Jakie postaci cukrzycy można wyróżnić?
Cukrzyca (Diabetes mellitus) jest przewlekłym schorzeniem powodującym wzrost stężenia glukozy we krwi. Choroba ta może mieć różne przyczyny. W zależności od tego wyróżnia się jej dwa typy: cukrzyca typu 1, która rozwija się głównie w wieku dziecięcym, oraz cukrzyca typu 2 występująca głównie u osób dorosłych. U kobiet w ciąży może także pojawić się przejściowa postać cukrzycy (cukrzyca ciążowa).
Cukrzyca typu 1 jest spowodowana chorobą autoimmunologiczną, czyli zaburzeniem pracy komórek układu odpornościowego, które jest przyczyną niszczenia komórek trzustki wytwarzających insulinę. Wywołuje to znaczny niedobór lub całkowity brak insuliny, czyli hormonu odpowiedzialnego za to, aby cukier z pożywienia nie pozostawał we krwi, lecz był absorbowany do komórek ciała.
Typowa postać cukrzycy u dorosłych (cukrzyca typu 2) jest z kolei wywołana brakiem reakcji komórek organizmu na działanie insuliny (insulinooporność), co powoduje wzrost poziomu glukozy we krwi.
Obecnie wiadomo jednak, że na cukrzycę typu 2 chorować mogą również dzieci, natomiast cukrzyca typu 1 może ujawnić się u osób dorosłych wskutek choroby autoimmunologicznej. Ten ostatni typ cukrzycy nosi angielską nazwę „Latent Autoimmune Diabetes in Adults”, w skrócie „LADA”. U pacjentów cierpiących na ten typ cukrzycy początkowo diagnozuje się cukrzycę typu 2. Dopiero późnej w badaniach krwi lekarze wykrywają obecność specjalnych przeciwciał takich, jak w przypadku cukrzycy typu 1, które wskazują na chorobę autoimmunologiczną. Osoby chorujące na cukrzycę typu LADA zazwyczaj mają więcej niż 35 lat, a w ciągu pierwszych 6 miesięcy od postawienia rozpoznania nie potrzebują jeszcze podawania insuliny.
Przeciwciała autoimmunologiczne we krwi
Mechanizm powstawania cukrzycy typu LADA (Latent Autoimmune Diabetes in Adults) przypomina mechanizm cukrzycy typu 1. Komórki beta występujące w trzustce, które produkują insulinę, są niszczone wskutek błędnego działania komórek układu odpornościowego organizmu, co powoduje niedobór lub brak insuliny. Proces jest możliwy za sprawą przypadkowego wytwarzania określonych przeciwciał, które nie są jednak (jak zwykle) skierowane przeciwko obcym strukturom (np. bakteriom), lecz własnym komórkom. Najczęściej można wykryć przeciwciała anty-GAD, czyli przeciwciała skierowane przeciwko dekarboksylazie kwasu glutaminowego, enzymowi, który powstaje w komórkach beta trzustki. Podobnie jak w przypadku prawidłowego mechanizmu obrony przed drobnoustrojami chorobotwórczymi, celem przeciwciał jest oznaczanie określonych struktur tak, by układ odpornościowy mógł je wykryć i usunąć (w przypadku chorób autoimmunologicznych są to, błędnie oznaczone, komórki własnego organizmu).
Kryteria
W przeciwieństwie do klasycznej cukrzycy typu 1, która często uwidacznia się w wieku dziecięcym i nastoletnim, LADA pojawia się dopiero u osób dorosłych. Z uwagi na to, że komórki beta wytwarzające insulinę nie są niszczone w zbyt szybkim tempie, niedobór insuliny rozwija się stosunkowo powoli. W związku z tym, że choroba cechuje się stopniowym przebiegiem, a pacjenci mają pomiędzy 35 a 50 lat, lekarze początkowo diagnozują cukrzycę typu 2, przepisując odpowiednie tabletki do kontroli poziomu glukozy we krwi. Po upływie kilku miesięcy (lub lat) większość chorych potrzebuje jednak insulinoterapii, ponieważ samo leczenie dosutne nie wystarcza.
W przeciwieństwie do „typowych” pacjentów chorujących na cukrzycę typu 2, osoby cierpiące na typ LADA rzadziej mają nadwagę; uwidaczniają się u nich jednak objawy ogólnego zaburzenia metabolizmu (np. nadciśnienie tętnicze, zaburzenia metabolizmu tłuszczów). W przypadku podejrzenia cukrzycy LADA wykonuje się badania krwi w celu wykrycia odpowiednich przeciwciał. Ich obecność pozwala potwierdzić diagnozę.
Leczenie
Cukrzycę typu LADA należy zatem podejrzewać u niemających nadwagi osób dorosłych z wysokim poziomem glukozy we krwi, które (przynajmniej na początku) nie potrzebują insulinoterapii.
W początkowym etapie leczenia cukrzycy LADA stosujemy, tak jak w przypadku cukrzycy typu 2, zmianę diety, aktywność fizyczną oraz, w razie występowania nadwagi, zrzucenie zbędnych kilogramów. Jednakże z biegiem czasu produkcja insuliny u większości pacjentów spada do niskiego poziomu lub ustaje całkowicie. W związku z tym, podobnie jak w przypadku cukrzycy typu 1, niezbędna będzie insulinoterapia. Są jednak wyjątki: w zależności od wieku, poziomu przeciwciał i innych czynników istnieje możliwość, że pacjenci cierpiący na cukrzycę typu LADA zachowają sprawność komórek beta, przez co zamiast insuliny będą musieli przyjmować tylko doustne tabletki przeciwcukrzycowe. Z tego powodu zasady postępowania w przypadku cukrzycy LADA są takie same jak w przypadku innych postaci cukrzycy: należy indywidualnie omówić plan i cele leczenia z lekarzem.
Dodatkowe informacje
- Cukrzyca typu 1
- Cukrzyca typu 2
- Wskazówki dotyczące zbilansowanej diety
- Aktywność fizyczna przy cukrzycy
- Nadwaga i zmniejszenie masy ciała
- Cukrzyca typu 1 – informacje dla lekarzy
Piśmiennictwo
- Diabetes Forecast: The other diabetes: LADA, or type 1.5. Mai 2010. Gebel E. www.diabetesforecast.org
- Unger J. Latent Autoimmune Diabetes in Adults. American Family Physician 2010; 1;81(7): 843-47. www.aafp.org
Autorzy
- Martina Bujard, dziennikarka naukowa, Wiesbaden
- Susanne Meinrenken, dr n. med. dziennikarka medyczna, Brema
- Aleksandra Kucharska-Janik, lekarz rezydent, Oddział Okulistyczny, Międzyleski Szpital Specjalistyczny w Warszawie (edytor)