Definicja: Zakażenie skóry lub płuc wywołane przez bakterię Bacillus anthracis.
Częstość występowania: Niezwykle rzadko w Europie; mogą jednak występować lokalne ogniska wśród osób uzależnionych od narkotyków.
Objawy: W przypadku zakażenia skóry najczęstszym objawem (95%) jest powstawanie pęcherzyków i owrzodzeń, a także czarnego strupa. Wdychanie bakterii prowadzi do zakażenia płuc, które objawia się kaszlem, dusznością i posocznicą.
Wyniki: Typowe rany na skórze pokryte skorupą; przebieg postaci płucnej jest często dramatyczny z problemami oddechowymi i posocznicą.
Rozpoznanie: Obecność bakterii w wydzielinie z rany lub płynach ustrojowych.
Leczenie: Zakażenie skóry jest zwykle niegroźne, ale leczy się je antybiotykami. Wąglik płucny często ma ciężki przebieg i wymaga leczenia szpitalnego na oddziale intensywnej opieki medycznej.
informacje ogólne
Definicja
Wąglik jest wywoływany przez bakterię — laseczkę wąglika Bacillus anthracis.
U zwierzęcia:
Wąglik atakuje głównie większe zwierzęta roślinożerne, takie jak owce, bydło, konie, kozy i świnie.
Choroba występuje również u dziko żyjących zwierząt.
U człowieka:
Bakteria jest przenoszona na ludzi i może występować w różnych postaciach:
wąglik skórny
wąglik gardłowy
wąglik płucny
wąglik jelitowy
Jeśli wąglik się rozprzestrzeni, może rozwinąć się zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.
częstość występowania
U człowieka:
W Europie choroba ta jest u ludzi bardzo rzadka.
W 2012 roku w Niemczech odnotowano 4 przypadki wąglika wśród osób dożylnie zażywających heroinę, z których jeden był śmiertelny.
W 2009 roku w Szkocji doszło do miejscowej epidemii wśród osób uzależnionych od heroiny — rozpoznano 14 przypadków, z których 7 zakończyło się zgonem.
95% przypadków wśród ludzi stanowi postać skórna wąglika.
U zwierzęcia:
Choroba ta jest nadal szeroko rozpowszechniona wśród zwierząt w wielu krajach.
Choroba jest najbardziej rozpowszechniona w Afryce i Azji, ale występuje również w Europie Wschodniej, Australii i USA.
W Europie okazjonalnie mogą występować ogniska choroby wśród zwierząt gospodarskich.
Etiologia i patogeneza
Choroba polega na zakażeniu gram-dodatnią bakterią Bacillus anthracis, laseczkami produkującymi przetrwalniki (spory).
Drobnoustrój ten jest łatwy do wyhodowania, ale może być trudny do odróżnienia od innych gatunków Bacillus (pałeczek).
Organizm jest przenoszony na człowieka drogą inokulacji przez uszkodzoną skórę lub błony śluzowe lub przez wdychanie.
Zakażenie następuje bezpośrednio lub pośrednio ze zwierząt na ludzi; dotąd nie opisano zakażenia człowieka od człowieka.
Ponieważ bakteria ta może zakażać zwierzęta i ludzi przez wdychane powietrze, może zostać wykorzystana jako broń biologiczna podczas wojny lub ataków terrorystycznych.
Zakażenie
Zakażenie u większości ludzi następuje przez bezpośredni kontakt z kośćmi, skórami, futrem/wełną lub zwłokami (mięsem) zwierząt.
Spożywanie mięsa zwierząt, które zaraziły się wąglikiem, może skutkować wąglikiem jelitowym.
Ponieważ przetrwalniki bakterii mogą przeżyć w glebie przez wiele lat, są potencjalnym długoterminowym zagrożeniem dla zwierząt.
Ponadto w glebie dochodzi prawdopodobnie także do namnażania przetrwalników.
Jeśli zawierający przetrwalniki kurz wzbije się ze skóry lub z włosów, przetrwalniki mogą unieść się w powietrze i przedostać się do dróg oddechowych osób znajdujących się w pobliżu.
W szczególnych warunkach, np. podczas wybuchu lub wycieku na dużej wysokości, zakażenie przetrwalnikami wąglika może nastąpić przez wdychane powietrze, tak jak to się zdarzyło podczas wypadku z wąglikiem w Swierdłowsku w 1979 roku.
W obu przypadkach efektem zakażenia jest wąglik płucny.
Wstrzyknięcie do tkanki substancji zawierającej przetrwalniki może wywołać postać iniekcyjną wąglika.
Okres inkubacji
W przypadku wąglika skórnego i płucnego zasadniczo od dwóch do pięciu dni
W przypadku wąglika jelitowego od trzech do siedmiu dni
Wdrożenie profilaktycznej antybiotykoterapii może znacznie wydłużyć przebieg.
Wynika to z faktu, że antybiotyki działają na bakterie wegetatywne, ale nie na przetrwalniki.
czynniki predysponujące
W niektórych krajach wąglik jest rzadką chorobą zawodową wśród rolników, weterynarzy i osób mających częsty kontakt ze zwierzętami lub produktami pochodzenia zwierzęcego, takimi jak skóry, wełna lub mączka kostna.
nadużywanie narkotyków
Wojna i terroryzm
ICD-10
A22 Choroba zakaźna wywołana przez Bacillus anthracis [wąglik]
A22.0 Wąglik, postać skórna
A22.1 Wąglik, postać płucna
A22.2 Wąglik, postać jelitowa
A22.7 Posocznica wywołana przez Bacillus anthracis
A22.8 Inne postacie wąglika
A22.9 Wąglik, nieokreślony
A28 Inne odzwierzęce choroby bakteryjne, niesklasyfikowane gdzie indziej
diagnostyka
Kryteria diagnostyczne
Wykrycie bakterii w wydzielinie z rany, ropie, ślinie, krwi lub płynie mózgowo-rdzeniowym
Bakterię wykrywa się w badaniu mikroskopowym i w posiewie.
Choroba zwykle występuje u osób, które mają częsty kontakt ze zwierzętami (owcami, bydłem, końmi, kozami lub świniami).
Patogen może być przenoszony drogą powietrzną w związku z działaniami wojennymi lub terrorystycznymi.
Okres wylęgania wynosi zwykle od dwóch do pięciu dni.
Mogą wystąpić typowe wysypki skórne, objawy płucne lub ogólne.
Z wyjątkiem wąglika skórnego, inne formy wąglika wykazują szybki przebieg z uogólnionymi objawami grypopodobnymi; u pacjentów szybko pojawiają się cechy:
Spowodowany bezpośrednim kontaktem ze skażonym materiałem w istniejących ranach lub uszkodzeniach skóry
Najpierw powstaje lekko swędząca grudka, która zamienia się w bezbolesny pęcherzyk, a ostatecznie w typową czarna, martwiczą skorupę.
Potem mogą się tworzyć kolejne pęcherzyki.
Chorobie towarzyszy niewiele objawów ogólnych.
wąglik jelitowy
Wywoływany spożyciem skażonej żywności
Objawia się nieswoistymi objawami miejscowymi i często następującym zaraz potem rozsianiem i ciężką toksemią/posocznicą.
wąglik płucny
Wdychanie pyłu zawierającego przetrwalniki powoduje ich przedostawanie się do pęcherzyków płucnych.
Stamtąd są transportowane do węzłów chłonnych śródpiersia, gdzie się namnażają i wywołują krwotoczne, obrzękowe zapalenia śródpiersia.
Z reguły występuje gorączka, ogólne złe samopoczucie, bóle głowy, duszności i kaszel.
Następnie rozwija się ciężka choroba rozsiana.
We wczesnym stadium choroba w zaskakująco niewielkim stopniu dotyka płuc, jednak w późniejszym przebiegu często występuje krwotoczny wysięk opłucnowy.
Rozsiewanie układowe
Wszystkie postaci mogą prowadzić do choroby rozsianej.
W przebiegu choroby szybko rozwija się bakteriemia, posocznica i toksemia.
Występuje skłonność do krwawień, co prowadzi do krwotoków.
Możliwy jest rozwój krwotocznego zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych.
Badanie fizykalne
wąglik skórny
Na odsłoniętych obszarach skóry na dłoniach, ramionach lub twarzy może pojawić się rumieniowa grudka, która w dalszym przebiegu przeistacza się w pęcherzyk z fioletowym lub czarnym środkiem.
Na przyległych obszarach występuje obrzęk i pęcherzyki.
W późnym stadium zmiana przeistacza się od środka w martwicę pokrytą czarną skorupą (nazwa bakterii pochodzi od greckiego słowa oznaczającego węgiel):
Rany nie są bolesne.
Większość przypadków jest ograniczona do skóry i ma łagodny przebieg.
Zakażenie skórne zwykle przebiega bez rozwoju poważnej choroby i ustępuje po upływie od jednego do trzech tygodni.
Może wystąpić ogólne złe samopoczucie, limfadenopatia, gorączka, ból głowy, nudności i wymioty.
W rzadkich przypadkach:
Odpadanie martwiczej tkanki może prowadzić do krwiopochodnego rozprzestrzeniania się i posocznicy.
Możliwy jest także rozwój krwotocznego zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych.
wąglik płucny
Zmiany w płucach
Wysoka gorączka, cechy posocznicy
skłonność do krwawień
Szybkie pogorszenie ogólnego stanu fizycznego
Badanie uzupełniające
Mikroskopia:
Obecność laseczek gram-dodatnich z ziarnistością metachromatyczną
Bakteria wąglika jest niehemolityczna, nieruchoma, posiada półokrągłe, umieszczone subterminalnie przetrwalniki i wytwarza otoczkę.
Jest ona mniej skuteczna i musi być podawana w sześciu dawkach:
trzy dawki co dwa tygodnie
trzy dawki co sześć miesięcy
następnie jedno szczepienie przypominające rocznie
Trwają badania nad nowymi szczepionkami.
Profilaktyka poekspozycyjna
Bezwzględne wskazanie do profilaktycznej antybiotykoterapii
Dorośli:
cyprofloksacyna 2 x dziennie 500 mg przez 60 dni
doksycyklina 2 x dziennie 100 mg przez co najmniej 42–60 dni
przy dostępności szczepionki ewentualnie przez dwa tygodnie po trzeciej dawce szczepionki
Leczenie profilaktyczne powinno co do zasady trwać 60 dni, ale można je zakończyć, jeśli wiadomo, że pacjent nie był narażony na kontakt z bakterią wąglika.
Identyfikacja źródła zakażenia
Konieczne jest intensywne poszukiwanie źródła zakażenia.
Obróbka zanieczyszczonych przedmiotów
W tkance w warunkach istniejącego zakażenia nie tworzą się przetrwalniki.
Natomiast w kale, wydzielinach, opatrunkach, krwi itp. przetrwalniki mogą się tworzyć.
Przedmioty i powierzchnie w widoczny sposób zanieczyszczone płynami ustrojowymi zakażonych pacjentów należy spalić, wysterylizować w autoklawie lub zdezynfekować roztworem odpowiednim do zniszczenia przetrwalników:
W innych przypadkach wystarczy zwykłe oczyszczenie.
Weterynarze podejmują w przypadku wąglika bardzo daleko idące środki.
Przebieg, powikłania i rokowanie
przebieg
Czas wylęgania wynosi od dwóch do pięciu dni.
W przypadku wąglika płucnego okres wylęgania wynosi od jednego do sześciu dni, przy czym choroba w ciągu dwóch do trzech dni może doprowadzić do niewydolności płuc.
Rhie GE, Roehrl MH, Mourez M, Collier RJ, Mekalanos JJ, Wang JY. A dually active anthrax vaccine that confers protection against both bacilli and toxins. Proc Natl Acad Sci USA 2003; 100: 10925 - 30. PubMed
Donegan S, Bellamy R, Gamble CL. Vaccines for preventing anthrax. Cochrane Database of Systematic Reviews 2009, Issue 2. Art. No.: CD006403. DOI: 10.1002/14651858.CD006403.pub2. DOI
Ringertz SH, Høiby EA, Jensenius M, Mæhlen J, Caugant DA, Myklebust A, Fossum K. Injectional anthrax in a heroin skin-popper. Lancet 356: 1574-1575, 2000.
Autoren
Nicola Herzig, Dr. med., Fachärztin für Allgemeinmedizin, Sandnes (Norwegen)
Definicja: Zakażenie skóry lub płuc wywołane przez bakterię Bacillus anthracis. Częstość występowania: Niezwykle rzadko w Europie; mogą jednak występować lokalne ogniska wśród osób uzależnionych od narkotyków.
Choroby zakaźne
Wąglik
/link/5539721e477740de9126e2729a6ca1d8.aspx
/link/5539721e477740de9126e2729a6ca1d8.aspx
waglik
SiteDisease
Wąglik
K.Reinhardt@gesinform.de
Kanders@nhi.Reinhardt@gesinform.de (patched by linkmapper)no