Compare with  
Legend:
inserted text deleted text

Zespół pasma biodrowo-piszczelowego, kolano biegacza

Streszczenie

  • Definicja: Zapalenie kaletki i innych tkanek pod pasmem biodrowo-piszczelowym na kłykciu bocznym kości udowej w wyniku przeciążenia, jedna z przyczyn tzw. kolana biegacza.
  • Epidemiologia: Najczęstsza przyczyna bólu bocznej części kolana u biegaczy.
  • Objawy: Bóle bocznej części kolana  przy obciążeniu kończyny.
  • Badanie fizykalne: Miejscowy ból nad kłykciem bocznym kości udowej, szczególnie podczas zginania kolana.
  • Diagnostyka: Dodatkowe badania zazwyczaj nie są konieczne, ewentualnie można wykonać USG, RTG lub rezonans magnetyczny.
  • Leczenie: Zachowawcze z odciążeniem zajętej kończyny oraz ćwiczeniami rozciągającymi i wzmacniającymi. W rzadkich przypadkach przy dolegliwościach opornych na leczenie zachowawcze artroskopia.

Informacje ogólne

Definicja

  • Zaburzenie, w którym przesuwanie się pasma biodrowo-piszczelowego po nadkłykciu bocznym kości udowej jest utrudnione i bolesne. Zwykle w wyniku nadmiernego przeciążenia stawu.1 Dochodzi do zapalenia kaletki i tkanki łącznej pod pasmem biodrowo-piszczelowym.2
  • Ból po stronie bocznej kolana, szczególnie przy zgięciu kolana o 20–30 stopni.3
  • Synonimy: zespół tarcia biodrowo-piszczelowego, zespół pasma biodrowo-piszczelowego (iliotibial band syndrome, ITBS).4

Epidemiologia

  • Najczęstsza przyczyna bólu po bocznej stronie kolana u biegaczy.2
  • Stanowi nawet 12% wszystkich urazów u biegaczy.5
  • Są to zwłaszcza sportowcy uprawiający dyscypliny wytrzymałościowe z powtarzającymi się wyprostami i zgięciami kolan:
    • biegacze, kolarze.6

Anatomia kliniczna

  • Pasmo biodrowo-piszczelowe tworzą powięzi mięśnia naprężacza powięzi szerokiej (musculus tensor fasciae latae) oraz mięśni pośladkowego średniego i wielkiego (musculus glutei medius, musculus glutei maximus).7
  • Początek ma na grzebieniu biodrowym, rozciąga się w kierunku dystalnym do stawu kolanowego i przyczepia się do guzka Gerdy’ego (tuberculum gerdy), troczków bocznych rzepki, kłykcia bocznego kości udowej oraz piszczeli.8
  • Funkcja: redukcja naprężeń, stabilizacja kolana w wyproście.

Etiologia i patogeneza

  • Połączenie przeciążenia i czynników biomechanicznych (dociskanie):
    • tarcie pasma biodrowo-piszczelowego o boczny kłykieć kości udowej i leżącą pod nim kaletkę podczas powtarzających się zgięć i wyprostów stawu kolanowego6,9
    • przeciążenie kolana10:
      • bieganie po nachylonym podłożu.
  • Patologie:
    • obrzęk i stan zapalny dystalnej części pasma biodrowo-piszczelowego, zapalenie kaletki maziowej i okolicznej tkanki.11

Czynniki sprzyjające

  • Podczas treningu na bieżni bieg w jednym kierunku.12
  • Znaczny wzrost intensywności treningu.12
  • Bieg w dół.12
  • Zwiększona rotacja kolana do wewnątrz (nadpronacja, skręcenie kości piszczelowej)13:
    • naprężenie rozciągające pasmo biodrowo-piszczelowe (tractus iliotibialis) wzrasta.
  • Zmęczenie mięśni pośladkowych.14

ICD-10

  • M76.3 Zespół pasma biodrowo-piszczelowego.

Diagnostyka

Kryteria diagnostyczne

  • Typowy wywiad lekarski i objawy miejscowe.

Diagnostyka różnicowa

Wywiad lekarski

  • Intensywna aktywność fizyczna, ewentualnie zwiększenie zakresu treningu.
  • Ból podczas biegania, zlokalizowany w bocznej części kolana.4
  • Bóle związane z obciążeniem stawu, poprawa w spoczynku:
    • nasilenie bólu podczas biegu w dół.15

Badanie fizykalne

  • Analiza chodu:
    • podczas biegu kolana są prostowane, pacjent unika zginania.2
  • Miejscowy ból przy nacisku w okolicy nadkłykcia bocznego kości udowej:
    • 2 cm nad jamą stawu kolanowego.2
  • Prowokacja bólu:
    • rozciąganie kolana z oporem przy około 30 stopniach zgięcia, z jednoczesnym wykonywaniem obciążenia szpotawiącego
      • maks. nacisk pasma na kłykcie kości udowej.8,14
  • Obrzęk:
    • czasami obecny nad dystalną częścią pasma biodrowo-piszczelowego.
  • Badanie palpacyjne mięśni:
    • punkty spustowe w mięśniu obszernym bocznym i w mięśniach pośladkowych
    • możliwe promieniowanie bólu podczas badania palpacyjnego.
  • Siła mięśniowa:
    • test prostowania, zgięcia i odwodzenia stawu biodrowego i kolanowego
    • u biegaczy przyczyną może być ograniczenie odwodzenia bioder (słabe mięśnie pośladkowe).14
  • Test Obera:
    • sprawdzenie napięcia pasma biodrowo-piszczelowego
    • procedura:
      • pacjent leży na zdrowym boku
      • staw biodrowy i kolanowy zdrowej strony w zgięciu 90 stopni
      • próba przywiedzenia wcześniej uniesionej do góry, bolesnej kończyny dolnej
      • opór przy przywiedzeniu wskazuje na skrócenie pasma
      • w celu przeprowadzenia patrz również Ilustracja 2.

Diagnostyka specjalistyczna

  • Kontrola ułożenia stopy/kolana podczas analizy biegu.
  • RM:
    • może być konieczny w wyjątkowych sytuacjach, zwłaszcza przed zabiegiem chirurgicznym
    • często pogrubiony dystalny odcinek pasma biodrowo-piszczelowego oraz zapalenie kaletki maziowej11

Wskazania do skierowania do specjalisty

Lista kontrolna dotycząca skierowania

Choroby tkanek miękkich, w tym ból przedniej części kolana i niestabilność rzepki

  • Cel skierowania
    • Diagnostyka? Zabieg chirurgiczny? Inne?
  • Wywiad lekarski
    • Początek i czas trwania? Przeciążenie? Przebieg i rozwój? Uporczywe dolegliwości?
    • Umiejscowienie bólu? Sytuacje wyzwalające dolegliwości bólowe? Związek z bieganiem?
    • Inne istotne choroby?
    • Regularnie przyjmowane leki?
    • Konsekwencje: Utrata sprawności? Niezdolność do pracy?
  • Badanie przedmiotowe
    • Umiejscowienie bólu? Obrzęk?
    • Objawy miejscowe? Tkliwe miejsca? Prostowanie, zginanie i odwodzenie kolana? Tkliwość/ból stawu kolanowego?
  • Badania uzupełniające
    • Zazwyczaj nie są konieczne, ewentualnie można wykonać rezonans magnetyczny [badanie niedostępne w ramach POZ].

Leczenie

Cele leczenia

  • Złagodzenie dolegliwości, redukcja stanu zapalnego i zapobieganie dolegliwościom w przyszłości.

Ogólne informacje o leczeniu

  • Początkowo zahamowanie reakcji zapalnej:
    • modyfikacja aktywności fizycznej, NLPZ, w ciężkich przypadkach ewentualnie miejscowe iniekcje z glikokortykosteroidów.4,16-17
  • Po ustąpieniu ostrej reakcji zapalnej rozpoczęcie programu ćwiczeń rozciągających i wzmacniających.16
  • Ewentualnie konsultacja z trenerem personalnym w celu poprawy techniki biegania.

Zalecenia dla pacjentów

  • Dostosowanie poziomu aktywności fizycznej:
    • unikanie powtarzającego się prostowania i zginania kolana
    • pływanie (kraulem) jest dobrą alternatywą dla innych sportów.

Propozycje samoleczenia

  1. Odciążenie, ewentualnie pływanie
  2. W miarę ustępowania dolegliwości bólowych pacjent może rozpocząć ćwiczenia rozciągające, skupiając się na paśmie biodrowo-piszczelowym i odwodzicielach stawów biodrowych (patrz ilustr. 4).18
  3. Gdy tylko pacjent będzie w stanie ćwiczyć rozciąganie bez bólu, można rozpocząć wykonywanie ćwiczeń wzmacniających, zwłaszcza mięśnia pośladkowego średniego (musculus gluteus medius) (patrz ilustr. 5).14
  4. Pacjenci powinni wznowić bieganie dopiero wtedy, gdy będą w stanie wykonywać ćwiczenia wzmacniające bez dolegliwości bólowych. Należy zacząć ostrożnie i stopniowo zwiększać obciążenie.
  5. W większości przypadków wyleczenie następuje w ciągu 3–6 tygodni.8

Leczenie farmakologiczne

  • W ostrej fazie paracetamol lub NLPZ (w zależności od chorób współistniejących) w celach przeciwbólowych, np. :
    • paracetamol 1 g, maks. 4000 mg/dobę
    • ibuprofen 600 mg jako dawka początkowa, maksymalnie 2400 mg na dobę, nie jako leczenie przewlekłe
    • żel z ibuprofenem/diklofenakiem: 2 do 3 x na dobę na obszar objęty stanem zapalnym. 
  • Ewentualnie miejscowo iniekcje z glikokortykosteroidów.14

Inne możliwości leczenia

Fizjoterapia

  • Leczenie powinno zostać podzielone na cztery fazy.
  • Faza 1:
    • odpoczynek i miejscowe okłady chłodzące.19
  • Faza 2:
    • rozciąganie pasma biodrowo-piszczelowego (tractus iliotibialis) i ewentualnie terapia powięzi i techniki mięśniowo-powięziowe.19
  • Faza 3:
    • trening wzmacniający odwodziciele bioder i trening funkcjonalny z naciskiem na poprawę wzorców ruchowych.19
  • Faza 4:
    • powrót do aktywności fizycznej, biegania, ostrożne sukcesywne zwiększanie intensywności treningów.19

Zabieg chirurgiczny

  • Wskazanie:
    • tylko w rzadkich przypadkach, gdy leczenie zachowawcze nie przynosi poprawy w ciągu kilku miesięcy.2.
  • Metoda:
    • artroskopia20
    • rozcięcie tylnej połowy pasma biodrowo-piszczelowego (tractus iliotibialis) w miejscu, w którym przechodzi ono nad nadkłykciem bocznym kości udowej i jednoczesne usunięcie znajdującej się w tym miejscu kaletki maziowej21-22
    • resekcja tylnych 2 cm pasma biodrowo-piszczelowego w miejscu, w którym przechodzi ono nad kłykciem bocznym kości udowej.
  • Rokowanie:
    • u 90% pacjentów objawy ustępują po 2–4 tygodniach rehabilitacji.23

Przebieg, powikłania i rokowanie

Rokowanie

  • Przy odpowiednim leczeniu u prawie wszystkich pacjentów dolegliwości ustępują w ciągu 6 tygodni.16

Informacje dla pacjentów

Materiały edukacyjne dla pacjentów

Ilustracje

Kolano biegacza, tendinopatia pasma biodrowo-piszczelowego
Kolano biegacza, tendinopatia pasma biodrowo-piszczelowego
Pasmo biodrowo-piszczelowe
Pasmo biodrowo-piszczelowe

Źródła

Piśmiennictwo

  1. Stępień K. Zespół pasma biodrowo-piszczelowego. (dostęp: 28.02.2024). www.mp.pl
  2. Stirling JM. Iliotibial Band Syndrome. Medscape, last updated Sep 18, 2018. emedicine.medscape.com
  3. Fairclough J, Hayashi K, Toumi H, et al. The functional anatomy of the iliotibial band during flexion and extension of the knee: implications for understanding iliotibial band syndrome. J Anat. 2006;208(3): 309–16. www.ncbi.nlm.nih.gov
  4. Khaund R, Flynn SH. Iliotibial band syndrome: a common source of knee pain. Am Fam Physician 2005; 71: 1545-50. PubMed
  5. Richards DP, Alan Barber F, Troop RL, et al. Iliotibial band Z-lengthening. Arthroscopy 2003; 19(3): 326-9. www.ncbi.nlm.nih.gov
  6. Ellis R, Hing W, Reid D. Iliotibial band friction syndrome--a systematic review. Man Ther. 2007 Aug. 12(3): 200-8. www.ncbi.nlm.nih.gov
  7. Zabłocka J, Lasota A, Kułak W. Postępowanie fizjoterapeutyczne w zespole pasma biodrowo-piszczelowego u sportowców, In: Holistyczny wymiar współczesnej medycyny. T. 7: 66-76. Praca zbiorowa / Krajewska-Kułak E, et al (eds.), 2020, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku, ISBN: 978-83-957032-4-9.
  8. Panni AS, Biedert RM, Maffulli N, Tartarone M, Romanini E. Overuse injuries of the extensor mechanism in athletes. Clin Sports Med 2002; 21: 483-98. PubMed
  9. Karageanes SJ. Iliotibial band friction syndrome. Medscape, last updated June 18, 2014. emedicine.medscape.com
  10. Taunton JE, Ryan MB, Clement DB, McKenzie DC, Lloyd-Smith DR, Zumbo BD. A retrospective case-control analysis of 2002 running injuries. Br J Sports Med 2002; 36: 95-101. www.ncbi.nlm.nih.gov
  11. Ekman EF, Pope T, Martin DF, Curl WW. Magnetic resonance imaging of iliotibial band syndrome. Am J Sports Med 1994; 22: 851-4. PubMed
  12. Baker RL, Fredericson M. Iliotibial band syndrome in runners: biomechanical implications and exercise interventions. Phys Med Rehabil Clin N Am 2016; 27(1): 53-77. www.ncbi.nlm.nih.gov
  13. Aderem J, Louw QA. Biomechanical risk factors associated with iliotibial band syndrome in runners: a systematic review. BMC Musculoskelet Disord 2015; 16: 356. www.ncbi.nlm.nih.gov
  14. Fredericson M, Cookingham CL, Chaudhari AM, Dowdell BC, Oestreicher N, Sahrmann SA. Hip abductor weakness in distance runners with iliotibial band syndrome. Clin J Sport Med 2000; 10: 169-75. PubMed
  15. Baker RL, Souza RB, Fredericson M. Iliotibial band syndrome: soft tissue and biomechanical factors in evaluation and treatment. PM R. 2011 Jun. 3(6): 550-61. www.ncbi.nlm.nih.gov
  16. Fredericson M, Wolf C. Iliotibial band syndrome in runners: innovations in treatment. Sports Med 2005; 35(5): 451-9. www.ncbi.nlm.nih.gov
  17. Strauss EJ, Kim S, Calcei JG, Park D. Iliotibial band syndrome: evaluation and management. J Am Acad Orthop Surg. 2011 Dec. 19(12): 728-36. www.ncbi.nlm.nih.gov
  18. Fredericson M, White JJ, Macmahon JM, Andriacchi TP. Quantitative analysis of the relative effectiveness of 3 iliotibial band stretches. Arch Phys Med Rehabil 2002; 83: 589-92. PubMed
  19. C M Nusman, M C de Jonge, A Navas Canete. A long-distance runner with lateral knee pain. British journal of sports medicine 2011; 44: 1209-10. PubMed
  20. Cowden CH 3rd, Barber FA. Arthroscopic treatment of iliotibial band syndrome. Arthrosc Tech. 2013 Dec. 19; 3(1): 57-60. www.ncbi.nlm.nih.gov
  21. Sangkaew C. Surgical treatment of iliotibial band friction syndrome with the mesh technique. Arch Orthop Trauma Surg. 2007 May. 127(4): 303-6. www.ncbi.nlm.nih.gov
  22. Barber FA, Boothby MH, Troop RL. Z-plasty lengthening for iliotibial band friction syndrome. J Knee Surg. 2007 Oct. 20(4): 281-4. www.ncbi.nlm.nih.gov
  23. Drogset JO, Rossvoll I, Grontvedt T. Surgical treatment of iliotibial band friction syndrome. A retrospective study of 45 patients. Scand J Med Sci Sports 1999; 9: 296-8. PubMed

Opracowanie

  • Anna Pachołek (recenzent)
  • Tomasz Tomasik (redaktor)
  • Lino Witte (recenzent/redaktor)
M763
ITB; Iliotibial band syndrome; Zespół pasma biodrowo-piszczelowego; Przeciążenie; Ból kolana; Kłykieć boczny kości udowej; Kłykieć boczny kości piszczelowej; Boczny ból kolana; Kolano biegacza; Pasmo biodrowo-piszczelowe
Zespół pasma biodrowo-piszczelowego, kolano biegacza
document-disease document-nav document-tools document-theme
Definicja: Zapalenie kaletki i innych tkanek pod pasmem biodrowo-piszczelowym na kłykciu bocznym kości udowej w wyniku przeciążenia, jedna z przyczyn tzw. kolana biegacza.
Fizjoterapia/Medycyna sportowa
Kolano biegacza
/link/4737f03805f0420e9f6221b0dad9b0a9.aspx
/link/4737f03805f0420e9f6221b0dad9b0a9.aspx
kolano-biegacza
SiteDisease
Kolano biegacza
K.Reinhardt@gesinform.de
live.com#we.wiszniewska@gmail.com
pl
pl
pl