przy szybkim obniżaniu wartości glikemii objawy mogą pojawić sie również przy wyższych stężeniach glukozy (>100 mg/l, >5,6 mmol/l)
Każda hipoglikemia jest potencjalnym zagrożeniem dla osoby z cukrzycą i osób z jej otoczenia (np. podczas prowadzenia samochodu, obsługi maszyn).
Przyczyny
Przyjmowanie leków hipoglikemizujących, które pobudzają wydzielanie insuliny (pochodne sulfonylomocznika, glinidy, rzadko leczenie inkretynowe).
Długo działające pochodne sulfonylomocznika (m.in. glibenklamid, glimepiryd) mogą prowadzić do ciężkiej i długotrwałej (nawracającej do 72 godzin) hipoglikemii, która (w rzadkich przypadkach) może prowadzic do zgonu. Szczególnie zagrożone są osoby z obniżoną filtracją kłębuszkową (eGRF <60 ml/ min).
niewłaściwe dawkowanie tych leków, zwłaszcza w sytuacji zwiększonego wysiłku fizycznego, zmniejszonej podaży kalorii lub spożywania alkoholu1
brak odczuwania przez pacjenta patologicznie niskich wartości glikemii (≤70 mg/dl, ≤3,9 mmol/l)1
Objawy i dolegliwości
początkowe objawy (hipoglikemii) to niepokój, pocenie się, przyśpieszone tętno, kołatanie serca, wahania nastroju i wzmożone pragnienie
Hipoglikemia jest często nierozpoznawana lub błędnie interpretowana, zwłaszcza u osób starszych lub nie jest rozpoznawana przez pacjentów (często zmieniona percepcja hipoglikemii z powodu nawracających epizodów hipoglikemii).
Poziom 2. - Klinicznie istotna hipoglikemia (<54 mg/l, <3,0 mmol/l)
stężenie glukozy, przy którym występują objawy hipoglikemii
Poziom 3. - Ciężka hipoglikemia
brak specyficznego progu stężenia glukozy
ciężkie upośledzenie zdolności poznawczych, wymagające pomocy innych osób do jej przerwania
Leczenie
Postępowanie doraźne przy wystąpieniu hipoglikemii1
W przypadku hipoglikemii u osób bez zaburzeń świadomości:
podanie glukozy doustnie (15 g) lub innych węglowodanów z kontrolą stężenia glukozy po 15 minutach.
Jeśli hipoglikemia utrzymuje się, należy powtórnie podać 15 g glukozy lub węglowodany proste i ponownie ocenić glikemię po 15 minutach.
Jeśli pomimo podjętej interwencji, istnieje ryzyko ponownego występienia hipoglikemii (np. po wysiłku fizycznym, spożyciu alkoholu lub zastosowaniu zbyt dużej dawki insuliny), zaleca się spożycie węglowodanów złożonych oraz monitorowanie glikemii.
dawka początkowa w bolusie 0,2-0,5 g glukozy/kg m.c.
następnie, w razie potrzeby, kontynuacja ciągłego dożylnego wlewu 10% glukozy (pod kontrolą glikemii)
przy ryzyku ponownego spadku glikemii: utrzymanie wlewu kontrolując stężenie glukozy
u osób przyjmujących pochodne sulfonylomocznika lub insulinę, epizod hipoglikemii może sie przedłużać i wymagać wielogodzinnego wlewu glukozy
w przypadku trudności z dostępem żylnym
glukagon 1 mg domięśniowo lub podskórnie
dzieci o masie ciała <25 kg: 0,5 mg
dzieci o masie ciała >35 kg: 1 mg
Pacjent powinien znajdować się w pozycji bocznej ustalonej.
u dzieci >4. roku życia: alternatywnie glukagon 3 mg donosowo, niezależnie od masy ciała
Hipoglikemii wywołanej sulfonylomocznikiem nie wolno leczyć glukagonem, ponieważ glukagon prowadzi do uwalniania insuliny w nadal aktywnych komórkach beta, co wiąże się z ryzykiem nasilenia niedocukrzenia!
po odzyskaniu przytomności:
u pacjentów z ryzykiem nawrotu hipoglikemii doustne podanie 10-20 mg węglowodanów oraz kontrola glikemii
Postępowanie u osób intensywnie leczonych analogami insuliny lub osobistą pompą insulinową
podanie 15 g glukozy doustnie i kontrola glikemii po 15 minitachminutach
jeśli pomimo podjętej intrwencji nadal utrzymuje się hipoglikemia, należy powtórzyć podanie 15 g glukozy i monitorować glikemię
w przypadku pompy insulinowej, należy zatrzymać podstawowy wlew insuliny i monitorować glikemię
Samodzielne leczenie
Zwykle pacjent zauważa objawy i samodzielnie koryguje stężenie glukozy we krwi poprzez spożywanie łatwo przyswajalnych węglowodanów, np. glukoza w postaci płynnej lub cukier puder.
Dekstroza w postaci tabletek jest zwykle trudna do podania i stosunkowo słabo się rozpuszcza. Dopuszczone do obrotu żele, kostki lub pastylki glukozowe są wygodniejsze i łatwiejsze w użyciu.
Glukoza w postaci płynnej (woda z dekstrozą lub soki owocowe, cola) jest skuteczna ze względu na szybkie wchłanianie, ale wiąże się z ryzykiem zachłyśnięcia (aspiracji) w przypadku zaburzeń świadomości.
Szczególne trudności
Niskie stężenie glukozy we krwi spowodowane pochodnymi sulfonylomocznika często utrzymuje się przez długi czas i może wymagać podawania dużych dawek glukozy przez kilka dni; dlatego pacjenta należy przyjąć do szpitala.
Zapobieganie
Należy zapewnić prawidłowe dawkowanie insuliny lub sulfonylomocznika oraz właściwe odżywianie, a także dostosować dawkę podczas aktywności fizycznej.
Osoby z cukrzycą powinny zawsze mieć przy sobie żel lub tabletki z glukozą.
Źródła
Wytyczne
Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u osób z cukrzycą - 2024. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego. Curr Top Diabetes, 2023; 4 (3-4). ptdiab.pl
Piśmiennictwo
Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u osób z cukrzycą - 2024. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego. Curr Top Diabetes, 2023; 4 (3-4). ptdiab.pl
International Hypoglycemia Study Group. Glucose concentrations of less than 3 mmol/L (54 mg/dL) should be reported in clinical trials: a joint position statement of the American Diabetes Association and European Association for the Study of Diabetes. Diabetes Care 2017; 40: 155–157. cms-pl.bonnierhealthcare.no
Autorzy
Joanna Dąbrowska-Juszczak, lekarz (redaktor)
Heidrun Bahle, dr. n. med., lekarz rodzinny, Monachium
Günter Ollenschläger, prof. dr n. med., profesor chorób wewnętrznych, Szpital Uniwersytecki w Kolonii
Zobacz także artykuły cukrzyca typu 1 oraz cukrzyca typu 2. Kryteria rozpoznania hipoglikemii1:
obniżenie stężenia glukozy we krwi ≤70 mg/dl (≤3,9 mmol/l) niezależnie od występowania objawów klinicznych (stężenie alertowe)
u osób z cukrzycą typu 1 trwającą do wielu lat, możliwe jest wystąpienie objawów dopiero przy niższych stężeniach glukozy.
podjęcie działań terapeutycznych ma na celu przeciwdziałanie dalszemu spadkowi
klinicznie istotna hipoglikemia: stężenie glukozy <54 mg/dl (<3 mmol/l)
przy szybkim obniżaniu wartości glikemii objawy mogą pojawić sie również przy wyższych stężeniach glukozy (>100 mg/l, >5,6 mmol/l)