Czym jest świnka?
Definicja
Wirus świnki (paramyksowirus) powoduje zapalenie ślinianek. Zwykle dotknizajęta jest ślinianka przyuszna, ale mogąchoroba być nią dotkniętemoże także innedotyczyć innych gruczoły ów(np. trzustkatrzustki i jądrader). Choroba może spowodować trwałe uszkodzenia tych narządów.
Objawy
Około 2–3 tygodni po zakażeniu często występuje łagodna gorączka, ból głowy i złe samopoczucie przez kilka dni. W ślad za tymNastępnie pojawia się obrzęk i ból ślinianek przyusznych. Z reguły ból zaczyna się po jednej stronie, ale potem rozprzestrzenia się na obie strony. OpuchliznaObrzęk ślinianki przyusznej narasta przez kilka dni i jest typowatypowy dla świnki. Może też wystąpić obrzęk i ból ślinianek pod jpodjęzykiemzykowych i w dolnej szczęcepodżuchwowych (u 10–15%). Ślinianki mogą być obrzęknięte nawet przez 8 dni.
MaU małeych dzieci objawy często wykazujsą tylko łagodne objawy.
U dorastających lub dorosłych mężczyzn zapalenie może rozprzestrzeniać się na jądra. Zapalenie jąder, które w 15–30% przypadków występuje obustronnie, powoduje ból i obrzęk moszny. W rzadkich przypadkach może prowadzić do niepłodności.
U dorosłych kobiet może dojść również do zapalenia gruczołów sutkowych i jajników.
Innym częstym powikłaniem jest zapalenie opon mózgowych (zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych), które występuje nawet u 10% chorych. Choroba pojawia się zwykle 4–5 dni po obrzęku gruczołu. ObjawyGłówne objawy to gorączka, ból głowy, wrażliwość na światło, wymioty i sztywność karku.
Przyczyny
Świnka jest spowodowana zakażeniem wirusem świnki z grupy paramyksowirusów. Choroba przenosi się z osobyczłowieka na osobęczłowieka poprzezdrogą zakażenie kropelkowekropelkową i kontakt ze śliną. Zakaźność jest największa 2 (do maks. 7) dni przed i 4 (maks. 9) dni od początku choroby.
Na powierzchniach wirusy świnki pozostają zakaźne tylko przez kilka godzin. Wirus świnki jest bardzo wrażliwy na działanie czynników zewnętrznych, takich jak ciepło, światło, promienie UV, substancje rozpuszczające tłuszcz i środki dezynfekujące.
Częstość występowania
Od czasu wprowadzenia szczepień ilość zachorowań systematycznie maleje. Zdarzają się tylko pojedyncze ogniska, około 8 na 1 mln mieszkańcosówb rocznie. Choroba może wystąpić w każdym wieku.
Badania dodatkowe
Jeśli ślinianka przyuszna jest w stanie zapalnym, podejrzewa się świnkę.- Badania laboratoryjne należy wykonywać zwłaszcza u osób zaszczepionych. Potwierdzeniem
diagnozyrozpoznania jest wykrycie wirusa w ślinie (wymaz z gardła) lub moczu oraz w badaniu krwi.
Leczenie
- Nie ma skutecznej terapii przeciwwirusowej przeciwko wirusowi świnki.
- Można schłodzić obrzękniętą śliniankę przyuszną, aby złagodzić dolegliwości. Może być konieczne zastosowanie leków przeciwbólowych i przeciwgorączkowych.
- Należy odpowiednio leczyć wszelkie ewentualne powikłania (np. zapalenie opon mózgowych,zapalenie jąder).
Zapobieganie
Szczepienie
- Szczepionka przeciwko śwince jest żywą szczepionką z atenuowanymi wirusami świnki. Dla trwałej ochrony konieczne są 2 dawki.
- Z reguły stosuje się szczepionkę skojarzoną przeciwko odrze, śwince, różyczce i ewentualnie ospie wietrznej.
IPierwsze szczepienie przeprowadza się wwieku13-15. miesięcycu życia,IIa drugie szczepienie w wieku 6 lat (Kalendarz szczepień20242025).
Uczęszczanie do placówek publicznych
- Osoby chore na świnkę lub podejrzane o jej występowanie nie mogą pracować w obiektach publicznych ani ich odwiedzać.
- Chore dzieci nie mogą w tym czasie uczęszczać do szkoły/przedszkola. Z reguły oznacza to, że dziecko może wrócić do przedszkola najwcześniej po 5 dniach od wystąpienia pierwszych objawów.
- Nieszczepione osoby,
kontaktowektóre miały kontakt z osobą chorą na świnkę, są również wykluczone z odwiedzania obiektów publicznych w czasie trwania okresu inkubacji (18 dni).
Kobiety w ciąży
- Świnka w czasie ciąży nie wiąże się ze wziększonym ryzykiem wystąpienia wad wrodzonych u płodu.
- Zwiększona częstość poronień w wyniku zakażenia świnką w ciągu pierwszych 3 miesięcy nie została dotychczas potwierdzona.
Rokowanie
Choroba trwa zwykle 7–10 dni. Rokowanie jest zwykle dobre, a choroby wtórnepowikłania występują stosunkowo rzadko. ChorobaPrzechorowanie prowadzi zwykle do uzyskania trwałej odporności na całe życie.
Powikłania
- U 15–30% mężczyzn i chłopców, u których świnka występuje po okresie dojrzewania, dochodzi do
- Inne możliwe powikłania to zapalenie mózgu lub
Dodatkowe informacje
- Zapalenie jąder.
- Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.
- Świnka — informacje dla personelu medycznego.
Ilustracje
Autorzy
- Joanna Dąbrowska-Juszzczak, lekarz (redaktor)
- Magda Łabęcka, lekarz, Kraków (recenzent)
- Martina Bujard, dziennikarka naukowa, Wiesbaden
- Natalie Anasiewicz,
lekarkalekarz, Fryburg Bryzgowijski