Definicja: Blaszki w opłucnej uznaje się za markery narażenia na azbest; są to ograniczone, włókniste zgrubienia opłucnej, które zwykle powstają w opłucnej ściennej.
Epidemiologia: Występują u około połowy osób narażonych na kontakt z azbestem; wysoka liczba nierozpoznanych przypadków.
Objawy: Blaszki zwykle nie wywołują żadnych dolegliwości.
Badanie fizykalne: Wyniki badań przedmiotowych są zwykle prawidłowe, a blaszki rozpoznaje się przypadkowo w badaniach obrazowych.
Diagnostyka: Blaszki w opłucnej często wykrywa się jako obszary zacienienia na zdjęciach rentgenowskich klatki piersiowej lub jako obszary zagęszczenia w tomogramie komputerowym klatki piersiowej.
Leczenie: Zwykle są to zmiany niezłośliwe, które nie wymagają leczenia.
Informacje ogólne
Definicja
Blaszki w opłucnej są najczęstszą morfologiczną reakcją płuc na wdychanie azbestu1 i uznaje się je za marker narażenia na azbest.
Większość blaszek nie powoduje żadnych objawów i zwykle nie przekształca się w nowotwór złośliwy.
Ponieważ jest to rozpoznanie przez wykluczenie, należy wcześniej wykluczyć inne choroby podstawowe.
Częstość występowania
Do powstania blaszek w opłucnej dochodzi u około 50% osób, u których występowało znaczne, długotrwałe narażenie na azbest.2
Częstość występowania jest zróżnicowana ze względu na wysoką liczbę nierozpoznanych przypadków oraz fakt, że diagnoza jest zwykle przypadkowa.
Etiologia i patogeneza
Wywołane przez azbest (typowy pył zawierający materiały włókniste)
Włókna azbestu mogą rozszczepiać się do submikroskopijnych rozmiarów.
Blaszki w opłucnej to złogi włókien kolagenowych w opłucnej, które ulegają hialinizacji (szkliwieniu), a z czasem również zwapnieniu.3
Uważa się, że powstawanie blaszek jest efektem urazów mechanicznych.4
Blaszki zwykle występują w opłucnej ściennej w pobliżu żeber, rzadziej w przestrzeniach międzyżebrowych i rzadko w opłucnej trzewnej.
Blaszki najczęściej powstają między 6. a 9. żebrem oraz wzdłuż przepony.
Łagodne wysięki opłucnowe spowodowane azbestem (azbestowe zapalenie opłucnej), zwykle jednostronne, są najczęstszą manifestacją choroby płuc spowodowanej azbestem po upływie 10–20 lat od ekspozycji.5
Z czasem mogą wystąpić spontaniczne remisje i nawroty azbestowego zapalenia opłucnej.
Czynniki predysponujące
Azbest
ICD-10
J92 Blaszka opłucnej
J92.0 Blaszka opłucnej współistniejąca z azbestozą
J92.9 Blaszka opłucnej bez azbestozy
Diagnostyka
Kryteria diagnostyczne
Ekspozycja na azbest 10–20 lat wcześniej
Stwierdzenie typowych zmian w płucach na zdjęciu rentgenowskim
blaszki w opłucnej (szkliste): z reguły od ok. 3 mm długości rozpoznawalne radiologicznie zmiany i/lub obszar zmian o łącznej długości ponad 2 cm w obszarze opłucnej ściennej (zwłaszcza obustronnie), przepony, śródpiersia i/lub osierdzia
blaszki w opłucnej (zwapniałe): narażenie na pył azbestu w wywiadzie, zwapniałe blaszki o mniejszej długości i w mniejszym obszarze
hyalinosis complicata lub wysięk opłucnowy, zapalenie opłucnej z następstwami, jednostronne lub obustronne
zgrubienie opłucnej (obustronne, rozproszone): z reguły od 3 mm grubości, szczególnie w polu środkowym i dolnym
Biopsja jest konieczna, aby wykluczyć inne choroby, takie jak gruźlica lub międzybłoniak.
Sama choroba zwykle nie prowadzi do wystąpienia typowych objawów klinicznych.
Wyniki badań osłuchowych i opukiwania są zwykle niecharakterystyczne.
Objawem przemawiającym za zwłóknieniem płuc są drobne trzeszczenia, szczególnie pod koniec wdechu, nad bocznymi i dolnymi obszarami płuc.
Diagnostyka
Zwapnienia w blaszce są wykrywane na zdjęciu rentgenowskim w około 20% przypadków, w tomografii komputerowej o wysokiej rozdzielczości w około 50% przypadków, a w biopsji w około 80% przypadków.3
W większości przypadków zdjęcie rentgenowskie płuc jest odpowiednim i wystarczającym badaniem.
Niewielkie nieregularne (lub liniowe) cienie występują głównie podopłucnowo w dolnym obszarze 2/3 płuc, zwykle z rosnącym nasileniem w kierunku podstawy i wnęki.
Początkowo mogą przypominać mgliste obłoki z cienkimi jak włos figurami brzeżnymi, a następnie stają się bardziej gęste w postaci siatkowatej aż do rozproszonych zmian włóknisto-torbielowatych.
Rozciągające się poziomo liniowe zacienienia (tzw. linie Kerleya B) w pobliżu obwodowych części płuc.
W razie wątpliwości diagnostycznych należy wykonać tomografię komputerową o wysokiej rozdzielczości.
Każdy nowo powstały wysięk opłucnowy wymaga dokładnej diagnostyki, w tym testu na gruźlicę i diagnostycznego nakłucia opłucnej.
Biopsja opłucnej
Azbestowe zapalenie opłucnej ma charakter wysiękowy.
W wysiękowym azbestowym zapaleniu opłucnej konieczne jest wykonanie biopsji opłucnej w kierunku gruźlicy i nowotworu złośliwego.
Wskazania do skierowania
W przypadku niejasnych wyników i problemów diagostycznych wskazane jest skierowanie do pulmonologa.
Leczenie
Ogólne informacje o leczeniu
Brak leczenia, które wpływałoby na naturalny przebieg choroby.
Należy zaprzestać dalszego narażenia na azbest, jeśli takie istnieje.
Pacjenci z blaszkami w opłucnej są narażeni na inne poważne choroby płuc spowodowane azbestem, takie jak azbestoza, rak płuc, międzybłoniak złośliwy, jednak u większości osób takie choroby nie rozwijają się.
Same blaszki zwykle nie przekształcają się w nowotwory złośliwe.1
Dalsze postępowanie
Regularne badania rentgenowskie (np. 1 raz w roku) i w razie potrzeby pomiary czynności płuc, jeżeli objawy utrzymują się.
Orzeczenie o chorobie zawodowej
Choroba płuc i opłucnej wywołana pyłem azbestowym (azbestoza) mogą być uznane za choroby zawodowe.
Lekarz specjalista przeprowadza szczegółowy wywiad zawodowy i wywiad dotyczący ryzyka, a o uznaniu za chorobę zawodową decyduje opinia biegłego.
Wówczas można wdrożyć pewne działania:
specjalistyczne środki terapeutyczne
zaniechanie działań niosących zagrożenie
wypłata renty
Warunki orzeczenia choroby zawodowej
Dana osoba musiała wdychać pył zawierający włókna azbestu w trakcie pracy, a szkodliwe działanie azbestu ostatecznie spowodowało powstanie blaszek w opłucnej.
Należy jednoznacznie potwierdzić rozpoznanie choroby na podstawie wyczerpujących badań.
Musi istnieć związek przyczynowy, tj. choroba musi być wyraźnie związana z czynnikiem szkodliwym.
przygotowanie orzeczenia o związku przyczynowym: potwierdzone narażenie i rozpoznanie
American Thoracic Society. Diagnosis and initial management of nonmalignant diseases related to asbestos. Am J Respir Crit Care Med 2004; 170: 691-715. PubMed
Stark P. Imaging of pleural plaques, thickening, and tumors. UpToDate. Last updated August 2022. uptodate.com. www.uptodate.com
Sargent, EN, Jacobson, G, Gordonson, JS. Pleural plaques: A signpost of asbestos dust inhalation. Semin Roentgenol 1977; 12: 287. PubMed
Wagner GR. Asbestosis and silicosis. Lancet 1997; 349: 1311-5. PubMed
Definicja: Blaszki w opłucnej uznaje się za markery narażenia na azbest; są to ograniczone, włókniste zgrubienia opłucnej, które zwykle powstają w opłucnej ściennej.