaniu wymiotów, wydalania stolca lub stosowaniu środków przeczyszczających, moczopednych lub obniżających łaknienie.
- Wiele cech psychicznych tego zaburzenia jest podobnych do cech jadłowstrętu psychicznego — przesadna troska o kształt i masę ciała.
- Powtarzające się wymioty mogą prowadzić do zaburzeń równowagi elektrolitowej i powikłań somatycznych.
- W wywiadzie lekarskim często można stwierdzić wcześniejszy epizod jadłowstrętu psychicznego z przerwą od kilku miesięcy do kilku lat.
Stopień nasilenia
- Nasilenie dolegliwości jest bardzo zróżnicowane.
- Zdecydowana większość osób z zaburzeniami odżywiania uczęszcza do szkoły lub chodzi do pracy.
- U większości pacjentów stwierdza się prawidłową masę ciała.
Częstość występowania
- Chorobowość u dorosłych
- ok. 0,3% kobiet i ok. 0,1% mężczyzn
- brak systematycznych badań dotyczących współczynnika chorobowości u dzieci i młodzieży
- prawdopodobnie duża liczba niezgłoszonych przypadków
- Płeć i wiek
- około 75–95% pacjentów stanowią kobiety
- Większość z nich to osoby dorosłe, a średni wiek zachorowania wynosi około 19 lat.
- Korzystanie z pomocy terapeutycznej
- Wielu chorych nie szuka pomocy terapeutycznej.
- Poważne problemy występują średnio przez okres 4–5 lat, zanim dana osoba zwróci się o pomoc.
Etiologia i patogeneza
- Sekcję opracowano na podstawie tego źródła literaturowego.2
- Wzajemne oddziaływanie czynników biopsychospołecznych, w tym:
- dysfunkcyjne relacje rodzinne
- niska samoocena
- wyraźna potrzeba kontroli
- uwarunkowania genetyczne.
- Istnieje wiele podobieństw do jadłowstrętu psychicznego.
- Jadłowstręt psychiczny może prowadzić do bulimii i odwrotnie.
- Psychologiczne i neurofizjologiczne podobieństwa do uzależnień
- Powszechne są uzależnienia od substancji psychoaktywnych.
Czynniki predysponujące
Czynniki indywidualne
- Około 95% wszystkich osób z bulimią ma inne zaburzenie psychiczne.
- najczęściej zaburzenia lękowe i depresję
- Często występują również ADHD i zaburzenia osobowości.
Czynniki rodzinne2
- Różnią się one od występujących przy jadłowstręcie psychicznym.
- nagromadzenie otwartych konfliktów, wykorzystywanie i psychopatologia.
Różnice w stosunku do jadłowstrętu psychicznego2
- Przy bulimii
- większa impulsywność i niestabilność emocjonalna
- bardziej wyraźne zachowania autodestrukcyjne
- częstsze uzależnienia od substancji psychoaktywnych.
- Inne czynniki, które występują częściej w bulimii niż w anoreksji:
- nadwaga (u pacjentów i ich rodziców)
- wahania nastroju, niska samoocena, perfekcjonizm
- wykorzystywanie seksualne i znęcanie się fizyczne
- społeczne i rodzinne oczekiwania określonego wzorca wyglądu zewnętrznego i masy ciała
- przedwczesne dojrzewanie płciowe (związane z wczesnym początkiem bulimii).
ICD-10
- F50 Zaburzenia odżywiania
- F50.2 Żarłoczność psychiczna
- F50.3 Żarłoczność psychiczna atypowa
- F50.4 Przejadanie się związane z innymi czynnikami psychologicznymi.
Diagnostyka
- Zaburzenie może być trudna do rozpoznania, ponieważ wielu pacjentów nie chce przyznać się do objadania się i zachowań kompensacyjnych.2
Kryteria diagnostyczne
- Kryteria zgodnie z DSM-5 i ICD-10, zobacz sekcja Definicja.
Wczesne wykrywanie
- W celu wczesnego wykrycia, w ramach podstawowej opieki zdrowotnej należy zadawać konkretne i dostosowane do wieku pytania dotyczące zachowań żywieniowych i przebiegu masy ciała.
- Jeśli istnieją odpowiednie wskazania, należy rozważyć możliwość wystąpienia zaburzeń odżywiania, określić wzrost i masę ciała oraz zadać pytania przesiewowe (np. z testu zaburzeń odżywiania SCOFF) w celu zidentyfikowania podejrzanych przypadków.
- Szczególną uwagę należy zwrócić na następujące grupy osób:
- z niską masą ciała lub poważną utratą masy ciała
- z nadwagą, otyłością i/lub ze znacznym przyrostem masy ciała
- z brakiem miesiączki lub niepłodnością
- z uszkodzeniami zębów
- zgłaszające się z obawami dotyczącymi swojej masy ciała przy obiektywnie stwierdzonej prawidłowej masie ciała
- z zaburzeniami żołądkowo-jelitowymi, których nie można jednoznacznie przypisać innej przyczynie medycznej.
- dzieci i młodzież z opóźnieniem wzrostu
- pracujące w branży rozrywkowej, modowej lub spożywczej
- sportowcy wyczynowi
- Dzieci i młodzież, których rodzice są zaniepokojeni ich masą ciała i zachowaniami żywieniowymi.
Różicowanie
- Zaburzenie z napadami objadania się (BED)
- kryterium rozgraniczenia: niewłaściwe działania kompensacyjne
- regularnie stosowane w leczeniu żarłoczności psychicznej
- Przy BED są stosowane mało systematycznie lub wcale.
- kryterium rozgraniczenia: niewłaściwe działania kompensacyjne
- Jadłowstręt psychiczny (AN)
- kryterium rozgraniczenia: masa ciała
- W przypadku napadów objadania się z nieodpowiednimi działaniami kompensacyjnymi i równoczesną znaczną niedowagą należy postawić rozpoznanie AN.
- kryterium rozgraniczenia: masa ciała
- Częścią obrazu klinicznego są zaburzenia somatyczne żołądka lub przełyku, wymioty.
- Zaburzenie osobowości
- np. zaburzenie osobowości chwiejnej emocjonalnie typu osobowości z pogranicza (border line)
- Napadowe objadanie się może również występować w ramach impulsywnego, potencjalnie autodestrukcyjnego zachowania.
- Typowa dla zaburzenia osobowości typu border line jest wyraźna niestabilność w relacjach interpersonalnych, obrazu siebie i regulacji afektu.
- Wyraźne problemy z obrazem ciała wskazują na zaburzenia odżywiania i nie są głównymi objawami zaburzeń osobowości.
- Jeżeli spełnione są kryteria dla obu zaburzeń, zasadne są oba rozpoznania.
- np. zaburzenie osobowości chwiejnej emocjonalnie typu osobowości z pogranicza (border line)
- Depresja
- cechy wspólne
- Zwiększony apetyt i napady znacznego głodu mogą wystąpić podczas epizodu depresji i są nietypowymi cechami zaburzenia depresyjnego.
- kryteria rozgraniczające
- W depresji nie występują działania kompensacyjne.
- W depresji nie ma nadmiernego wartościowania budowy i masy ciała typowego dla bulimii i związanego z tym obniżenia samooceny.
- Jeżeli spełnione są kryteria dla obu rozpoznań, powinny zostać postawione oba.
- cechy wspólne
- Zaburzenia obsesyjno-kompulsywne.
- Schizofrenia z nieprawidłowymi zachowaniami żywieniowymi.
Wywiad lekarski
Przeprowadzenie wywiadu lekarskiego
- Decydujące znaczenie ma wywiad z osobami trzecimi.
- Ponieważ zaburzone zachowania żywieniowe są często ukrywane przez osoby chore i często brak jest obiektywnego wglądu w zaburzenie, decydujące informacje można uzyskać jedynie za pomocą wywiadu zebranego od osób trzecich.
- Jednak w przypadku młodocianych zaangażowanie osób trzecich, zazwyczaj opiekunów prawnych, wymaga wyraźnej zgody pacjenta.
- Ponieważ zaburzone zachowania żywieniowe są często ukrywane przez osoby chore i często brak jest obiektywnego wglądu w zaburzenie, decydujące informacje można uzyskać jedynie za pomocą wywiadu zebranego od osób trzecich.
- Cele w zakresie masy ciała
- Masa ciała, do której dążą osoby z bulimią, jest zazwyczaj o około 10 kg niższa od prawidłowej dla wieku. Ekstremalnie niska docelowa masa ciała, jak w przypadku anoreksji jest raczej nietypowa.
- Zespół oczyszczania (purging disorder)
- Pacjenci zwykle stosują jedną lub więcej z poniższych metod, aby zapobiec przyrostowi masy ciała:
- samodzielne wywoływanie wymiotów
- okresy postu
- ekstremalna aktywność fizyczna.
- Pacjenci zwykle stosują jedną lub więcej z poniższych metod, aby zapobiec przyrostowi masy ciała:
- Nadużywanie środków przeczyszczających
- Regularne stosowanie środków przeczyszczających może wskazywać na bulimię.
- Na bezpośrednie pytanie, wielu pacjentów potwierdza wymioty po jedzeniu lub stosowanie środków przeczyszczających.
- Zniekształcone postrzeganie siebie
- pogarda dla siebie jako wyróżniająca się cecha
- Osoby chore postrzegają siebie i swoje ciało zupełnie inaczej, niż postrzega ich otoczenie.
- Towarzyszące objawy somatyczne
- na przykład zawroty głowy, letarg, zaburzenia snu, bóle brzucha i zaburzenia trawienia
- Często występują zaburzenia miesiączkowania (nieregularne miesiączki).
- Brak miesiączki nie występuje jednak tak często jak przy jadłowstręcie psychicznym.
Cechy napadów objadania się
- Podczas napadu objadania się, osoba traci kontrolę nad sytuacją. Wielu pacjentów opisuje ogromny apetyt na jedzenie jako czynnik wyzwalający.
- Duże ilości pokarmu są połykane i zwracane.
- Napady objadania się mogą występować zarówno od jednego do kilku razy dziennie, jak i raz na dwa tygodnie.
- Napad może trwać od kilku minut do kilku godzin.
Stan psychiczny
- Napad objadania się mogą wywołać lęk i/lub wewnętrzny niepokój/napięcie.
- Wielu pacjentów doświadcza uczucia ulgi lub satysfakcji po napadzie objadania się, a szczególnie bezpośrednio po nim.
- Następnie pojawia się poczucie winy i wstydu.
- Często występuje depresja.
Warunki społeczne
- Ze względu na wysokie wydatki na żywność mogą pojawić się problemy finansowe.
- Identyfikacja wcześniejszych zaburzeń i urazów w dzieciństwie i okresie dojrzewania, a także rozwój psychomotoryczny i psychospołeczny są ważne dla terapii i dalszego postępowania.
Czynniki obciążające
- Nadużywanie alkoholu, narkotyków, leków uspokajających lub nasennych.
SCOFF — test zaburzeń odżywiania
- Kwestionariusz SCOFF (scoff = pożerać) jest narzędziem przesiewowym do identyfikacji możliwych zachowań związanych z zaburzeniami odżywiania.
- Kwestionariusz składa się z pięciu pytań, które charakteryzują podstawowe objawy anoreksji i bulimii.
- Pytania SCOFF:
- Czy wymiotujesz (do you make yourself Sick), gdy czujesz się niekomfortowo „z pełnym brzuchem”?
- Czy martwisz się, ponieważ czasami nie możesz przestać jeść (lost Control)?
- Czy schudłeś(-aś) w ostatnim czasie ponad 6 kg (One stone) w ciągu 3 miesięcy?
- Czy uważasz, że jesteś zbyt gruby(-a) (Fat), podczas gdy inni uważają, że jesteś zbyt szczupły(-a)?
- Czy uważasz, że jedzenie (Food) ma duży wpływ na Twoje życie?
Badanie przedmiotowe
- Ze względu na możliwe powikłania konieczne jest szczegółowe badanie przedmiotowe.
Antropometria
- Wzrost, masa ciała (BMI).
- Tętno, ciśnienie tętnicze krwi.
- U dzieci i młodzieży: dojrzewanie płciowege wg skali Tannera.
Ogólne badanie lekarskie
- Osłuchiwanie klatki piersiowej.
- Palpacja brzucha, objawy żołądkowo-jelitowe, np.:
- rozdęty brzuch
- zmieniona perystaltyka jelit
- zaparcia
- bóle w nadbrzuszu
- rzadko ostry brzuch przy ekstremalnym powiększeniu żołądka.
- Kontrola jamy ustnej
- wyraźna próchnica zębów; możliwe przyczyny:
- uszkodzenie szkliwa spowodowane działaniem kwasu żołądkowego przy częstych wymiotach
- nadmierne spożycie słodkich pokarmów w ramach objadania się
- Post zwiększa stężenie fosforanów w ślinie i sprzyja tworzeniu się płytki nazębnej.
- Zmniejszona produkcja śliny spowodowana lekami moczopędnymi lub przeczyszczającymi może prowadzić do kserostomii.
- celowo nieleczona próchnica, np. w celu utrudnienia jedzenia
- fobia stomatologiczna
- zapalenie dziąseł i przyzębia spowodowane niedożywieniem lub nieprawidłowym żywieniem
- błona śluzowa jamy ustnej i gruczoły ślinowe — konsekwencje częstych wymiotów:
- nadżerki błony śluzowej
- powiększenie ślinianek przyusznych i ślinianek u nasady języka
- wyraźna próchnica zębów; możliwe przyczyny:
- Powierzchnia skóry (objaw Russella: modzele na palcu lub grzbiecie dłoni po częstym wywoływaniu wymiotów).
- W razie potrzeby badanie neurologiczne.
Badania uzupełniające
- Badania laboratoryjne
- OB, CRP, glukoza we krwi, TSH
- sód, potas, wapń, magnez, fosforany, kreatynina
- morfologia krwi, morfologia krwi z rozmazem
- funkcja wątroby
- np. ALT, AST, ALP, CK, GGTP, bilirubina całkowita i bilirubina bezpośrednia, czas protrombinowy i PTT
- amylaza trzustkowa, lipaza
- badanie ogólne moczu.
- Ważne w razie potrzeby:
- amylaza ślinowa w surowicy (koreluje z częstością wymiotów)
- hormony
- hormon wzrostu
- kortyzol
- hormony płciowe
- przeciwciała przeciw transglutaminazie (celiakia)
- U wybranych pacjentów należy również oznaczyć białko całkowite, albuminę, cholinoesterazę, żelazo, ferrytynę, witaminę B12, witaminę D, kwas foliowy, miedź, a także rozważyć test przesiewowy na obecność narkotyków lub leków.
- EKG (np. arytmia serca w kontekście zmian elektrolitowych).
- USG jamy brzusznej.
Wskazania do skierowania do specjalisty
- Różnicowanie diagnostyczne od innych zaburzeń odżywiania i innych zaburzeń psychicznych (wczesne włączenie psychoterapii medycznej lub psychologicznej lub psychoterapii dzieci i młodzieży)
- Bulimia wymaga psychoterapii swoistej dla zaburzenia.
- Jeśli to możliwe, powinna być ona prowadzona w warunkach ambulatoryjnych przez psychoterapeutę z doświadczeniem w leczeniu osób z zaburzeniami odżywiania.
- W razie leczenie towarzyszących zaburzeń:
- endokrynologiczno-metabolicznych
- kardiologicznych (np. echokardiografia)
- laryngologicznych (gardło, nos, uszy)
- Współpraca z dietetykiem, który ma doświadczenie w pracy z osobami z bulimią i ściśle współpracuje z prowadzącymi leczenie psychoterapeutami.
- Regularne konsultacje stomatologiczne w celu wyjaśnienia, leczenia i monitorowania późniejszego przebiegu uszkodzeń szkliwa zębów i przyzębia (zobacz również sekcja Badanie przedmiotowe).
- Pacjentom należy zaoferować leczenie na wczesnym etapie, aby zapobiec przejściu bulimii w stan przewlekły.
- Należy pamiętać, że niektórzy pacjenci mają ambiwalentny stosunek do zmiany swoich zachowań żywieniowych i dlatego muszą być aktywnie motywowane do leczenia.
- Osoby z bulimią powinny być w miarę możliwości leczone ambulatoryjnie.
- Jednak w pewnych okolicznościach opcją może być również leczenie szpitalne lub na oddziale pobytu dziennego (zob. poniżej).
Wskazania do hospitalizacji
- Leczenie szpitalne lub na oddziale pobytu dziennego, jeśli nie ma możliwości szybkiego leczenia ambulatoryjnego lub jeśli spełnione są następujące kryteria wskazań:
- Psychiczne lub fizyczne zaburzenia współistniejące, które są wskazaniem do leczenia szpitalnego lub na oddziale pobytu dziennego (np. skłonności samobójcze, nieodpowiednio kontrolowana cukrzyca, poważne samookaleczenia, uzależnienie od narkotyków lub alkoholu).
- znaczące objawy bulimii (w tym znacznie zaburzone zachowania żywieniowe, zaburzenia równowagi elektrolitowej)
- powikłania ciąży związane z zaburzeniami odżywiania
- niewystarczająca skuteczność terapii ambulatoryjnej
- okoliczności uniemożliwiające terapię w środowisku danej osoby.
Leczenia
Psychoterapia
- Terapia indywidualna, grupowa lub rodzinna.
- W leczeniu bulimii najlepiej udokumentowana jest skuteczność terapii poznawczo-behawioralnej (CBT).3
- w razie potrzeby również jako program samokontroli oparty na CBT („kierowana samopomoc”)
- porównywalnie skuteczna: psychoterapia interpersonalna
- lub alternatywnie, np. na życzenie pacjenta: psychoterapia oparta na psychologii głębi.
Ruch i odprężenie
- Następujące procedury fizjoterapeutyczne, również w połączeniu, wydają się mieć korzystny wpływ na zachowania żywieniowe i parametry związane z jakością życia4:
- aerobowe ćwiczenia fizyczne, trening siłowy
- ćwiczenia relaksacyjne, ćwiczenia świadomości ciała, joga
- masaż
Leczenie farmakologiczne
Leki przeciwdepresyjne
- Dorośli z bulimią mogą być jednocześnie z psychoterapią leczeni lekami przeciwdepresyjnymi.
- Objadanie się i wymioty można ograniczyć, stosując fluoksetynę (SSRI).
- próba leczenia trwająca co najmniej 4 tygodnie
- Wykazano, że fluoksetyna w dawce 60 mg na dobę jest skuteczniejsza niż w dawce 20 mg na dobę.
- U dzieci sama bulimia nie powinna być wskazaniem do terapii przeciwdepresyjnej.
Zaburzenia elektrolitowe
- Hipokaliemia
- Hiponatremia
- możliwe przyczyny: polidypsja, zespół SIADH
- przy polidypsji: dążenie do normalizacji spożycia wody
- przy SIADH
- ograniczenie spożycia płynów jako podstawowe postępowanie
- ostrożne zwiększanie stężenia sodu tylko po obliczeniu stosunku elektrolitów w moczu do elektrolitów w osoczu i całkowitej ilości wody w organizmie, możliwie w warunkach szpitalnych (więcej informacji, zobacz artykuł Hiponatremia).
Postępowanie terapeutyczne przy innych powikłaniach
- Uszkodzenie zębów
- Zobacz sekcja Zalecenia dla pacjentów.
- Zapalenie ślinianki
- stymulacja produkcji śliny za pomocą tabletek do ssania albo gumy do żucia
- Chłodne okłady mają działanie odkażające i łagodzące ból.
- ew. masaż gruczołu.
- Refluks żołądkowo-przełykowy
- leki zobojętniające sok żołądkowy, blokery receptorów H2 lub inhibitory pompy protonowej
- Dokładniejsze informacje zobacz artykuł Choroba refluksowa przełyku.
- Zaparcia
- ogólne wskazówki dotyczące odżywiania i wypróżnień
- laktuloza
- przy zaburzeniach wypróżniania lewatywa lub czopki (np. z bisakodylem)
- Obrzęki kończyn dolnych
- przy prawidłowym lub wysokim stężeniu sodu w surowicy: dieta o niskiej zawartości soli
- przy polidypsji: normalizacja spożycia płynów
- uniesienie kończyn dolnych
- ew. leki moczopędne (uwaga: niebezpieczne interakcje w przypadku nadużywania innych leków moczopędnych, np. hiperkaliemia!)
- Więcej informacji na temat leczenia farmakologicznego można znaleźć w artykułach Obrzęki kończyn dolnych i Hiponatremia.
- Wapń
- suplementacja wapnia i witaminy D w celu profilaktyki osteoporozy.
- Suplementacja innych składników odżywczych
- Więcej informacji można znaleźć w artykule Jadłowstręt psychiczny.
Zalecenia dla pacjentów
- Dla wybranych osób z bulimią skuteczną opcją leczenia są walidowane, oparte na CBT programy samopomocy pod nadzorem.
- Zapobieganie uszkodzeniom zębów wskutek częstych wymiotów
- Najskuteczniejszą profilaktyką jest powstrzymanie się od wymiotów.
- Dopóki cel ten nie zostanie osiągnięty w ramach psychoterapii, obowiązują następujące zalecenia stomatologiczne:
- Ponieważ szkliwo zębów jest szczególnie wrażliwe przy niskich wartościach pH, nie należy myć zębów bezpośrednio po wymiotach, a jedynie dokładnie przepłukać usta wodą.
- Przydatne jest również płukanie jamy ustnej środkami neutralizującymi kwasy, takimi jak soda oczyszczona lub leki zobojętniające kwas żołądkowy rozpuszczone w wodzie.
- Płyny do płukania jamy ustnej, lakiery i pasty do zębów zawierające fluor zapobiegawczo zwiększają odporność szkliwa zębów.
Profilaktyka
Podstawowe zasady
- Wzmocnienie umiejętności życiowych młodych ludzi.
- Wspieranie poczucia własnej wartości.
- Krytyczne podejście do mediów i promowanego w nich ideału piękna.
- Nauka radzenia sobie z uczuciami.
- Rozwój pozytywnego stosunku do własnego ciała.
Dostosowana dieta i aktywność fizyczna
- Jeśli dieta jest konieczna do zmniejszenia masy ciała u młodych kobiet, należy ją stosować ostrożnie. „Normalna dieta” może łatwo wymknąć się spod kontroli i przyczynić się do rozwoju zaburzeń odżywiania. To samo dotyczy aktywności fizycznej (więcej informacji można znaleźć w artykule Aktywność fizyczna a zdrowie psychiczne).
Przebieg, powikłania i rokowanie
- O ile nie wskazano inaczej, sekcję oparto na tym źródle.2
Przebieg
- Epizodyczne, powtarzające się nawroty.
- U osób, u których wcześniej stwierdzono jadłowstręt psychiczny, mogą pojawić się dolegliwości charakterystyczne dla bulimii.
Powikłania
Jama ustna
- Ból gardła.
- Utrata szkliwa, szczególnie po wewnętrznej stronie przednich zębów.
- Nasilone występowanie próchnicy.
- Zapalenie ślinianki: zwykle bezbolesny obrzęk ślinianek spowodowany częstymi wymiotami.
Przewód pokarmowy
- Częste wymioty mogą prowadzić do refluksu żołądkowo-przełykowego, zapalenia przełyku i rozerwania błony śluzowej (zespół Mallory'ego-Weissa).
- Często występuje dyspepsja.
- Mogą wystąpić ciężkie zaparcia.
Zaburzenia elektrolitowe
- Mogą wystąpić poważne zaburzenia równowagi wodno-elektrolitowej.
- hiponatremia z rozcieńczenia spowodowana zespołem nieadekwatnego wydzielania hormonu antydiuretycznego (SIADH, zespół Schwartza-Barttera)
- Wydaje się występować częściej w anoreksji.
- możliwe działanie leków (np. leków przeciwdepresyjnych)
- utrata sodu spowodowana nadmiernym spożyciem płynów
- niedobór wapnia spowodowany dietą.
- hiponatremia z rozcieńczenia spowodowana zespołem nieadekwatnego wydzielania hormonu antydiuretycznego (SIADH, zespół Schwartza-Barttera)
- Może występować zasadowica metaboliczna, np. z powodu:
- utraty kwasu przy częstych wymiotach
- nadużywania diuretyków (hipochloremiczna zasadowica metaboliczna).
- Ostra biegunka spowodowana stosowaniem środków przeczyszczających może prowadzić do hiperchloremicznej kwasicy metabolicznej.
- Hipokaliemia może prowadzić do arytmii serca.
- Normotensyjna zasadowica hipokaliemiczna często występuje u pacjentów, którzy dużo wymiotują i często przyjmują leki moczopędne i/lub przeczyszczające.
- Utrata płynów prowadzi do hiperaldosteronizmu i może powodować obrzęki.
Zaburzenia endokrynologiczne
- W przeciwieństwie do jadłowstrętu psychicznego, bulimia rzadko prowadzi do zaburzeń endokrynologicznych.
- Chociaż mogą wystąpić zaburzenia miesiączkowania, płodność nie wydaje się być zaburzona u pacjentek, które przezwyciężyły bulimię.
Zaburzenia neurologiczne, nerwowo-mięśniowe
- Tężyczka, osłabienie mięśni.
- Napady padaczkowe.
Zaburzenia psychiczne
- Zwiększone ryzyko tendencji samobójczych i innych zaburzeń psychicznych, takich jak depresja i uzależnienia związane z substancjami psychoaktywnymi. Więcej informacji - zobacz także sekcja Czynniki predysponujące.
Rokowanie
- Rokowanie jest korzystne, jeśli przebieg zaburzenia jest krótki, a pacjent jest młody w momencie wystąpienia dolegliwości i jeśli w rodzinie nie występowało uzależnienie od alkoholu.
- Terapia poprawia rokowanie. Zaobserwowano również samoistne poprawy.
- Gorsze rokowanie: przy jednoczesnym nadużywaniu narkotyków lub nadużywaniu alkoholu, próbie samobójczej, długotrwałej depresji, nadwadze, otyłości rodziców i zaburzeniach osobowości.
- Wielu pacjentów jest w stanie uczestniczych w zajeciach szkolnych i obowiązkach zawodowych.
Dalsze postępowanie
- Długotrwała i regularna kontrola przebiegu przez psychoterapeutę prowadzącego leczenie
- Regularne kontrolne badania lekarskie2
Informacje dla pacjentów
Informacje dla pacjentów w Medibas
Źródła
Piśmiennictwo
- Eating Disorders Victoria. Classifying eating disorders - DSM-5. Abbotsford Vic, 25.11.2016. www.eatingdisorders.org.au
- Safer DL. Bulimia nervosa. BMJ Best Practice. Last reviewed: 5 Aug 2023, last updated: 16 May 2023. bestpractice.bmj.com
- Poulsen S, Lunn S, Daniel SI, et al. A randomized controlled trial of psychoanalytic psychotherapy or cognitive-behavioral therapy for bulimia nervosa. Am J Psychiatry. 2014 Jan 1;171(1):109-16. PMID: 24275909. PubMed
- Machado GC, Ferreira ML. Physiotherapy improves eating disorders and quality of life in bulimia and anorexia nervosa. Br J Sports Med 2014; 48: 1519-20. PubMed
- NICE guidance. Depression in children and young people: identification and management. Published: 25 June 2019 www.nice.org.uk
Autorzy
- Joanna Dąbrowska-Juszczak, lekarz (redaktor)
- Thomas M. Heim, Dr. med., Wissenschaftsjournalist, Freibur