Czym jest nowotwór jamy nosowo-gardłowej?
Nowotwory charakteryzują się niekontrolowanym rozrostem komórek. O ile zdrowe komórki namnażają się tylko w pewnych granicach, w komórkach nowotworowych te mechanizmy kontrolne zostały utracone. Dochodzi do gromadzenia się tych komórek i stopniowego rozwoju nowotworów. Rozróżnia się nowotwory łagodne i złośliwe. W przypadku guza (nowotworu) złośliwego ten niekontrolowany wzrost jest potęgowany przez fakt, że może on wrastać w otaczającą tkankę i rozprzestrzeniać się na inne części ciała.
W nosie większość zmian jest łagodna, ale może również pojawić się guz złośliwy. Dlatego ważne jest, aby dokładnie badać wszystkie zmiany. Guzy, które rozwijają się dalej w tylnej części nosa, tzn. w nosogardzieli, są znacznie częściej złośliwe.
Nowotwory nosa lub nosogardzieli są rzadkim rodzajem nowotworów w Europie Środkowej, ale znacznie częstszym na przykład w Azji.
Przyczyna
Niewiele wiadomo na temat bezpośredniej przyczyny nowotworów nosa, ale znane są pewne czynniki, które mogą przyczyniać się do ich rozwoju. Na przykład pył drzewny (zwiększone ryzyko u stolarzy), nikiel i pył skórzany mogą przyczyniać się do niektórych nowotworów występujących w jamie nosowej. Czynniki dziedziczne prawdopodobnie również odgrywają pewną rolę.
Wiadomo również, że niektóre wirusy (wirus Epsteina-Barr [EBV], wirus brodawczaka ludzkiego [HPV]) mogą sprzyjać rozwojowi nowotworów nosogardzieli, zwłaszcza w Azji. Jednak w Europie i Stanach Zjednoczonych konsumpcja alkoholu i tytoniu jest prawdopodobnie ważniejszym czynnikiem ryzyka niż wirusy.
Objawy
Typowy dla tego typu nowotworu, zwłaszcza zlokalizowanego w nosogardzieli, jest długi czas jaki upływa do momentu pojawienia się objawów. Choroba często rozwija się niezauważona, a objawy pojawiają się w późnym stadium. Zwiększa to ryzyko, że guz może być już znacznie zaawansowany w momencie diagnozy.
Na przykład chory może zauważyć, że ma skłonność do częstych krwawień z nosa, co wcześniej nie miało miejsca. Stopniowo może pojawić się uczucie zatkanego nosa (często jednostronnie), czego chory wcześniej nie doświadczał. Mogą również wystąpić objawy ze strony ucha (jednostronne uczucie ucisku, stan zapalny, dzwonienie w uszach, szumy uszne) lub ból gardła, a węzły chłonne na szyi mogą być powiększone. Możliwe są też bóle głowy. Jeśli choroba jest bardziej zaawansowana, może również dojść do porażenia nerwów, co skutkuje podwójnym widzeniem, bólem i drętwieniem twarzy.
Diagnostyka
Lekarz rodzinny może podejrzewać guza na podstawie objawów oraz badania nosa i gardła. W takim przypadku skieruje pacjenta do odpowiedniego specjalisty (laryngologa, onkologa), który przeprowadzi dokładne badania w celu wyjaśnienia, czy wykryty guz jest złośliwy, czy łagodny. Badania TK i MRI mogą pokazać guz bardziej szczegółowo i określić jego zasięg. Decydującym badaniem jest endoskopia nosogardzieli, podczas której pobierane są próbki tkanki guza, które następnie są badane mikroskopowo. Badanie mikroskopowe pozwala określić z wysokim stopniem pewności, czy choroba ma charakter nowotworowy.
Leczenie
Leczenie zależy od lokalizacji guza, jego rodzaju i stadium rozwoju. Jeśli wydaje się to możliwe, można podjąć próbę chirurgicznego usunięcia guza. Operacja jest opcją w przypadku guza w nosie, ale jest rzadziej możliwa w przypadku guzów położonych głębiej w nosogardzieli.
Nowotwory w nosogardzieli mają tendencję do rozprzestrzeniania się już we wczesnym stadium na inne tkanki. Operowanie większych guzów w gardle często wiąże się z wysokim ryzykiem uszkodzenia dużych naczyń krwionośnych i nerwów, które znajdują się blisko siebie w tym regionie ciała. W związku z tym lekarz dokładnie rozważy ryzyko i korzyści związane z operacją u każdego pacjenta indywidualnie.
U większości pacjentów zalecana jest radioterapia jako dodatkowe lub jedyne leczenie. Postępy zarówno w diagnostyce obrazowej, jak i technikach radioterapii poprawiły wyniki takiego leczenia. W niektórych przypadkach radioterapia wyraźnie zmniejsza rozmiar guza, ułatwiając jego chirurgiczne usunięcie. Zasadniczo sama radioterapia jest stosowana w przypadku nowotworów we wczesnych stadiach; w przypadku bardziej zaawansowanych chorób jest łączona z chemioterapią. W zależności od rodzaju nowotworu można rozważać różne substancje czynne.
Rokowanie
Rokowanie jest najlepsze w przypadku nowotworów wykrytych na wczesnym stadium. Często są to guzy rosnące w przedniej części jamy nosowej. Wiele takich guzów ma dobre rokowania w porównaniu z guzami położonymi dalej w nosogardzieli. Jednak szansa na wyleczenie zależy także od rodzaju nowotworu. Badania wykazały, że wskaźnik 5-letniego przeżycia w przypadku nowotworów nosogardzieli waha się od 58% do 90% w przypadku wczesnego wykrycia w porównaniu z bardziej zaawansowaną chorobą.
Po zakończeniu terapii ważne są regularne badania kontrolne.
Dodatkowe informacje
- Rak jamy ustnej.
- Rak nosogardła — informacje dla lekarzy.
Ilustracje
Autorzy
- Joanna Dąbrowska-Juszczak, lekarz (redaktor)
- Susanne Meinrenken
, dziennikarz medyczny(recenzent/redaktor)