Co to jest utrata masy ciała przy chorobie nowotworowej?
Definicja
Trudności z przyjmowaniem pokarmów i płynów oraz niepożądana utrata masy ciała należą do najczęstszych i najtrudniejszych problemów pacjentów zmagających się z chorobą nowotworową.
W końcowym stadium choroby nowotworowej wielu pacjentów traci na wadze, jest pozbawionych energii, cierpi na brak apetytu i wykazuje wyraźne oznaki utraty tkanki mięśniowej i tłuszczowej. W języku specjalistycznym używa się określenia kacheksja. Wielu osób chorych wykazuje również objawy odwodnienia.
Połączenie kacheksji z odwodnieniem może być spowodowane samą chorobą nowotworową lub być konsekwencją powikłań choroby i terapii.
Objawy
Osoby chore tracą mimowolnie na wadze i czują się osłabione. Może to ograniczać ich codziennie czynności. Skóra i błony śluzowe mogą być suche.
Przyczyny
Utrata masy ciała często jest spowodowana samą chorobą nowotworową.
Rolę odgrywają również inne czynniki. Najczęstsze objawy obejmują: dolegliwości stomatologiczne, dolegliwości z żuciem i połykaniem, suchość ust, zakażenia grzybicze w jamie ustnej, ból, nudności, wymiotowanie, niestrawność, ból brzucha, brak wchłaniania składników odżywczych z jelit, problemy z oddychaniem, zakażenia, unieruchomienie, działania niepożądane leków, zaburzenia zapachu i smaku, wyczerpanie, niepokój psychiczny, lęk, niepokój lub depresja.
Niedobór płynów (odwodnienie) jest spowodowany zbyt dużą utratą i/lub zbyt małym spożyciem płynów.
Częstotliwość występowania
Do 90% pacjentów paliatywnych ma problemy z przyjmowaniem pokarmów lub płynów. Kacheksja jest jednym z najczęstszych objawów u chorych na nowotwór.
Badania dodatkowe
- W zaawansowanym stadium nowotworu przy znacznej utracie masy ciała lekarze, pacjenci i ich krewni muszą ocenić przydatność dalszych badań i testów.
- Badanie lekarskie ma na celu ustalić, czy istnieją możliwe podejścia terapeutyczne.
- Najważniejsza jest, aby porozmawiać z osobą chorą i jej bliskimi, zebrać wywiad chorobowy i przeprowadzić badanie fizykalne.
- Polega to na ukierunkowanym poszukiwaniu uleczalnych objawów i przyczyn utraty masy ciała.
- Ogólna ocena skupia się na stanie guza z zakresem jego rozprzestrzeniania się (przerzuty) i innych chorób pacjenta. Ponadto ocenia się wydajność, sytuację psychospołeczną, oczekiwaną długość życia i motywację do dalszej terapii.
Leczenie
- Terapia ma na celu złagodzenie, ograniczenie i zapobieganie dolegliwościom. Ma ona na celu utrzymanie lub poprawę jakości życia, a w razie potrzeby przedłużenie życia.
- Terapia nowotworu w zaawansowanym stadium zależy od rozpoznania, a także od przewidywanej długości życia.
- Bardzo ważny jest tutaj dobry dialog, aby wyjaśnić zalety i wady danej terapii oraz uwzględnić życzenia osób chorych.
Działania
- W zależności od sytuacji ogólnej należy rozważyć, czy kontynuować chemoterapię, radioterapię lub terapię hormonalną.
- W miarę możliwości powikłania powinny być leczone.
- Ważne jest również wsparcie psychospołeczne w postaci posiłków i rozmów z rodziną.
- Możliwe jest próbne zastosowanie suplementów diety.
- W niektórych przypadkach możliwa jest również farmakoterapia.
- Sztuczne odżywianie jest zwykle zalecane tylko przez krótki czas w przypadku powikłań lub innych ostrych chorób.
Odżywanie
- Dostarczanie energii i niezbędnych składników odżywczych powinno być dostosowane do indywidualnych potrzeb.
- Zalecana jest konsultacja dietetyczna.
- Spożycie pokarmu może być również zwiększone poprzez spożywanie pokarmów w płynie.
- Odradza się stosowanie specjalnych „diet antyrakowych”. Mogą one być szkodliwe i prowadzić do niedożywienia.
Farmakoterapia
- Po dokładnym zbadaniu można rozpocząć farmakoterapię, która ma na celu pobudzenie apetytu i przeciwdziałanie utracie masy ciała.
- W przypadku krótkiej oczekiwanej długości życia w celu pobudzenia apetytu można zastosować kortykosteroidy.
- Apetyt mogą również poprawić kannabinoidy.
- Terapia powikłań powinna być ukierunkowana na ich przyczynie, np. zakażenia grzybicze w jamie ustnej mogą prowadzić do zaburzeń połykania.
Płynoterapia
- We wczesnej fazie terapii paliatywnej płyny można podawać dożylnie.
- W końcowej fazie zazwyczaj nie stosuje się płynoterapii, ale można ją rozważyć, jeśli może ona zapobiec wystąpieniu objawów lub je złagodzić.
- Pragnieniu można zapobiegać m.in. przez prawidłową higienę jamy ustnej i regularne jej nawilżanie.
Terapie alternatywne
- W wielu przypadkach w sytuacji opieki paliatywnej nie należy zmuszać pacjentów do jedzenia lub picia. Dla osób dotkniętych chorobą może być to nieprzyjemne, gdy są namawiane lub przymuszane do jedzenia.
- Często lepiej jest zwilżyć wargi i usta mokrą gąbką, zaoferować lubiane jedzenie w małych ilościach, trochę pomasować osobę dotkniętą chorobą, poczytać na głos lub puścić muzykę.
Rokowanie
- Działanie leków pobudzających apetyt może wystąpić już w ciągu 2 dni, przyrost masy ciała zwykle dopiero po 2–5 tygodniach.
- Często dolegliwości można jedynie złagodzić.
- W przypadku silnej utraty masy ciała rokowanie jest często niekorzystne.
Dalsze postępowanie
- Na początku terapii jasno określa się cele i sporządza plan oceny skuteczności. Pacjenci i krewni powinni być odpowiednio poinformowani.
- Ewentualne reakcje niepożądane terapii powinny być stale oceniane i monitorowane.
- Jeśli cele nie zostaną osiągnięte dzięki terapii, należy ją zmienić lub przerwać.
Dodatkowe informacje
- Jedzenie w przypadku utraty apetytu
- Opieka paliatywna
- Kacheksja i odwodnienie w opiece paliatywnej — informacje dla lekarzy
Autor
- Martina Bujard, dziennikarz naukowy, Wiesbaden
- Lek. Marcin Major , recenzent/edytor, Kraków