Układ limfatyczny
KrewUkład jestlimfatyczny transportowanapełni w organizmie za pośrednictwem serca. Z serca krew przepływa do aorty, a następnie do coraz węższych tętnic i tętniczek. Ostatecznie dociera do najmniejszych naczyń krwionośnych, zwanych naczyniami włosowatymi.
W naczyniach włosowatych zachodzi proces filtracji, w którym płyny, białka i składniki odżywcze przechodzą przez ściany naczyń do otaczających tkanek. Dzięki temu naczynia włosowate odgrywają kluczowistotną rolę w dostarczaniuorganizmach niezbędnychssaków, zbierając nadmiar płynów oraz substancji odpadowych z krwi,tkanek takichciała. jakWspółpracuje tlen,z doukładem komórek i tkanekkrwionośnym, zapewniając prawidłowy transport i równowagę płynów w organizmie. Kluczowym elementem układu limfatycznego są naczynia limfatyczne, które odpowiadają za zbieranie płynów (limfy) z tkanek i ich prawidłowetransport funkcjonowaniedo krwiobiegu.
Proces filtracji i przepływ płynów
W organizmach ludzi krew przepływa przez serce, a następnie transportowana jest przez tętnice, tętniczki i dociera do najmniejszych naczyń, zwanych naczyniami włosowatymi. To właśnie w tych naczyniach zachodzi proces filtracji, w którym część płynów, składników odżywczych i białek przechodzi do otaczających tkanek. Naczynia włosowate pełnią zatem ważną rolę w dostarczaniu komórkom tlenu oraz innych substancji niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania.
Większość przefiltrowanego płynu filtrowanego przez naczynia włosowate jest zwyklezostaje ponownie wchłanianaonięta doprzez układuad żylnego.ylny, Jednakjednak część przefiltrowanego płynu, bogategobogata w białka i inne składniki, trafia do układu limfatycznego. zamiastTen wracać do krwiobiegu.
Ukukład limfatyczny działa jako system odpływowy, który zbiera nadmiar płynów i substancjiróżne zsubstancje tkanekodpadowe, transportując je w kierunku żył. PłynNaczynia tenlimfatyczne jestmają wchłaniany przez siezdolność naczyń limfatycznych, które na początku są bardzo cienkie, ale stopniowodo łączączenia się, tworzącw większe naczynia. Nadmiar płynu w tkankach dostaje się do naczyń limfatycznych dzięki ciśnieniu otoczeniastruktury, szczególnie podczas skurczów mięśni.
Gdya płyn jest jużkierowany wku naczyniach limfatycznychsercu, zastawkigdzie zapobiegają jego cofaniu się, kierując gotrafia do większych naczyń. W większych naczyniach limfatycznych znajdują się mięśnie, które wspomagają transport limfy w kierunku klatki piersiowej.
W każdej ręce i nodze znajdują się dwa układy limfatyczne: zewnętrzny, który odprowadza płyny z skóry i tkanki podskórnej, oraz głębszy, drenujący mięśnie i kości. Oba układy łączą się w pachwinie lub pod pachą.
Ostatecznie duże naczynia limfatyczne opróżniają się do dużych żył w klatce piersiowej, gdzie płyn limfatyczny miesza się z krwią.
Co to jest obrzObrzęk limfatyczny?
Obrzękik limfatycznelimfatyczny dzieli siędzielimy na dwiedwa grupygłówne — pierwotny i wtórnyrodzaje:
- Pierwotny obrzęk limfatyczny
jest zaburzeniem dziedzicznym bez innych znanych przyczyn. Wtórny obrzęk limfatyczny jest spowodowany inną chorobą, która blokuje odpływ limfy wskutek zmian w węzłach chłonnych lub naczyniach limfatycznych.
Pierwotny obrzęk limfatyczny jest rzadkim schorzeniem, podczas gdy wtórny obrzęk limfatyczny występuje znacznie częściej. W świecie zachodnim wtórny obrzęk limfatyczny najczęściej występuje po terapii nowotworowej. Najczęściej– jest to obrzęk ramion u kobiet, które przeszły operację i naświetlanie z powodu nowotworu piersi.
W skali światowej główną przyczyną obrzęku limfatycznego jest filarioza (słoniowacizna), która może być wyjaśnieniem obrzęku limfatycznego przede wszystkim u osób pochodzących z tropików.
Pierwotny obrzęk limfatyczny
Pierwotny obrzęk limfatyczny to wrodzone uszkodzenie układu limfatycznegozaburzenie, które prowadzi do zmniejszonejnieprawidłowego zdolnościfunkcjonowania transportowejukładu limfatycznego. Rozróżnia siCzę trzy typy:
Wrodzony obrzęk limfatyczny u dzieci poniżej 1. roku życiaWczesny obrzęk limfatyczny, który występuje u osób w wieku od 1. do 35. roku życia.Późny obrzęk limfatyczny, który występuje u osób po 35. roku życia.
Wrodzony obrzęk limfatycznysto jest rzadkimwynikiem schorzeniemzaburzeń wywoływanymgenetycznych, międzytakich innymi przez zaburzenie dziedziczne —jak zespół Nonne'a-Milroy'a-Meige'a. Obrzęk limfatyczny wczesny zwykle pojawia się w okresie dojrzewania, ale może również wystąpić między 1. a 35. rokiem życia. Późny obrzęk limfatyczny występuje po 35. rokiem życia i jest również jednym z wrodzonych obrzęków limfatycznych.
Wtórny obrzęk limfatyczny
Objawy
RyzykoW wystąpieniaprzypadku obrzęku limfatycznego poczęsto usunipojawiają sięciu węzłówobjawy chłonnychtakie w pachy lub pachwiny zależy od wielu czynnikówjak: liczby usuniętych węzłów, rozległości zabiegu, umiejscowienia guza, naświetlania, opóźnionego gojenia ran, infekcji pooperacyjnych oraz dużych nagromadzeń krwi. Nadwaga również zwiększa to ryzyko.
Obrzęk
- Opuchlizna
limfatyczny(zwłaszcza kończyn) – możebysię rozwijaćtakże skutkiem niewydolności serca, zaburzeń czynności nerekstopniowo lubmarskości wątrobynagle.W tych przypadkach zwiększone ciśnienie w układzie żylnym oraz niskie stężenie białka (albuminy) prowadzi do wypływu płynu z naczyń włosowatych do tkanek. Układ limfatyczny zostaje przeciążony, co może prowadzić do przewlekłej reakcji zapalnej, dalszego uszkodzenia naczyń limfatycznych i pogłębiania problemu obrzęku. - Uczucie ciężkości
chorejw dotkniętej kończynyczynie.Uczucie napi - Napię
ciacie, ból iopuchlizna. Obrzękzmniejszonalimfatyczny może mieć podłoże genetyczne, co oznacza, że może występować w rodzinach. Często obrzęk rozwijający się stopniowo ma łagodną przyczynę, jednak szybki rozwój obrzęku, zwłaszcza ograniczony do jednej kończyny, może być sygnałem poważniejszego problemu, takiego jak nowotwór. W takich przypadkach istotne jest dokładne zbadanie przyczyny obrzęku, aby wdrożyć odpowiednie leczenie.Pierwotny obrzęk limfatycznyma zazwyczaj większy zakres i zwykle dotyczy obu stron — obu rąk lub obu nóg. Umiejscowienie pierwotnego obrzęku limfatycznego zależy od jego przyczyny. Wrodzony obrzęk limfatyczny zwykle dotyka jednej lub obu nóg, ale może również wystąpić w ramionach, a nawet na twarzy. Obrzęk limfatyczny wczesny jest zwykle ograniczony do nóg (zwłaszcza stóp).Wtórny obrzęk limfatycznynajczęściej występuje w ramieniu lub nodze i zazwyczaj dotyczy jednej strony ciała. Zwykle pojawia się po usunięciu węzłów chłonnych w pachach lub pachwinach. Opuchlizna może na początku ograniczać się do ramienia lub uda, a także do przedramienia, podudzi czy palców. Po operacji nowotworu piersi obrzęk może obejmować także dotkniętą stronę piersi lub ścianę klatki piersiowej.Dzięki nowoczesnym technikom chirurgicznym, w których węzły chłonne usuwane są w sposób bardziej ostrożny i ukierunkowany, ryzyko rozwoju obrzęku limfatycznego stało się rzadsze. W przypadku nawrotu choroby lub braku efektów terapii istotne jest, aby zbadać możliwoelastycznośćponownego wystąpienia nowotworuskóry. - Skóra staje się sucha i
jędrna, jest mniej miękka itwardnieje.Jeśli występuje obrzęk ręki lub nogi, lekarz musi ustalić przyczynę, ponieważ może to być na przykład nowotwór. W tym kontekście czasami konieczne jest wykonanie badania ultrasonograficznego lub RM. Czasami jako badanie dodatkowe wykonuje się scyntygrafię układu limfatycznego. Podczas tego badania do naczyń limfatycznych wstrzykiwana jest specjalna substancjawcelu ich uwidocznienia za pomocą procedury obrazowania. Dostępne są również inne specjalne procedury umożliwiające wizualizacjmiaręnaczyń limfatycznych.TerapiaJeśli obrzpostęk limfatyczny jest związany zniewydolnością sercalubzaburzeniem czynności nereki jest łagodny/ umiarkowany, może ustąpić poprzez skuteczną terapię choroby podstawowej.W wielu przypadkachpu obrzęku. - Zwiększone
limfatycznegoryzykonie ma jednak terapii, która mogłaby całkowicie wyleczyć ten stan. Wiele można jednak osiągnąć dzięki leczeniu fizjoterapeutycznemu. Terapia ma na celu złagodzenie objawów i poprawę jakości życia. Ważne jest, aby stan się nie pogorszył i aby uniknąć powikłań.Obrzęk limfatyczny jest trudny do leczenia, aleinfekcji wprzypadku wtórnegoobrębie obrzęku limfatycznego terapia działa lepiej, jeśli choroba zostanie wykryta we wczesnym stadium, a leczenie zostanie rozpoczknięte na czas. Terapia zazwyczaj składa się z różnych środków: treningu, pielęgnacjitej skóry, bandaży i pończoch uciskowych oraz terapii manualnej. Główna terapia obrzęku limfatycznego polega nafizjoterapiize specjalnym masażem (kompleksowa terapia obkurczająca, CDT —complex decongestive therapy). Ważną rolę odgrywa manualny drenaż limfatyczny. Jest to technika przypominająca masaż, wykonywana przez specjalnie przeszkolonych fizjoterapeutów. Lekki ucisk jest stosowany w celu mobilizacji płynu obrzękowego z krawędzi kończyn do obszarów bliższych w celu poprawy odpływu płynu limfatycznego. Przydatne są również elastyczne pończochy lub bandaże. Istnieją jednak choroby, w przypadku których drenaż limfatyczny jest niewskazany, takie jakzakrzepica żył głębokichi inne.W razie potrzeby należy ostrożnie leczyć miejscowe zakażenia skóry. Skóra i tkanki w obszarze obrzęku limfatycznego są szczególnie podatne na zakażeniaz powodu ograniczonego przepływu krwi.
Diagnostyka
Choroba jest zwykle rozpoznawana na podstawie historii choroby (pytanie zadawane przez lekarza według schematu). Typowe dolegliwości to uczucie
Choroba rozwija się zazwyczaj powoli. Początkowo obrzęk jest miękki, a po jego uciśnięciu pozostaje „odcisk palca”. Następnie sk
Diagnostyka obrzęku limfatycznego
Rozpoznanie obrzęku limfatycznego opiera się na wywiadzie medycznym oraz badaniu fizykalnym, które uwzględniają objawy, takie jak opuchlizna i ciężkość kończyny. Czasami konieczne są dodatkowe badania obrazowe, takie jak ultrasonografia, rezonans magnetyczny (RM) lub scyntygrafia układu limfatycznego, w celu dokładnego zdiagnozowania stopnia uszkodzenia układu limfatycznego.
Leczenie obrzęku limfatycznego
PrzetestowanoLeczenie robrzęku limfatycznego jest wieloaspektowe, a jego celem jest poprawa przepływu limfy oraz złagodzenie objawów. Obejmuje:
- Fizjoterapię – głównie przez kompleksową terapię obkurczającą (CDT), która składa się z manualnego drenaż
neu limfatycznego, bandaży uciskowych oraz ćwiczeń fizycznych. - Bandażowanie i pończochy uciskowe – stosowanie specjalistycznych bandaży lub pończoch, które pomagają w poprawie odpływu limfy.
- Leczenie chorób podstawowych, takich jak niewydolność serca, choroby nerek czy wątroby, które mogą wpływać na obrzęk limfatyczny.
- Leczenie chirurgiczne – w niektórych przypadkach rozważa się zabiegi chirurgiczne,
aletakiewchodząjakoneliposukcja lub przeszczepienie naczyń limfatycznych, zwłaszcza wgrprzypadku przewlekłych i opornych na leczenie obrzętylkokówposzczególnych przypadkach.
Co można zrobić wesamodzielnie?
Oto kilka wskazówek, które mogą pomóc własnym zakresie?zarządzaniu obrzękiem limfatycznym:
NależyRegularnaunikaaktywnośćsytuacji, w których dotknięte chorobą ręce lub nogi (kończyny) nie są poruszane lub zwisają biernie, np. podczas długiego stania lub siedzenia. W szczególności należy unikać siedzenia ze skrzyżowanymi nogami. Czasami pomocne może być podniesienie podnóżka łóżka.Unikać obcisłych ubrań, ponieważ mogą one uniemożliwić przepływ limfy.Jeśli to możliwe, należy unikać sytuacji, w których skóra może zostać uszkodzona.Unikaćnadwagi, bo może ona pogorszyć objawy.Uważać, aby nie zranić się w chorą kończynę, ponieważ rany goją się słabo. Nawet niewielkie rany należy natychmiast bardzo ostrożnie opatrzyć.Jeśli skóra jest opuchnięta, łatwiej się rozrywa umożliwiając bakteriom wnikanie, co prowadzi do stanu zapalnego skóry. Dlatego tak ważna jest regularna, dokładna pielęgnacja skóry i stosowanie kremu nawilżającegofizyczna, szczególnie ćwiczenia ruchowe, mogą pomóc wprzypadkuprzepływieranlimfy ipopękanejpoprawieskórykondycji fizycznej.PodróżeNoszenielotnicze były wcześniej uważane za czynnik ryzyka, ale wiele badań wykazało, że ryzyko to jest bardzo niskie.Zawsze nalebandażynosić bandażeuciskowych lub pończochyczochuciskowe,przezaby jak najmniej pcałynów mogło przenikać do tkanki w ciągu dnia.Po udzieleniu odpowiednich wskazówek można również samodzielnie masować ręce lub nogi, aby złagodzić opuchliznę.Zalecane jest uprawianie sportu, szczególnie po operacjinowotworu piersi. Zalecane sąrównież ćwiczenia ruchowe. Trening siłowy był kiedyś odradzany, ponieważ zwidobększa krążenie krwi i może pogorszyć obrzęk limfatyczny. Ostatnie badania sugerują jednak, że trening siłowy może mieć pozytywny wpływ na chorobę.
Zapobieganie
Bandaże uciskowe stosuje się zwłaszcza we wczesnym stadium obrzęku limfatycznego oraz w pierwszej fazie CDTleczenia.
Rokowanie
Obrzęk limfatyczny jestto chorobąchoroba przewlekłąa, która wymaga długoterminowej opieki. PacjenciObjawy chorujmogą na tę chorobę wbyć różnym stopniu, dlatego też dolegliwości różnią się znaczniene w zależności od pacjenta.nasilenia Zazwyczaj bardzo pomocne jest zastosowanie się do powyższych poradchoroby i poddaniereagowania sina terapię. leczeniuWczesne przezwykrycie terapeuti rozpoczęcie leczenia mogą znacząco poprawić jakość życia pacjenta oraz zapobiec powikłaniom, takim jak infekcje skóry. Regularne stosowanie zaleceń fizjoterapeutycznych oraz samodzielna dbałość o zdrowie, w tym unikanie urazów, którzy smogą specjalnie przeszkolenipomóc w zakresiezarządzaniu manualnegotym drenażuschorzeniem.
Zapobieganie
Prewencja obrzęku limfatycznego obejmuje noszenie pończoch uciskowych w przypadku zagrożenia obrzękiem oraz unikanie czynników ryzyka, takich jak otyłość. Regularne ćwiczenia, odpowiednia pielęgnacja skóry i wczesne interwencje fizjoterapeutyczne mogą pomóc w zmniejszeniu ryzyka rozwoju obrzęku limfatycznego lub w opóźnieniu jego postępu.
Dodatkowe informacje
- Nowotwór piersi
- Filarioza i słoniowacizna
- Róża (róża przyranna)
- Niewydolność serca
- Zaburzenie czynności nerek
- Marskość wątroby
- Zakrzepica żył głębokich
- Nadwaga i otyłość
- Obrzęk limfatyczny — informacje dla lekarzy
Autoren
- Susanne Meinrenken,dr. n. med., Bremen
- Lek. Kalina van der Bend, recenzent