Jak wygląda ocena przedoperacyjna pacjenta?
Ocena przedoperacyjna to ocena stanu zdrowia i innych czynników przed wykonaniem zabiegu operacyjnego. Celem badań jest zmniejszenie ryzyka powikłań podczas operacji. Oceny dokonują zwykle lekarze odpowiedzialni za znieczulenie, czyli przygotowanie i podanie znieczulenia. Szczególne znaczenie ma czynność serca pacjentów. Badanie odbywa się na kilka tygodni przed planowaną operacją i może być przeprowadzone przez lekarzy rodzinnych.
Kiedy wymagana jest ocena przedoperacyjna?
- Badanie przedoperacyjne nie jest zwykle konieczne w przypadku niewielkich zabiegów i krótkotrwałego znieczulenia u zdrowych, młodych i aktywnych fizycznie osób, poza zebraniem wywiadu i oceną ewentualnie przyjmowanych leków.
- Przed zabiegami z zakresu chirurgii stomatologicznej i jamy ustnej przeprowadzana jest również analiza ryzyka i korzyści.
- Przed poważniejszymi zabiegami chirurgicznymi oraz zawsze, gdy małe dzieci i osoby starsze mają otrzymać znieczulenie, oprócz wywiadu lekarskiego zaleca się wykonanie badania serca i płuc.
- Potrzeba wykonania dalszych badań jest oceniana na podstawie historii choroby, wszelkich występujących czynników ryzyka oraz rodzaju i zakresu planowanego zabiegu.
Wywiad lekarski
- Zapisywane są aktualne choroby i objawy.
- Szczególną uwagę zwraca się na czynniki ryzyka, które mogą prowadzić do powikłań podczas operacji. Takie czynniki ryzyka obejmują na przykład: niewydolność serca, chorobę wieńcową, choroby nerek, cukrzycę, choroby płuc, alergie, nadużywanie alkoholu i zaburzenia krwawienia.
- Określana jest również wydolność fizyczna i stan odżywienia.
- Dodatkowo pojawią się pytania o poprzednie operacje i wszelkie problemy z nimi związane.
- Lekarze udzielają też informacji o planowanej operacji i w porozumieniu z pacjentem decydują, jaką formę znieczulenia należy zastosować.
- Zakres badania zależy od stanu zdrowia pacjenta i rodzaju planowanego zabiegu.
- W szczególności konieczne może być badanie serca i płuc.
- W większości przypadków pacjenci są pytani, czy noszą protezy i proszeni są o otwarcie ust tak szeroko, jak to możliwe i odchylenie głowy maksymalnie do tyłu. Ma to na celu ocenę warunków wentylacji, która może być wymagana podczas znieczulenia.
- Często nie ma potrzeby przeprowadzania dalszych badań. Czasami jednak wykonuje się badania krwi, EKG, USG serca (echokardiografia) lub RTG płuc.
Leki
- Lekarze ocenią, czy przed operacją należy zmienić przyjmowanie stałych leków.
- Kobiety, które przyjmują złożone doustne środki antykoncepcyjne („pigułki”) narażone są na większe ryzyko zakrzepów po operacji. Nie zaleca się jednak przerywania przyjmowania leku. Zamiast tego podaje się leki w zakresie profilaktyki zakrzepicy. To samo dotyczy hormonalnych terapii zastępczych.
- Szczególną ostrożność powinny zachować osoby ze skłonnością do krwawień lub przyjmujące leki przeciwzakrzepowe, takie jak klopidogrel, tikagrelor, prasugrel lub ASA. Zwykle zaleca się przerwę w przyjmowaniu leków, ale profilaktyczne stosowanie kwasu acetylosalicylowego (ASA) powinno być przerywane tylko wtedy, gdy ryzyko krwawienia jest bardzo duże.
- Lekarze zdecydują, czy przed operacją należy przerwać przyjmowanie leków nasercowych i przeciwcukrzycowych.
Szczególne przypadki chorób
- Kobiety w ciąży w miarę możliwości nie powinny poddawać się zabiegom chirurgicznym, zwłaszcza w pierwszym trymestrze. Jeśli to konieczne, zamiast znieczulenia ogólnego preferowane jest znieczulenie miejscowe lub regionalne.
- Pacjenci z ciężką niewydolnością serca, zaburzeniami rytmu serca, chorobami płuc, cukrzycą, chorobami naczyniowymi, chorobami nerek lub podwyższonym poziomem potasu są narażeni na zwiększone ryzyko powikłań.
- W pierwszych 12 miesiącach po ostrym zawale serca ryzyko związane z zabiegiem operacyjnym jest szczególnie wysokie, zwłaszcza jeśli u pacjentów występuje dławica piersiowa po zawale serca. Interwencje chirurgiczne, które nie są pilne, powinny być wtedy raczej odłożone w czasie.
- Różne środki medyczne mogą zmniejszyć ryzyko powikłań związanych z operacją.
- Pacjenci z nadciśnieniem powinni monitorować ciśnienie krwi przed operacją.
- Przed operacją ważne jest wyrównanie niedożywienia. W razie potrzeby pomocne są konsultacje dietetyczne i przyjmowanie specjalnych pokarmów w płynie.
- Również niedokrwistość (anemia) oraz niedobór żelaza należy leczyć odpowiednio wcześniej.
- Ogólnie można powiedzieć, że pacjenci, którzy mają otrzymać znieczulenie ogólne, znieczulenie podpajęczynówkowe lub zewnątrzoponowe i którzy cierpią na jakąś chorobę, powinni być leczeni możliwie optymalnie (lekami). Dotyczy to zwłaszcza starszych pacjentów.
Post przed i po operacji
- Z reguły pacjenci z zaplanowaną operacją nie powinni jeść 6–8 godzin przed zabiegiem.
- Zwykle do 2 godzin przed znieczuleniem można wypić umiarkowaną ilość czystego płynu (szklankę wody, soku lub herbaty). Należy to uzgodnić z anestezjologami!
- W przypadku dzieci z tymi samymi schorzeniami mogą one wypić do 10 ml klarownego płynu na kilogram masy ciała do 2 godzin przed znieczuleniem.
- Dzieci karmione piersią mogą zazwyczaj wypić tyle mleka, ile zdołają do 4 godzin przed znieczuleniem.
- Przed operacją pacjenci mogą przyjąć przepisane i zatwierdzone przez personel anestezjologiczny leki, popijając je połową szklanki wody.
Dodatkowe informacje
- Ocena przedoperacyjna przed znieczuleniem – Informacje dla personelu medycznego
Autorzy
- Magda Łabęcka, lekarz, Kraków (edytor)
- Martina Bujard, dziennikarka naukowa, Wiesbaden