Co to jest zespół hipereozynofilowy?
Definicja
Zespół hipereozynofilowy (HES — hypereosinophilicHypereosinophilic syndromeSyndrome) to ogólny termin określający całą grupęgrupa rzadkich chorób krwi, w których występuje nadprodukcjanadmierna określonychprodukcja eozynofilów — specyficznego typu białych krwinek. (granulocytEozynofile, które normalnie biorą udział w odpowiedzi immunologicznej organizmu, szczególnie w walce z pasożytami i alergiami, w zespole hipereozynofilowym pojawiają się w nadmiarze, prowadząc do uszkodzenia różnych narządów eozynofilowych). Zwiększona liczba granulocyttych komów we krwirek może prowadzić do poważnych uszkodzeńkomplikacji, rtakich jak uszkodzenie serca, płuc, skóżnychry, układu nerwowego, a nawet innych narządów.
Granulocyty eozynofilowe (znane również jako eozynofile) są wyspecjalizowaną formą białych krwinek (leukocytów). Stanowią one część układu immunologicznego i są szczególnie ważne w zwalczaniu pasożytów i robaków oraz alergii. U osób z zespołem hipereozynofilowym liczba granulocytów eozynofilowych jest zwiększona przez długi okres czasu, a przyczyną nie jest zakażenie lub alergia.
Objawy
Na początku choroby zespZespół hipereozynofilowy niejest powodujechorobą, żadnychktóra często przebiega bez objawów. Jeśli zostanie rozpoznany w tympoczątkowych czasiestadiach. Wczesne rozpoznanie może być przypadkowe, jesta tonadmiar przypadkoweeozynofilów odkrycie,może którezostać wyszłowykryty na jawtylko podczas rutynowego badania krwi. PW późniejniejszych większośćfazach pacjentów zgłasza raczej niespecyficznechoroby objawy, takie jak silne zmęczenie i wyczerpanie, osłabienie, ból mięśni, wysypka skórna, gorączka, kaszel, przeziębienie lub zadyszka i duszność.
Dolegliwości mogą być bardzo rzróżnenicowane i zależą od dotknizajętych chorobą narządów.:
Serce
-
Serce
- U około 40–50% pacjentów
chorobazespółwpływahipereozynofilowynaprowadziserce, powodującdo zapalenia mięśnia sercowego.,Skutkiemco możebyprowadzić do niewydolność serca, przy której serce nie jest już w stanie pompować wymaganej ilościkrwiserca,przezarytmiiukładserca,krążenia.aMotakżerównież wystąpić niedostateczny dopływ tlenu doniedokrwienia mięśnia sercowego.(niedokrwienieObjawy to głównie zadyszka, ból w klatce piersiowej, oraz kaszel. Zapalenie mięśnia sercowego) i arytmia serca. Sami pacjenci zwykle zauważają ograniczenia czynności serca, zwykle objawiające się zadyszką lub dusznością, bólem w klatce piersiowej i kaszlem.Zajęcie sercajest główną przyczynąchoróbśmiercii zgonówutejosób z zespołem hipereozynofilowymchorobie.
- U około 40–50% pacjentów
-
Układ nerwowy
- Zajęcie układu nerwowego może prowadzić do zaburzeń takich jak encefalopatia (uszkodzenie mózgu), neuropatia obwodowa (uszkodzenie nerwów obwodowych), a także zakrzepica mózgowa (niedrożność naczyń krwionośnych mózgu), co może skutkować udarem lub innymi problemami neurologicznymi.
-
Skóra
- Wysypki skórne są powszechnym objawem u około 70% pacjentów. Występują różne rodzaje zmian, takie jak pokrzywka, opuchlizna, czerwone plamy i guzki skórne. W rzadkich przypadkach mogą wystąpić uszkodzenia błon śluzowych (np. jamy ustnej, nosa, gardła) oraz narządów płciowych.
-
Płuca
- U około 44% pacjentów mogą wystąpić objawy płucne, w tym uporczywy kaszel i trudności w oddychaniu. Zajęcie płuc może prowadzić do przewlekłych problemów z oddychaniem i niewydolności oddechowej.
-
Oczy
- Nagłe niewyraźne widzenie może wskazywać na zajęcie oczu przez mikrozatory (małe skrzepy krwi), które mogą uszkadzać siatkówkę lub inne struktury oka.
-
Inne narządy
- Zespół hipereozynofilowy może również wpływać na
układ nerwowy. W takim przypadku mogą wystąpić niedrożności naczyń krwionośnych w mózgu (choroby zakrzepowo-zatorowe), choroby z zaburzeniami czynnościowymi mózgu (encefalopatie), a także zaburzenia układu nerwowego (neuropatie obwodowe). Te ostatnie obejmują wszystkie drogi nerwowe, które leżą poza mózgiem lub rdzeniem kręgowym.SkóraZajęcie skóry jest powszechne w zespole hipereozynofilowym. Występuje u prawie 70% pacjentów. Typowe objawy w tym przypadku to wysypka podobna do pokrzywki i opuchlizna (obrzęk naczynioruchowyipokrzywka), a także czerwone plamy i guzki. Rzadkie, ale możliwe, jest również uszkodzenie błony śluzowej jamy ustnej, nosa, gardła, przełyku i żołądka, a także okolic odbytu iinne narządów płciowych.PłucaU około 44% pacjentów występują objawy płucne. Objawia się to przede wszystkim uporczywym kaszlem.OczyNagłe niewyraźne widzenie wskazuje na zajęcie oczu. Czynnikamidy,któretakiewywołujjak wąobjawytroba,są małe skrzepy krwi, które są przenoszone przez krew (mikrozator) lub występują miejscowo (zakrzepica).Inne układy narządówZespół hipereozynofilowy może również wpływać nażołądek,wątrobęjelita oraz stawy,jelitaprowadząclubdostawyobjawów takich jak bóle brzucha, wzdęcia, czy problemy trawienne.
- Zespół hipereozynofilowy może również wpływać na
Przyczyny
U wiWiększości pacjentów (3/4 wszystkichć przypadków) nie stwierdza się przyczyny zespołu hipereozynofilowego (idiopatycznyjest zespóidiopatyczna, co oznacza, że nie udało hipereozynofilowy)się ustalić jednoznacznej przyczyny choroby.
W Jednak w niektórych przypadkach chorobaHES może wynikać z zmian chromosomalnychlub defektów genetycznych związanych z produkcją białych krwinek, co prowadzi do ich nadmiernej produkcji.
W pewnych przypadkach, zespół hipereozynofilowy może być związana ze zmianą chromosomalnązany z fuzją określonychspecyficznych genów, lubco defektemprowadzi wdo systemienieprawidłowej produkcjiaktywności białychkomórek krwinek (leukocytów)krwi.
Częstotliwość występowania
Zespół hipereozynofilowhipereozynofilowy jest rzadką chorobą. Szacuje się, że dotyczy to1–9 od 1 do 9osób na 100 000 . Najczęściej choroba rozpoznawana jest u osób. Większość pacjentów w momencie rozpoznania ma odwieku 20 do –50 lat, przyz czymprzewagą mężczyźni chorują nieco częściej niż kobietyczyzn.
Badania dodatkoweDiagnostyka
Zespół hipereozynofilowy rozpoznajediagnozuje się na podstawie badania krwi., Wktóre tymwykazuje celunadmiar eozynofilów gabinecie lekarza rodzinnego pobiera się krew. Jeśli podejrzeniewynik zostanietestu potwierdzonejest niepokojący, pacjent zostaniezostaje poddanyskierowany dalszymna badaniomdalsze i leczeniu przez specjalistów w dziedzinie hematologii i onkologii. Jest to również miejscebadania, w którym następuje dokładne wyjaśnienie, które narządy są zajęte. Z reguły przeprowadza się również badanietym:
- Badanie szpiku kostnego
,także– w celuustaleniaoceny,ewentualnejczyobecnowystępują zmiany genetyczne i okreścileniazmianźródłagenetycznychnadprodukcji eozynofilów. - Badania obrazowe – np. echokardiogram, tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny, w celu oceny stanu narządów, które mogą
leżebyćuzajętepodstaw chorobychorobą.
Leczenie
Leczenie zespołu hipereozynofilowego zależy od ciężkości i przyczynynasilenia choroby oraz zajętych narządów. W przypadkuprzypadkach, gdy choroba jest łagodna i pacjent nie ma objawów, można stosować obserwację i regularne badania krwi.
-
Leczenie kortyzonem:
- U pacjentów z
nieprawididiopatycznym zespołowymiemparametramihipereozynofilowymkrwi,(bezobjawznanej przyczyny) stosuje się kortykosteroidy (np. prednizon). Kortyzon zmniejsza liczbę eozynofilów ibezzapobiega uszkodzeniom narządów. W przypadku poważniejszych objawów, lek może być podawany dożylnie.
- U pacjentów z
-
Interferon alfa:
- U niektórych pacjentów, którzy nie reagują na leczenie kortyzonem, można zastosować interferon alfa, który stymuluje układ odpornościowy i zmniejsza liczbę eozynofilów. Należy jednak liczyć się z poważnymi efektami ubocznymi, takimi jak depresja, uszkodzenie wątroby czy niedoczynność tarczycy.
-
Imatynib:
- W przypadkach, gdy wykryto mutację genu PDGFRA (związana z fuzją genów), stosuje się imatynib — inhibitor kinazy tyrozynowej, który hamuje nieprawidłowy wzrost eozynofilów. Leczenie może prowadzić do poprawy, ale wiąże się z ryzykiem działań niepożądanych, takich jak cytopenia (spadek liczby komórek krwi), zapalenie wątroby czy biegunka.
-
Przeszczepienie komórek macierzystych:
- W przypadku bardziej złożonych przypadków (mutacje genów FGFR1, JAK2), leczenie może obejmować przeszczepienie komórek macierzystych od dawców. Jest to terapia stosowana w najbardziej zaawansowanych przypadkach.
-
Leczenie objawowe:
- W przypadku zajęcia narządów
można poczekać i regularnie sprawdzać rozwój morfologii krwi.Jeśli zespół hipereozynofilowy wpływa na narządy,ważnetakichjestjakwczesne leczenie.KortyzonJeśli rozpoznano u Pana(-i) idiopatyczny zespół hipereozynofilowyserce,należypłucarozpocząć leczenie kortyzonem, zwykle w tabletkach.W przypadku zajęciaczy układuadpokarmowegopokarmowy, może być koniecznepodanie leku dożylnie. W przypadku braku odpowiedzi naleczeniekortyzonem można zastosować inny lek zawierający substancję czynną interferon alfa. Jednak trzeba się liczyć z poważnymi reakcjami niepożądanymi (np. depresjaobjawowe,niedoczynność tarczycy, uszkodzenie wątroby), dlatego nie jest on stosowany jako lek pierwszego wyboru.ImatynibW przypadku wykrycia określonej mutacji genu (gen fuzyjny PDGFRA) pacjent otrzyma lek zawierający substancję czynną imatynib. Chodzi tutaj o tzw. inhibitor kinazy tyrozynowej zwykle stosowanywleczeniutymokreślonychoperacjerodzajówusunięciabiałaczek.Reakcjąuszkodzonychniepożądaną może być spadek liczby różnych typów komórek we krwi (cytopenia)tkanek,może wystąpić zapalenie wątroby lub biegunka. Ponadto może wystąpić zatrzymanie wody i w rzadkich przypadkach, zapalenie mięśnia sercowego.Leczenie jest jednak ważne, ponieważ u wielu pacjentów z tą mutacją genu dochodzi do szybkiej progresji zespołu hipereozynofilowego.Przeszczep komórek macierzystychW przypadku innych mutacji genowych (gen fuzyjny FGFR1, gen fuzyjny JAK2)leczenieprzeprowadza się za pomocą allogenicznego przeszczepu komórek macierzystych. W tym przypadku pacjenci otrzymują komórki macierzyste oddane przez inne osoby.Inne terapieW zależności od konstelacji choroby, lekarze mogą rozważyć dalsze leczenie farmakologiczne lub leczenie możliwych uszkodzeń narządów. Obejmują one np. operacjęzastawek serca,czy trombektomia (usunięcie skrzepówkrwi (trombektomia) lub usunięcie śledziony (splenektomia).
W przypadku stosowania leków, które mogą uszkadzać również zdrowe komórki, młodszym osobom może być zaproponowana kriokonserwacja nasienia. Zamrożenie plemników może umożliwić spełnienie ewentualnego pragnienia posiadania dziecka w przyszłości. - W przypadku zajęcia narządów
Co można zrobić we własnym zakresie?
Przestrzega
- Zgodność z leczeniem: Kluczowe jest przestrzeganie zaleceń lekarza dotyczących
terapiistosowania leków ipoddawamonitorowanie stanu zdrowia. - Regularne badania kontrolne: Ważne jest regularne wykonywanie badań krwi oraz obrazowych, aby monitorować
sięrozwójzalecanymchorobybadaniomikontrolnymjej wpływ na narządy.
Rokowanie
Rokowanie jestw różne dla różnych podtypówprzypadku zespołu hipereozynofilowego jest zróżnicowane i zależy od podtypu choroby oraz odpowiedzi na leczenie. Dzięki ulepszonymnowoczesnym opcjom terapeutycznymterapiom, rokowanie w ostatnich latach znacznie się poprawiło. RyzykoNiemniej wystąpieniajednak, określonychu postaciniektórych pacjentów ryzyko rozwoju białaczki ilub chłoniaka jest zwiększone.
Dodatkowe informacje
- Zespół hipereozynofilowy — informacje dla lekarzy
Autor
- Carina Steyer, dziennikarz medyczny, Wiedeń
- Lek. Kalina van der Bend, recenzent