Compare with  
Legend:
inserted text deleted text

Zapalenie zarostowe torebki stawu ramiennego (zamrożony bark)

Streszczenie

  • Definicja: Bolesne zesztywnienie barku o nieznanej przyczynie.
  • Epidemiologia: Chorobowość w ciągu całego życia 2–5%, bardzo częste u osób chorujących na cukrzycę.
  • Objawy: Przejście przez 3 etapy (zamrożenie, zmrożenie, rozmrożenie) w ciągu 1–3 lat.
  • Badanie fizykalne: Ograniczenie ruchowe, szczególnie w zakresie rotacji na zewnątrz („wzorzec torebkowy”).
  • Diagnostyka: Dodatkowe badania zazwyczaj nie są konieczne.
  • Leczenie: Choroba samoograniczająca się. Analgezja i fizjoterapia jako leczenie z wyboru.

Informacje ogólne

Definicja

  • Ból stawu ramiennego z ograniczoną ruchomością spowodowaną przez zrosty między torebką stawową a głową kości ramiennej.1-2
  • Synonimy:
    • zapalenie zarostowe torebki stawowej
    • „zamrożony bark”.
  • Postać pierwotna:
    • brak wcześniejszych urazów lub chorób barku.
  • Postać wtórna:
    • zdarzenie poprzedzające, po którym rozpoczęło się ograniczenie ruchu
      • np. uraz, unieruchomienie, udar, nowotwór złośliwy.
  • Prawie zawsze występuje obkurczenie torebki stawowej, ale jest ono odwracalne.

Epidemiologia

  • Czas trwania:
    • z reguły od 1 roku do 3 lat3
    • u niektórych pacjentów do 10 lat.
  • Chorobowość:
    • chorobowość w ciągu całego życia 2–5% 4
    • znacznie zwiększone ryzyko u osób chorujących na cukrzycę5 
      • ryzyko jest podwyższone około 5-krotnie, chorobowość w ciągu całego życia wynosi 13,4%.6
  • Płeć i wiek:
    • schorzenie częste w grupie wiekowej 40–60 lat7
    • częściej występuje u kobiet.8
  • Schorzenie rzadko dotyczy jednocześnie obydwu stron7:
    • częste u pacjentów młodych chorujących na cukrzycę.9

Etiologia i patogeneza

  • Dokładna patogeneza nie jest znana.
  • Pierwotne zarostowe zapalenie torebki stawowej: 
    • u większości pacjentów nie udaje się ustalić przyczyny.
  • Wtórne zarostowe zapalenie torebki stawowej:
    • pourazowe10:
      • po upadku na bark lub rozległych zabiegach chirurgicznych w obrębie klatki piersiowej, stawu ramiennego lub karku
      • u pacjentów poniżej 40. roku życia postać ta występuje rzadko
    • na skutek braku aktywności fizycznej:
      • po fazie unieruchomienia ryzyko wzrasta od 5 do 9 razy w porównaniu ze zdrową populacją.11
  • Wiązane z różnymi schorzeniami, m.in takimi, jak:

Patologia i patofizjologia

  • Typowo występują 3 fazy14:
    • Faza I: zamrożenie:
      • rozproszony ból barku, który często występuje również w nocy
        • w związku z tym nieświadome ograniczenie ruchu barku
      • zapalenie błony maziowej oraz zapalenie torebki stawowej
      • czas trwania: do 9 miesięcy7
    • Faza II: zmrożenie:
      • charakteryzujące się zesztywnieniem barku
      • bóle nieco ustępują
      • zagęszczenie włókien kolagenowych i tworzenie zrostów4
      • czas trwania: 4–20 miesięcy7
    • Faza III: rozmrożenie:
      • postępujący wzrost ruchomości barku
      • im dłuższe są wcześniejsze fazy, tym dłużej trwa „rozmrażanie”4
      • czas trwania: 5–26 miesięcy.7
  • Ból pojawia się zatem przed rozwinięciem się przykurczu i ustępuje przed jego ustąpieniem.15

Czynniki predysponujące

  • Cukrzyca.
  • Choroba Parkinsona.12
  • Nadczynność tarczycy.13
  • Osoby w wieku powyżej 60 lat, u których staw ramienny został unieruchomiony, np. po złamaniu kości ramiennej.
    • Najlepszym sposobem zapobiegania chorobie jest utrzymanie ruchomości stawu ramiennego.

ICD-10

  • M75 Choroby barku.
    • M75.0 Zarostowe zapalenie torebki stawu ramiennego.

Diagnostyka

Kryteria diagnostyczne

  • Stopniowy początek, przebieg wielomiesięczny.
  • Nasilający się ból, występujący również w nocy, który ogranicza codzienną aktywność.16
  • Stopniowy rozwój „wzorca torebkowego” z typowym różnym ograniczeniem ruchomości na różnych poziomach:
    • najsilniejsze ograniczenie rotacji na zewnątrz, po której następuje odwodzenie7
    • rotacja do wewnątrz jest ograniczona w najmniejszym stopniu.

Diagnostyka różnicowa

Wywiad lekarski

  • Objawy zapalenia torebki stawowej i tendinopatii nakładają się na siebie.

Przebieg kliniczny

  • Jak opisano wyżej, choroba przebiega w trzech fazach:
    1. „Zamrożenie” z rozproszonymi bólami barku
    2. „Zmrożenie” z wyraźnym ograniczeniem czynnościowym i zmniejszeniem bólu
    3. „Rozmrażanie” z odzyskaniem ruchomości.

Badanie przedmiotowefizykalne

  • Badanie zakresu ruchomości czynnej i biernej barku:
    • porównanie stron.
  • Typowy obraz kliniczny = „wzorzec torebkowy”:
    • bierna rotacja na zewnątrz jest bolesna i najbardziej ograniczona (+++)
      • różnice w rotacji na zewnątrz w porównaniu stron są zwykle najłatwiejsze do wykrycia, nawet przy łagodnych objawach w początkowym stadium choroby
    • odwodzenie bierne jest bolesne i ograniczone, ale w mniejszym stopniu niż bierna rotacja na zewnątrz (++)
    • bierna rotacja do wewnątrz jest bolesna i ograniczona, ale w mniejszym stopniu niż odwodzenie bierne (+).
  • Badanie odcinka szyjnego kręgosłupa:
    • dermatom C5 obszar bólu podobny do zapalenia torebki stawowej.

Badania uzupełniające w ramach podstawowej opieki zdrowotnej

  • W przypadku podejrzenia polimialgii reumatycznej z obustronnymi dolegliwościami bólowymi należy oznaczyć odczyn Biernackiego (OB) („OB trzycyfrowe”?).

Diagnostyka specjalistyczna

  • Diagnostyka obrazowa w celu wykluczenia innych przyczyn, szczególnie po urazie.
  • Badanie radiologiczne:
    • wykluczenie złamania
    • brak specyficznych wyników dla zapalenia torebki stawowej, obrazy zwykle nie wykazują zmian.
  • RM:
    • wykluczenie tendinopatii lub zapalenia kaletki maziowej
    • może przedstawiać pogrubienie torebki stawowej.17

Wskazania do skierowania do specjalisty

  • W razie wątpliwości diagnostycznych, pacjenta należy skierować do ortopedy.
  • W przypadku ciężkich dolegliwości występujących przez kilka miesięcy w celu oceny artroskopowego uwolnienia torebki stawowej.

Leczenie

Cele leczenia

  • Złagodzenie bólu.
  • Przywrócenie czynności barku.

Ogólne informacje o leczeniu

  • W większości przypadków zapalenie torebki stawowej ustępuje samoistnie.
  • Zalecane jest leczenie zachowawcze:
    • u >90% pacjentów w trakcie leczenia ból ustępuje i odzyskują oni ruchomość.7
  • Wybór metody leczenia zależy od następujących czynników:
    • stopień nasilenia dolegliwości
    • stadium choroby.
  • Fizjoterapia i samodzielne ćwiczenia mobilizacyjne do stosowania w domu są zalecane na każdym etapie.4
  • Łagodzenie dolegliwości bólowych za pomocą NLPZ i glikokortykosteroidów podawanych doustnie lub dostawowo.

Zalecenia dla pacjentów

  • Pacjenci powinni poruszać ramieniem w zakresie niepowodującym dolegliwości bólowych.

Leczenie farmakologiczne

Iniekcje glikokortykosteroidów

  • Krótkotrwałe złagodzenie bólu utrzymujące się przez około 6 tygodni, ale w dłuższej perspektywie działania takie postępowanie nie przeważa nad efektem placebo.18-20
  • Infiltracja dostawowa i podbarkowa o porównywalnym działaniu21:
    • rodzaj infiltracji prawdopodobnie nie jest decydujący.
  • Optymalna dawka: 20 mg triamcynolonu.22

Doustne przyjmowanie glikokortykosteroidów

  • Wskazanie: znaczne upośledzenie czynnościowe przez okres powyżej 2 miesięcy, silny ból6
    • UWAGA: u pacjentów z cukrzycą należy dokładnie rozważyć stosunek korzyści do ryzyka!
  • Złagodzenie dolegliwości bólowych i poprawa funkcji przez około 6 tygodni, ale po tym czasie efekt maleje.23
  • Typowy schemat, w zależności od ryzyka dla pacjenta, w razie potrzeby dodatkowo inhibitor pompy protonowej.7,23 
    • Dzień 1–7: 40 mg prednizolonu
    • Dzień 8–14: 30 mg prednizolonu
    • Dzień 15–18: 20 mg prednizolonu
    • Dzień 19–21: 10 mg prednizolonu
    • Dzień 22: Zakończenie przyjmowanie prednizolonu.
  • Podczas przyjmowania zalecana jest przerwa w fizjoterapii.

Inne leki

  • NLPZ: niewielkie łagodzenie bólu24:
    • mniej działań niepożądanych niż podczas stosowania glikokortykosteroidów, w związku z czym zalecane w przypadku łagodnych objawów.

Fizjoterapia

  • Zalecana we wszystkich stadiach.7
  • Lekki trening ruchowy w celu utrzymania pozostałej ruchomości i siły mięśni. 
  • Ćwiczenia i ruchy powodujące przekroczenie progu bólu mogą skomplikować przebieg choroby i znacznie zwiększyć ból.
  • Zabiegi manualne i fizjoterapeutyczne w połączeniu z ćwiczeniami wykonywanymi w domu są równie skuteczne w średnim i długim okresie, jak mobilizacja anestezjologiczna i uwolnienie torebki stawowej:
    • dotyczy bólu, ruchomości i upośledzenia sprawności w życiu codziennym.

Zabiegi chirurgiczne

  • Ponieważ z reguły choroba ma charakter samoograniczający, należy unikać zabiegów chirurgicznych.
  • U niektórych pacjentów zabieg chirurgiczny może prowadzić do pogorszenia stanu zdrowia i powikłań, takich jak np. dystrofia odruchowa i nawrót zapalenia torebki stawowej.
  • Wskazanie do zabiegu chirurgicznego wyłącznie u pacjentów całkowicie nie reagujących na leczenie zachowawcze.7
  • Zabieg chirurgiczny z wyboru: artroskopowe uwolnienie torebki stawowej25:
    • po raz pierwszy opisany we wczesnych latach 90. XX wieku26-29
    • połączenie z blokadą mięśnia pochyłego, aby móc rozpocząć bezbolesną mobilizację natychmiast po zabiegu chirurgicznym.
  • Mobilizacja w znieczuleniu:
    • obecnie nie jest zalecana
    • powikłania takie jak złamania, uszkodzenia stożka rotatorów lub splotu ramiennego.7

Przebieg, powikłania i rokowanie

Przebieg

  • Trzy etapy przebiegają w ciągu od 1 roku do 3 lat.
  • W ciągu pierwszych kilku miesięcy ból i sztywność nasilają się.
  • Ból występuje przez okres 6–12 miesięcy, po czym następuje sztywność, a na koniec stopniowa poprawa i normalizacja.

Powikłania

  • Rozwój odruchowej dystrofii współczulnej.
  • Przewlekłe bóle.
  • Utrzymujące się ograniczenie sprawności.
  • Bakteryjne zapalenie stawów wywołane iniekcją glikokortykosteroidów występuje bardzo rzadko.

Rokowanie

  • Chociaż choroba może trwać kilka lat, rokowanie jest dobre.
  • Po nieco ponad 4 latach tylko 6% pacjentów nadal odczuwa ból lub ograniczenie ruchomości.30

Dalsze postępowanie

  • Regularne badanie i dokumentowanie zakresu ruchomości.
  • W przypadku pacjentów całkowicie opornych na leczenie, skierowanie do ortopedy w celu oceny zasadności artroskopowego uwolnienia torebki stawowej.
  • Zwolnienie lekarskie jest uzależnione od stopnia aktywności fizycznej w pracy.

Informacje dla pacjentów

Edukacja pacjenta

  • Ruch tylko w zakresie niepowodującym dolegliwości bólowych
  • Często istnieje obawa przed trwałym usztywnieniem ramienia.
    • Pacjenci powinni zatem wiedzieć, że w większości przypadków objawy całkowicie ustępują, ale leczenie wymaga czasu.

Materiały edukacyjne dla pacjentów

Ilustracje

Zapalenie zarostowe torebki stawu ramiennego
Staw ramienny, kości


Źródła

Piśmiennictwo

  1. Ewald A. Adhesive capsulitis: a review. Am Fam Physician 2011; 83: 417-22. American Family Physician
  2. Hand GC, Athanasou NA, Matthews T, Carr AJ. The pathology of frozen shoulder. J Bone Joint Surg Br 2007; 89: 928-32. pmid:17673588. PubMed
  3. Grey RG. The natural history of «idiopathic» frozen shoulder. J Bone Joint Surg Am 1978; 60: 564. PubMed
  4. Hsu JE, Anakwenze OA, Warrender WJ, et al. Current review of adhesive capsulitis. J Shoulder Elbow Surg 2011; 20(3): 502-14. www.ncbi.nlm.nih.gov
  5. Sayed-Hassan R, Alourfi Z. Shoulder adhesive capsulitis prevalence among patients with type 2 diabetes mellitus in Damascus, Syrian Arab Republic: a case-control study. East Mediterr Health J 2014; 19: Suppl 3:S19-24. pmid:24995745. www.ncbi.nlm.nih.gov
  6. Zreik NH, Malik RA, Charalambous CP. Adhesive capsulitis of the shoulder and diabetes: a meta-analysis of prevalence. Muscles Ligaments Tendons J 2016; 6(1): 26-34. www.ncbi.nlm.nih.gov
  7. Roberts JR. Adhesive Capsulitis (Frozen Shoulder). Medscape, last updated Sep 18, 2018. emedicine.medscape.com
  8. Dias R, Cutts S, Massoud S. Frozen shoulder. BMJ 2005; 331: 1453-6. pmid:16356983. PubMed
  9. Lamplot JD, Lillegraven O, Brophy RH. Outcomes From Conservative Treatment of Shoulder Idiopathic Adhesive Capsulitis and Factors Associated With Developing Contralateral Disease. Orthop J Sports Med 2018; 6(7): ePub. www.ncbi.nlm.nih.gov
  10. Zuckerman JD, Rokito A. Frozen shoulder: a consensus definition. J Shoulder Elbow Surg 2011; 20: 322-5. pmid: 21051244. PubMed
  11. Bruckner FE, Nye CJ. A prospective study of adhesive capsulitis of the shoulder ("frozen shoulder') in a high risk population. Q J Med 1981; 50(198): 191-204. www.ncbi.nlm.nih.gov
  12. Chang YT, Chang WN, Tsai NW, et al. Clinical Features Associated with Frozen Shoulder Syndrome in Parkinson's Disease. Parkinsons Dis 2015. www.ncbi.nlm.nih.gov
  13. Huang SW, Lin JW, Wang WT, et al. Hyperthyroidism is a Risk Factor for Developing Adhesive Capsulitis of the Shoulder: A Nationwide Longitudinal Population-Based Study. Sci Rep 2014; 4: 4183. www.ncbi.nlm.nih.gov
  14. Reeves B. The natural history of the frozen shoulder syndrome. Scand J Rheumatol 1975; 4: 193-96. www.ncbi.nlm.nih.gov
  15. Pearsall AW. Adhesive capsulitis (frozen shoulder). Medscape, last updated Sep 02, 2015. emedicine.medscape.com
  16. Neviaser AS, Hannafin JA. Adhesive capsulitis: a review of current treatment. Am J Sports Med 2010; 38(11): 2346-56. www.ncbi.nlm.nih.gov
  17. Carillon Y, Noel E, Fantino O, et al. Magnetic resonance imaging findings in idiopathic adhesive capsulitis of the shoulder. Rev Rhum Engl Ed 1999; 66: 201. PubMed
  18. Page MJ, Green S, Kramer S, Johnston RV, McBain B, Chau M,Buchbinder R. Manual therapy and exercise for adhesive capsulitis (frozen shoulder). Cochrane Database Syst Rev. 2014 Aug 26;8:CD011275. doi: 10.1002/14651858.CD011275. The Cochrane Library
  19. Song A, Higgins LD, Newman J, et al. Glenohumeral corticosteroid injections in adhesive capsulitis: a systematic search and review. PM R. 2014 Dec;6(12): 1143-56. PubMed
  20. Lorbach O, Anagnostakos K, Scherf C, Seil R, Kohn D, Pape D. Nonoperative management of adhesive capsulitis of the shoulder: oral cortisone application versus intra-articular cortisone injections. J Shoulder Elbow Surg 2010; 19: 172-9. PubMed
  21. Goyal T, Singh A, Negi P, et al. Comparative functional outcomes of patients with adhesive capsulitis receiving intra-articular versus sub-acromial steroid injections: case-control study. Musculoskelet Surg 2019; 103(1): 31-5. www.ncbi.nlm.nih.gov
  22. Sharma SP, Bærheim A, Moe-Nilssen R, et al. Adhesive capsulitis of the shoulder, treatment with corticosteroid, corticosteroid with distension or treatment-as-usual; a randomised controlled trial in primary care. BMC Musculoskelet Disord 2016; 17: 232-9. www.ncbi.nlm.nih.gov
  23. Buchbinder R, Green S, Youd JM, et al. Oral steroids for adhesive capsulitis. Cochrane Database Syst Rev 2006. www.ncbi.nlm.nih.gov
  24. Green S, Buchbinder R, Glazier R, Forbes A.. Interventions for shoulder pain.. PubMed 2007. pmid: 17636656 PubMed
  25. Chen J1, Chen S, Li Y. Is the extended release of the inferior glenohumeral ligament necessary for frozen shoulder?. Arthroscopy 2010; 26(4): 529-35. www.ncbi.nlm.nih.gov
  26. Watson L, Dalziel R, Story I. Frozen shoulder: a 12-month clinical outcome trial. J Shoulder Elbow Surg 2000; 9: 16-22. PubMed
  27. Gerber C, Espinosa N, Perren T. Arthroscopic treatment of shoulder stiffness. Clin Orthop Relat Res 2001; 390: 119-28. PubMed
  28. Holloway GB, Schenk T, Williams GR et al. Arthroscopic capsular release for the treatment of refractory postoperative or post-fracture shoulder stiffness. J Bone Joint Surg Am 2001; 83: 1682-7. PubMed
  29. Hosseini H, Agneskirchner JD, Lobenhoffer P. Arthroscopic capsular release in the management of refractory adhesive capsulitis. Technique and results. Unnfallchirurg 2006; 109: 212-8. PubMed
  30. Hand C, Clipsham K, Rees JL, et al. Long-term outcome of frozen shoulder. J Shoulder Elbow Surg 2008; 17(2): 231-6. www.ncbi.nlm.nih.gov

Opracowanie

  • Dorota Bielska (recenzent)
  • Sławomir Chlabicz (redaktor)
  • Lino Witte (recenzent/redaktor)
M75; M750
Zapalenie torebki stawu barkowego; Bolesne ramię; Zamrożony bark; Torebka stawowa; Wzorzec torebkowy; Zapalenie torebki stawowej barku; Pourazowe zapalenie torebki; Zapalenie torebki z powodu braku aktywności; Zamrożone ramiona; Ograniczona mobilność ramion; Ból ramienia; Dermatom C5
Zapalenie zarostowe torebki stawu ramiennego (zamrożony bark)
document-disease document-nav document-tools document-theme
Definicja: Bolesne zesztywnienie barku o nieznanej przyczynie. Epidemiologia: Chorobowość w ciągu całego życia 2–5%, bardzo częste u osób chorujących na cukrzycę.
Fizjoterapia/Medycyna sportowa
Zapalenie zarostowe torebki stawu ramiennego
/link/00dd5b7a189d4e929fb4ee5a95456e37.aspx
/link/00dd5b7a189d4e929fb4ee5a95456e37.aspx
zapalenie-zarostowe-torebki-stawu-ramiennego
SiteDisease
Zapalenie zarostowe torebki stawu ramiennego
K.Reinhardt@gesinform.de
live.com#we.wiszniewska@gmail.com
pl
pl
pl