Scyntygrafia tarczycy to procedura obrazowania mająca na celu ocenę funkcji tarczycy w oparciu o promieniowanie emitowane w wyniku rozpadu izotopu promieniotwórczego. Umożliwia ocenę wielkości, położenia, kształtu, a także czynności gruczołu. Znajduje zastosowanie w lokalizowaniu tkanki ektopowej tarczycy (wole zamostkowe, wole podjęzykowe), jak również jodochwytnych przerzutów raka zróżnicowanego tarczycy..
Wskazania
Wskazania do scyntygrafii tarczycy z użyciem nadtechnecjanu Tc-99m lub jodku sodu-123 są następujące:
wykrywalne palpacyjnie i/lub ultrasonograficznie zmiany ogniskowe (guzki ≥1 cm)
podejrzenie ogniskowej lub rozległej autonomii w jawnej lub utajonej nadczynności tarczycy
diagnostycznie niejasne przypadki w podejrzeniu współistnienia choroby Gravesa-Basedowa i przewlekłego limfocytarnego zapalenia tarczycy lub zespołu Marine-Lenharta
w celu udokumentowania powodzenia terapii po ostatecznym leczeniu (pooperacyjne, leczenie autonomii jodem radioaktywnym)
ew. w przebiegu nieleczonych autonomii ogniskowych
Inne szczególne wskazania do scyntygrafii tarczycy z I-123 obejmują m.in.:
ektopowo zlokalizowana tkanka tarczycy, taka jak zamostkowe wole lub wole językowe
Z reguły scyntygrafia tarczycy nie odgrywa roli w badaniu pacjentów z pierwotną niedoczynnością tarczycy lub z rozległym wolem.
Badanie nie jest również konieczne w przypadku klasycznej choroby Gravesa-Basedowa, chyba, że wskazane jest leczenie jodem radioaktywnym.
Do badania wyczuwalnych palpacyjnie guzków u pacjentów w stanie eutyreozy preferowane jest badanie ultrasonograficzne w połączeniu z punkcją (biopsja aspiracyjna cienkoigłowa celowana - BACC, fine needle aspiration biopsy – FNAB).
Skierowanie do specjalisty
Skierowanie na scyntygrafie nie należy do kompetencji lekarza rodzinnego. W przypadkach wymagających scyntygrafii tarczycy, należy skierować pacjenta do endokrynologa.
Uzasadniające wskazanie musi zostać sporządzone przez kompetentnego lekarza (posiadającego specjalistyczną wiedzę w zakresie diagnostyki z użyciem otwartych substancji promieniotwórczych).
wyniki odpowiednich badań krwi, parametry czynności tarczycy (fT4, fT3, TSH, przeciwciała przeciwko tarczycy, przeciwciała przeciwko receptorowi TSH)
U pacjentów z wysoko zróżnicowanym rakiem tarczycy istotne jest również stężenie tyreoglobuliny (Tg) i przeciwciał przeciwko tyreoglobulinie (anty-TgAb).
Leki działające na tarczycę, które mogą wpływać na wchłanianie radiofarmaceutyku (tyroksyna, tyreostatyki, amiodaron).
ekspozycja na środki kontrastowe zawierające jod
dieta bogata w jod
wyniki badań ultrasonograficznych wraz z dokumentacją obrazową
ostatnio stosowane radiofarmaceutyki
ciąża, laktacja
Przygotowanie pacjenta
Informacje o badaniu (cel, procedura) i wszelkich ograniczeniach
Tyreostatyki należy zazwyczaj odstawić na 7–10 dni przed badaniem.
Przyjmowanie leków hormonalnych tarczycy jest warunkiem wstępnym scyntygrafii supresyjnej.
Jeśli wskazana jest scyntygrafia tarczycy bez podawania leków hormonalnych, preparaty trijodotyroniny (T3) należy odstawić na 10 dni przed badaniem, a preparaty lewotyroksyny (T4) na 4 tygodnie przed badaniem.
Nie należy przyjmować silnych leków zawierających jod na 4 tygodnie przed badaniem (np. rentgenowskie środki kontrastowe zawierające jod, środki dezynfekcyjne zawierające jod, krople do oczu zawierające jod)
Odroczenie scyntygrafii można skrócić w nagłych przypadkach klinicznych.
Po zastosowaniu lipofilowych rentgenowskich środków kontrastowych (limfografia) oraz po podaniu amiodaronu należy wydłużyć okres odroczenia badania.
Scyntygrafię można wykonać podczas przyjmowania fizjologicznej ilości preparatów jodkowych (do 150 mcg jodku dziennie).
Jednak dieta bardzo bogata w jod (morszczyn) może prowadzić do obniżenia wychwytu Tc-99m.
U pacjentów z rozpoznanym rakiem tarczycy tyroksynę należy zwykle odstawić na 4–5 tygodni przed badaniem. Zamiast odstawiania tyroksyny, w niektórych przypadkach można zastosować rekombinowany ludzki hormon stymulujący czynność tarczycy TSH (rhTSH, Thyrogen).
Środki ostrożności
Wykluczenie ciąży i karmienia piersią
Jeśli scyntygrafia jest wskazana w okresie karmienia piersią, zaleca się przerwanie karmienia piersią na 24 godziny (Tc-99m).
Radiofarmaceutyki
Nadtechnecjan Tc-99m dożylnie
zalety: niedrogie, szybko dostępne, krótki czas badania
wady: nakładanie z powodu aktywności w przełyku lub naczyniach, obniżona jakość obrazu w przypadku niskiego wychwytu
wady: wyższe koszty, mniejsza dostępność, zasadniczo dłuższy czas zapisu
Procedura
Nadtechnecjan Tc-99m: zapis 5–25 minut po wstrzyknięciu
Jodek sodu I-123: zapis 2–4 godziny po wstrzyknięciu
Scyntygrafia supresyjna: w przypadku klinicznego podejrzenia ogniskowej lub rozległej autonomii w obwodowej eutyreozie i TSH bez supresji
Źródła błędów
Tyroksyna, tyreostatyki, amiodaron i suplementacja jodu w diecie
Należy pamiętać: niektóre rodzaje suplementów diety lub środków kontrastowych zawierających jod
Badania TK z użyciem środka kontrastowego zawierającego jod mogą zmniejszyć wychwyt jodu, np. przez okres do 4-6 miesięcy.
Badanie uzupełniające
Badanie ultrasonograficzne, w razie potrzeby biopsja cienkoigłowa celowana pod kontrolą USG. Badanie ultrasonograficzne jest pierwszym wyborem w przypadku guzków/nowotworów; uzupełniająca scyntygrafia często nie jest wskazana.
Parametry czynności tarczycy (fT4, fT3, TSH) i badania immunologiczne (przeciwciała tarczycowe i przeciwciała przeciwko receptorom TSH).
Scyntygrafia tarczycy to procedura obrazowania mająca na celu ocenę funkcji tarczycy w oparciu o promieniowanie emitowane w wyniku rozpadu izotopu promieniotwórczego. Umożliwia ocenę wielkości, położenia, kształtu, a także czynności gruczołu. Znajduje zastosowanie w lokalizowaniu tkanki ektopowej tarczycy (wole zamostkowe, wole podjęzykowe), jak również jodochwytnych przerzutów raka zróżnicowanego tarczycy..