Jakie są funkcje śliny?
Średnio w ciągu doby wydziela się od 0,5 do 1,5 litra śliny, proces jest pobudzany podczas jedzenia i żucia. Nawet gdy nie przyjmujemy pokarmu, wydzielają się niewielkie ilości tej substancji. Ślina pełni wiele ważnych funkcji:
- Chroni błonę śluzową jamy ustnej i zęby przed urazami i uszkodzeniami mechanicznymi, chemicznymi i zakaźnymi.
- Działa hamująco na wzrost mikroorganizmów, np. bakterii i grzybów.
- Zapobiega próchnicy, usuwając resztki pokarmu i chroniąc przed kwasami, które tworzą się na szkliwie zębów
, dzięki czemu początkowe ubytki są naprawiane. - Ułatwia żucie, połykanie i mówienie. Ślina jest również bardzo ważna dla prawidłowego funkcjonowania zmysłu smaku i doznań smakowych.
- Służy jako nośnik składników odżywczych i enzymów trawiennych (substancji pomagających w rozkładaniu pokarmu).
Ślina ma kluczowe znaczenie dla ogólnego dobrego samopoczucia oraz zapobiegania chorobom w obrębie jamy ustnej.
Suchość ustw wystjamie ustnej jest czępujestą corazdolegliwością, powszechniejktóra nasila się wraz z wiekiem: ok. 30% wszystkich osób powyżej 65. roku życia ma skarży się nazgłasza ten objaw, co wynika głównie ze wzrostu zachorowań i przyjmowanych leków. KobietyU są bardziej podatne nakobiet wystąpienieępuje suchoczęści ustciej niż u mężczyźnin.
Przyczyny
Suchość ustw jamie ustnej jest spowodowana niedostatecznym wydzielaniem lub zmienionym składem śliny.
Przyczyny suchości ust mogą być wielorakie. Już sama zmniejszona czynność żucia, np. w przypadku bolesnych chorób błony śluzowej jamy ustnej lub zębów, a także niewystarczającego protezowania, może prowadzić do suchości ust.
Zaburzenia autoimmunologiczne, jak np. zespół Sjögrena czy niektóre zakażenia, zaburzenia wątroby i cukrzyca również mogą zmniejszyć produkcję śliny.
Suchość ustw jamie ustnej pojawia się w czasie ataku np. paniki. Jest to normalna reakcja. Dlatego lęki oraz depresje mogą również prowadzić do suchości ust.
Najczęstszą przyczyną suchości ustw jamie ustnej są reakcje niepożądane leków, i szacuje się, że jest powodowana przez około 500 różnych preparatów. Najczęściej powodujsą suchość ustto substancje o właściwościach przeciwskurczowych (tzw. antycholinergiki), leki obniżające ciśnienie tętnicze, leki moczopędne, leki na alergie, leki na chorobę Parkinsona, leki uspokajające (benzodiazepiny) oraz leki cytotoksyczne stosowane w leczeniu nowotworów i immunosupresyjne.
Suchość ustw jamie ustnej jest również częstą reakcją niepożądaną napromieniowania obszaru twarzy podczas radioterapii, np. przy leczeniu nowotworów.
Objawy
Zmniejszone wydzielanie śliny prowadzi do suchości ustw jamie ustnej i uczucia pragnienia, trudności z połykaniem i mówieniem oraz zaburzeń smaku. Może wystąpić nieprzyjemny oddech i krwawienie z dziąseł. Zwiększa się ryzyko wystąpienia próchnicy i innych zakażeń jamy ustnej. Stanowi temu często towarzyszą objawy poza jamą ustną, np. suchość błony śluzowej nosa lub oczu, uczucie suchości w gardle z chrypką i kaszlem, suchość skóry, problemy z trawieniem i nagłe, nasilone parcie na mocz.
Suchość ust spowodowana lekami — co pomaga?
Jeśli regularnie przyjmujemy leki, możemy poprosić lekarza o sprawdzenie, czy któryś z nich nie powodujeodpowiada za objaw suchości ustw jamie ustnej. Lekarz zdecyduje, czy można zmienić lek lub czy istnieje inny powód suchotakiej dolegliwości ust. Możliwe jest zmniejszenie dawki lub zmiana schematu dawkowania tak, aby stężenie leku spadało o porze dnia, w której objawy suchości ustw jamie ustnej są najbardziej dotkliwe. Jeśli pacjent przyjmuje kilka różnych lekpreparatów, należylekarz zbadaćzdecyduje, czy któryś z nich można odstawić.
Porady dotyczące samodzielnego leczenia suchości ust
Suchość ust jest nie tylko nieprzyjemna, lecz oznacza również zwiększone ryzyko zakażeń grzybiczych w jamie ustnej oraz próchnicy. Na szczęście są pewne rzeczy, które można zrobić we własnym zakresie, aby przeciwdziałać temu ryzyku:
- Spróbować pasty do zębów z fluorem, która się nie pieni, ponieważ środki powierzchniowo czynne mogą zniszczyć ochronną powłokę śliny w jamie ustnej.
- Można stymulować produkcję śliny pastylkami do ssania bez cukru lub gumą do żucia.
- Dokładnie czyścić zęby, język i jamę ustną miękką szczoteczką i nicią dentystyczną lub wykałaczką.
- Szczególnie ważne jest czyszczenie produktami z fluorem po posiłkach.
- Należy unikać słodyczy i słodzonych soków lub napojów bezalkoholowych, ponieważ zwiększają one suchość ust.
- Pić często duże ilości wody. Jeśli problemy z suchością ust pojawiają się w nocy, można przepłukać usta niewielką ilością wody.
- W aptece dostępne są również aerozole lub żele ze sztuczną śliną do nawilżania ust. Jeśli to możliwe, powinny one zawierać dodatki fluorkowe, które zapobiegają próchnicy.
- Protezy zębowe wymagają dokładnego czyszczenia. Jeśli protezy całkowite odpadają z powodu suchości ust, klej może przynieść poprawę.
- Poradę dotyczącą najlepszej dla nas pielęgnacji zębów i jamy ustnej można uzyskać w gabinecie stomatologicznym. Zalecane są kontrole co 3–4
Leki stymulujące produkcję śliny
W przypadku suchości ust, zwłaszcza jeśli jest ona spowodowana terapią radiacyjnradioterapią lub zespołem Sjögrena, możliwe jest zastosowanie leku o nazwie pilokarpina. Jeśli inne poradymetody nie pomogą, można zasięgnąć porady lekarskiej, czy substancja ta w postaci tabletek jest odpowiednia. Pilokarpina nie powinna być przepisywana pacjentom chorym na astmę i należy ją stosować z ostrożnością przy istniejących schorzeniach płuc lub serca.
Dodatkowe informacje
- Zespół Sjögrena
- Zakażenia grzybicze w jamie ustnej
- Próchnica
- Nieprzyjemny oddech
- Suchość ust (kserostomia)
Autorzy
- Martina Bujard, dziennikarz naukowy, Wiesbaden
- Anna Zwierzchowska, lekarz rezydent, Kraków (edytor/recenzent)