Informacje ogólne

Definicja

• Silnie zaczerwienione, zwykle ostro odgraniczone, rozległe, swędzące lub bolesne nadżerki, plamy lub blaszki nadżerkowe, a także częste zrogowacenia w fałdach ciała.
• Odparzenie często zlokalizowane jest w pachwinach, pachach, fałdach pod piersiami, fałdach brzusznych, okolicach pieluszkowych.
• Inne obszary, które mogą być dotknięte to pępek, okolica krocza lub okolica między palcami dłoni i stóp, w fałdach szyi i powiek.¹
• Odparzeniu często towarzyszy wtórne zakażenie.

Częstość występowania

• Odparzenie jest częstym schorzeniem, które występuje zwłaszcza w wilgotnym i ciepłym środowisku.
• Często dotyczy dzieci w wieku pieluszkowym, pacjentów otyłych lub unieruchomionych.

Epidemiologia

• Odparzenie występuje, gdy skóra ociera się o skórę.²
• Początkowo rozwija się łagodny rumień, a następnie może wystąpić stan zapalny z nadżerkami, wysiękiem, maceracją i łuszczeniem.³

Wtórne zakażenia skóry

• Wilgotne środowisko uszkodzonej skóry często sprzyja rozwojowi wtórnych zakażeń, będących konsekwencją namnażania się flory bakteryjnej.
• Wtórnemu zakażeniu skóry często towarzyszy nieprzyjemny, słodkawy zapach.
• Może być spowodowane przez grzyby, szczególnie Candida lub bakterie.
• Skórny łupież rumieniowy jest spowodowany zakażeniem bakterią Corynebacterium minutissimum.
• Objawia się jako małe, czerwonawo-brązowe plamki, które mogą łączyć się w większe plamy z ostrymi granicami.
• Łupież rumieniowy fluoryzuje na koralowo w świetle lampy Wooda.

Czynniki predysponujące

• Przegrzewanie, zwiększona wilgoć.
• Nadwaga.
• Cukrzyca.
• Immunosupresja.
• Nietrzymanie moczu lub nietrzymanie stolca.
• Nadpotliwość.
• Niedostateczna higiena.
• Niedożywienie.
• Zaburzenia hormonalne.
• Zbyt ciasne ubrania lub buty.
• Intensywne, częste pocenie się związane z aktywnością fizyczną.

ICD-10

• B36 Inne grzybice powierzchowne.
• B37 Kandydoza.
• L08 Inne miejscowe zakażenia skóry i tkanki podskórnej.
  • L08.1 Łupież rumieniowy.
  • L08.8 Inne określone miejscowe zakażenia skóry i tkanki podskórnej.
  • L08.9 Miejscowe zakażenia skóry i tkanki podskórnej, nieokreślone.
• L22 Pieluszkowe (serwetkowe) zapalenie skóry.
• L24 Kontaktowe zapalenie skóry z podrażnienia.
• L25 Nieokreślone kontaktowe zapalenie skóry.
• L30 Inne postacie zapalenia skóry.
  • L30.1 Potnica (pompholyx).
  • L30.3 Zakaźne zapalenie skóry.
  • L30.4 Wyprzenie.
  • L30.8 Inne określone postacie zapalenia skóry.

Diagnostyka

Kryteria diagnostyczne

• Początkowo w fałdach skóry występuje zaczerwienienie. Pojawiają się wtórne zmiany skórne i maceracje, może wystąpić pieczenie i świąd.
• Ogniska satelitarne wskazują na kandydozę międzypalcową.
• Słodkawy zapach zmian wskazuje na nadkażenie.

Diagnostyka różnicowa

• Alergiczne kontaktowe zapalenie skóry.
• Atopowe zapalenie skóry.
• Łojotokowe zapalenie skóry.
• odwrócona, łuszczyca pospolita.
• Pęcherzyca.
• Grzybica.

Wywiad lekarski

• Odparzenie charakteryzuje się przede wszystkim łagodnym rumieniem, który może początkowo pojawiać się jako czerwone, niemal lustrzane plamy po obu stronach fałdu skórnego.³
• Rumień może się rozszerzać i przechodzić w stan zapalny z nadżerkami, sączeniem, zmiękczeniem skóry i łuszczeniem.⁴
• Świąd, pieczenie i ból zajętej części skóry.

Badanie fizykalne

Odparzenie

• Rumień, czasami z nadżerkami, pęknięciami, pęcherzykami, krostami, guzkami, grudkami, łuskami, plamkami.
• Ciężki stan zapalny wskazuje na wtórne zakażenie.
• Objawem nadkażenia Candida sa zazwyczaj grudki lub krosty satelitarne.

Badania uzupełniające 

• Przy podejrzeniu nadkażenia, należy potwierdzić obecność drobnoustrojów za pomocą wymazu.
• W przypadku braku reakcji na leczenie można rozważyć wykonanie biopsji skóry (skierowanie pacjenta do poradni dermatologicznej).¹

Leczenie

Cele leczenia

• Leczenie zakażenia i stanu zapalnego.
• Profilaktyka nawrotu choroby.

Zalecenia dla pacjentów

• Przestrzeganie podstawowych zasad higieny.
• Osuszenie dotkniętych obszarów.
• Osoby z nadwagą powinny zredukować swoją masę ciała.
• Należy nosić luźną, przewiewną odzież — unikać włókien syntetycznych.
• W przypadku nadmiernego pocenia, można zastosować preparaty przeciw poceniu.

Odparzenia

• Osuszyć dotknięte obszary paskami gazy.
• W razie potrzeby przemyć roztworem nadmanganianu potasu.
• W niektórych przypadkach zastosować miejscowo łagodny glikokortykosteroid.
• Nakładać preparaty z cynkiem lub miękką pastę cynkową.

Zakażenie grzybicze

• Miejscowe azolowe lub polienowe leki przeciwgrzybicze, np. klotrimazol, ketokonazol lub bifonazol.
• Nystatyna jest bardziej pomocna w przypadku zakażeń drożdżakowych (Candida), a nie dermatofitów.
  • Odpowiedni lek stosuje się od 2 do 3 razy dziennie; czas leczenia wynosi zwykle 3–4 tygodnie i następnie jeszcze około 2 tygodnie po ustąpieniu objawów.
• W rzadkich przypadkach konieczne jest leczenie ogólnoustrojowe itrakonazolem lub flukonazolem.
  • Patrz także Grzybicze zakażenia skóry.

Wtórne zakażenie bakteryjne 

• Miejscowo działające antybiotyki zwykle nie są wskazane.
• Antybiotyki ogólnoustrojowe mogą być wskazane w rzadkich przypadkach, gdy występują oznaki rozległego zakażenia lub gdy dotknięte są głębsze tkanki; w takim przypadku optymalnie należy określić oporność drobnoustrojów przed włączeniem leczenia.

Łupież rumieniowy

• Wystąpienie zmian skórnych o lokalizacji typowej dla łupieżu rumieniowego jest wskazaniem do skierowania pacjenta do dermatologa.

Leczenie chirurgiczne

• Po masywnej utracie masy ciała, zwłaszcza po operacji bariatrycznej, może być wskazana operacja plastyczna resekcji nadmiaru skóry, aby zapobiec nawracającym odparzeniom i zakażeniom grzybiczym w fałdach.

Zapobieganie 

• Redukcja masy ciała. 
• Utrzymywanie wrażliwych obszarów skóry w suchości (dobrze osuszać, nie używać pieluch nieprzepuszczających powietrze, często zmieniać pieluchy).
• W miarę możliwości unikać nakładania się fałdów skóry na siebie, np. poprzez stosowanie odpowiedniej bielizny lub prawidłowe ułożenie pacjentów unieruchomionych.

Przebieg, powikłania i rokowanie

Przebieg

• Często przewlekły przebieg.

Powikłania

• Wtórne zakażenie bakteryjne albo grzybicze.

Rokowanie

• Po wdrożeniu odpowiedniego leczenia, zwykle całkowity powrót do zdrowia.
• Dopóki skóra przylega do skóry w okolicy zmian, nawroty są częste.

Informacje dla pacjentów

Materiały edukacyjne dla pacjentów

• Odparzenie.

Ilustracje

Odparzenie: łagodny rumień objawiający się początkowo jako czerwone, niemal lustrzane plamy po obu stronach fałdu skórnego.

Kandydoza skóry: odparzenie z ciężkim stanem zapalnym wskazuje na wtórne zakażenie. Candida (na zdjęciu) zwykle objawia się jako grudki lub krosty satelitarne.