Czym jest odparzenie?
Definicja
Odparzenie to stan zapalny skóry spowodowany tarciem skóry o skórę i wilgocią pomiędzy fałdami skórnymi. Choroba najczęściej występuje w pachwinach, w dołach pachowych, w fałdach na brzuchu, w okolicach pieluszkowych, a u kobiet w fałdach pod piersiami. Inne obszary, w których może wystąpić odparzenie to pępek, krocze, przestrzenie między palcami u rąk i nóg (grzybica stóp), fałdy skórne na szyi i powieki. Te stany zapalne często prowadzą do wtórnych zakażeń. Bakterie i grzyby, które mogą dobrze rozwijać się w takich obszarach objętych stanem zapalnym, mogą wnikać w skórę i powodować zakażenia.
Objawy
Na początku typowa dla odparzenia jest łagodna wysypka skórna z czerwonymi plamami, które pojawiają się niemal symetrycznie po obu stronach fałdu skórnego. Zaczerwienienie może narastać i przekształcić się w intensywne zaczerwienienie z bolesnymi, sączącymi się obszarami i tworzeniem się pęknięć. Wysypka skórna może powodować swędzenie, uczucie pieczenia lub ból.
Silna wysypka skórna wskazuje na wtórne zakażenie wywołane przez grzyby lub bakterie. W przypadku wtórnego zakażenia często występuje nieprzyjemny słodkawy zapach. Zakażenie drożdżakami (Candida) zwykle powoduje pojawienie się czerwonych guzków lub pęcherzy na obrzeżach wysypki.
Przyczyny
Odparzenie jest spowodowane tarciem tj. sytuacją, gdy skóra ociera się o skórę. Chorobie sprzyja pocenie się, utrzymująca się wilgoć w głębokich fałdach skórnych oraz podrażnienia spowodowane moczem lub stolcem.
Wilgotna, uszkodzona skóra stanowi dobrą pożywkę dla różnych mikroorganizmów, dlatego często dochodzi do wtórnych zakażeń skóry. Mogą to być zakażenia grzybicze (zwłaszcza Candida), bakteryjne lub wirusowe.
Szczególną odmianą odparzenia jest łupież rumieniowy, który jest wywoływany przez określoną bakterię (Corynebacterium minutissimum) i może wywołać powikłania przy odparzeniach.
Czynniki ryzyka
Odparzenie występuje głównie w bardzo ciepłym i wilgotnym środowisku. Ryzyko zwiększają różnorodne czynniki: nadwaga, która powoduje zbyt duże tarcie w fałdach skórnych, cukrzyca, osłabienie układu immunologicznego, skłonność do nadmiernego pocenia się, noszenie nieprzepuszczających powietrza, ciasnych butów, noszenie obcisłych ubrań, niedożywienie i niewłaściwa higiena. Szczególnie zagrożone są osoby zmagające się z nietrzymaniem moczu lub kału.
Częstość występowania
Odparzenie jest częstą chorobą. Najczęściej cierpią na nią dzieci w wieku pieluszkowym, osoby z nadwagą i pacjenci o ograniczonej sprawności ruchowej.
Badania dodatkowe
- Podstawę rozpoznania stanowią wywiad chorobowy i pojawienie się wysypki. Zazwyczaj nie są konieczne dalsze badania.
- W przypadku podejrzenia nadkażenia lekarz może pobrać wymaz w celu wykrycia patogenu.
Leczenie
- Celem leczenia jest wyleczenie stanu zapalnego i zapobieganie rozwojowi nowych wysypek.
- Należy stosować produkty do pielęgnacji skóry, które zawierają 4–10% mocznika lub 5% gliceryny.
- Skórę można chronić pastami lub kremami zawierającymi cynk lub produktami pielęgnacyjnymi zawierającymi poliuretan.
- Zakażenia grzybicze skóry są leczone maścią przeciwgrzybiczą nakładaną na zmienione chorobowo obszary przez 2–4 tygodnie.
- Zakażenia bakteryjne leczy się maściami antybiotykowymi, ewentualnie w połączeniu ze słabo działającym kortyzonem.
- W przypadku postępującego zakażenia bakteryjnego antybiotyki są przepisywane do podania doustnego.
Co możesz zrobić sam?
- Osuszyć zmienione chorobowo obszary skóry, np. paskami gazy.
- Osoby z nadwagą powinny w miarę możliwości zmniejszyć swoją masę ciała.
- Nosić luźną, przewiewną odzież i unikać nylonu oraz innych włókien syntetycznych.
- Chronić skórę przed kontaktem z płynami ustrojowymi (np. potem).
Zapobieganie
- Aby zapobiec odparzeniom, zaleca się zmniejszenie masy ciała.
- Ponadto we wszystkich przypadkach ważne jest, aby unikać tarcia skóry o skórę, zmniejszać ciepło i wilgoć wokół fałd skórnych oraz utrzymywać obszary zagrożone wystąpieniem odparzeń w stanie czystym i suchym.
- Po prysznicu należy się dokładnie osuszyć.
- Nie używać pieluch nieprzepuszczających powietrza i często je zmieniać.
- Kobiety powinny nosić bawełniany biustonosz.
- W przypadku pacjentów obłożnie chorych należy zadbać o odpowiednie ułożenie ciała.
Rokowanie
Odparzenie ma często charakter przewlekły i niejednokrotnie dochodzi do nawrotów. Po odpowiednim leczeniu chorobę można całkowicie wyleczyć.
Dodatkowe informacje
- Grzybica stóp
- Zakażenia grzybicze
- Odparzenie — informacje dla lekarzy
Autor
- Martina Bujard, dziennikarz naukowy, Wiesbaden
- Magda Łabęcka, lekarz, Kraków (edytor)